Alzheimerraren inguruan haurrekin naturaltasunez hitz egitea du helburu ‘Arrain bat bezala’ antzezlanak. “Zenbat eta lehenago landu orduan eta gutxiago estigmatizatzen da”, nabarmendu du Ana Maestrojuán zuzendariak.
Iragana oraina baino presenteago dauka, gauzak ahazten zaizkio, nahasi egiten da eta denbora ezberdin interpretatzen du. Horiek dira Arrain bat bezala antzezlaneko protagonistak, Marcialek, dituen zenbait ezaugarri. Maestras konpainiak sorturiko antzezlan bat da, eta helburua da artearen bidez haurrekin alzheimerra lantzea. “Argi nuen haurrekin landu behar dela. Zenbat eta lehenago landu, orduan eta gutxiago estigmatizatzen da. Izan ere, gaixotasun hau oso estigmatizatuta dago”, esan du Ana Maestrojuán zuzendariak. Eragiten dioten gaien inguruko gaiak lantzen ditu, eta gertuko pertsona bati alzheimerra diagnostikatu ziotenez, gaiari naturaltasunez heltzea erabaki zuen. Urriaren 5ean Azkoinen eta 6an Lizarran izanen dira azken ikuskizunak. Erdaraz dira azken saioak, baina asmoa da euskaraz emanaldi gehiago egin ahal izatea.
Zuzendariaren arabera, “antzerkia gizartearen isla” da. Horregatik, gertutik bizi duen normaltasun bat islatu nahi izan du: “Horrelako gaixotasunak dituzten pertsonez inguratuta bizi dira haurrak. Uste dut maitasunez, zorroztasunez eta antzerkitik landu daitekeela”. Antzezlanean ez dute esplizituki esaten protagonistak alzheimerra duela; izan ere, helburua da haurrek galdetzea zer gertatzen zaion Marciali: “Haurrek guk galdu dugun begirada bat daukate. Gainera, eskuzabalagoak dira eta ez daude horren kutsatuta”.
Antzezlana amaitzean haur askok galdetu egiten dute zer duen protagonistak, zergatik ahazten zaizkion gauzak eta beste gauza asko. Hori dela eta, helduei haurrekin alzheimerraz mintzako gakoak emateko hitzaldiak egiten dituzte ikuskizunen aurretik. Alzheimerra eta bestelako dementziaren bat dutenen Nafarroako senideen elkarteko profesionalak (Afan) arduratzen dira solasaldiez. Sorkuntza prozesuan ere aritu dira aholkularitza lanetan.
"Erantzunak zintzotasunez eta maitasunez ematea komeni da"
Sinplea, argia eta ulerterraza
Zuriñe Muzquiz Eslava Afan elkarteko psikologoak zenbait tresna azaldu ditu. Lehenik, nabarmendu du hizkuntza “sinplea”, “argia” eta “ulerterraza” erabili behar dela, eta adinari egokitutako mezua izan behar dela: “Konparazio sinpleak edo eguneroko egoerak erabil ditzakegu ideia konplexuak azaltzeko. Adibidez, alzheimerra buruan gertatzen den gaixotasun bat da. Gaixotasun honek oroimena eta pentsatzeko gaitasuna ahultzen ditu. Horregatik batzuetan gauzak ahaztuko zaizkio: Izenak, objektuak…”. Horrez gain, marrazkiak, ipuinak edota antzezlanak lagungarriak izan daitezkeela dio.
Haurrek egiten dituzten galderei lekua egitea eta ez saihestea garrantzitsua dela ere esan du: “Ezinbestekoa da haurrek sentitzea entzuten ditugula eta sentitzen duten edo pentsatzen duten guztia adierazteko aukera ematea. Erantzunak zintzotasunez eta maitasunez ematea komeni da ere”. Baina zein da unerik egokiena? Muzquizen arabera, haurra aldaketak nabaritzen hasten denean izan ohi da: “Garrantzitsua da azalpenak emateko unea lasai aukeratzea, haurra eroso eta seguru sentitzen denean”.
Horrekin batera, haurraren eta alzheimerra duen pertsonaren arteko harremana lantzeko ariketak ere egin daitezke; hala nola bizitzaren historiari buruzko jarduerak egin argazki bilduma baten bidez, puzzle sinpleak egin, marraztu eta musika entzun.
Irakasleei oinarrizko yoga formazioa eman, gero gelan ikasleekin aplikatu dezaten, horretan dihardu Maite Eizmendik. Ikasle-irakasleak "lo" iritsi direla eskolara? Jolas-orduaren ostean ezin kontzentratuta daudela? Presio akademikoak itota dituela? Aktibatzeko,... [+]
Larrialdietan bukatu ohi duena ez da 20 kilometroko lasterketa egiteko prestatuta ez dagoelako; alderantziz, kirola egitera ohituta dauden 25-35 urteko gizonak dira gehiengoa, marka egin nahian topera joateagatik. Hala ziurtatu digu Donostiako ospitaleko mediku batek... [+]
Amurrioko anbulatorioko Etengabeko Arreta Gunean ez zen medikurik egon joan den igandean, Aiaraldeak informatu duenez. Hain justu, hainbat bizilagunek sinadura bilketa abiatu dute eskualdean: “Erabat normalizatu da Laudioko zein Amurrioko Etengabeko Arreta Guneetan mediku... [+]
Udazken betean gaudela arnas bideei erreparatu beharra daukagu, garai honetan ia gehienok izango baitugu katarroren bat. Hori bakarrik denean gustura, arnasbideetako gaitz larriagoak zeharo gaiztotuta dabilzkigulako azkenaldian. Gure artean aurre zaintza egitea ohitura zabaldua... [+]
Artea eta zientzia elkarrengandik oso urrun egon daitezkeela dirudien arren, biak gustuko ditu Maider Mimi (Maider Triviño) zientzialari eta artistak (Aretxabaleta, Gipuzkoa, 1997). Ikerkuntzan, antzerkian, musikan, bakarrizketetan, poesian eta beste gauza askotan dabil... [+]
EHUn Medikuntza euskaraz ikasteko plaza gehiago behar al diren galdetuta, hori EHUk erabaki behar duela erantzun zuen berriki Jaurlaritzak. Orain, ordea, datorren ikasturterako Medikuntzan 40 plaza gehiago eskaintzeko akordioa egin du Jaurlaritzak unibertsitate publikoarekin,... [+]
Biziki ernegatzen nauen kontua da nola mintzo ohi zaion sendagile zenbait pazienteari. Minaz mintzo zaizkigu umeak bagina bezala. Dagoneko giltzurrun bi transplante egin dizkidatenez gero, badakit zertaz ari naizen: besteak beste, tutu bat zakilaren barnean jarri didate bietan... [+]
Enpresak 2020tik eskaintzen zituen anbulantzia zerbitzuak Bizkaian eta Araban, eta “Irtenbiderik egokiena” dela balioetsi du Jaurlaritzak. Osasun Sailak “kontratuak betetzen direla ziurtatzearren” jarraipen-batzorde bat sortuko duela iragarri du.
Eusko Legebiltzarrera heldu da gaia, eta pobrea izan da Eusko Jaurlaritzaren erantzuna. Osakidetzak medikuak falta dituen arren, apenas handitu diren Medikuntza ikasteko plazak EHUn. Gainera, karrera euskaraz ikasteko plaza gutxiago eskaintzen dituzte espainolez baino, nahiz eta... [+]
Krisi egoeran idatzitako gogoetak eta lagungarri egin zaizkion tresnak jasotzen ditu Iratxe Etxebarria kazetariaren 7.300 miligramo eszitalopram liburuak.
Xumea, alaia eta energia handikoa da Olga Garate (Iruñea, 1964). Bizikletan ibiltzea dauka pasio eta familia da bere lehentasuna. Erizain laguntzailea da, eta lana “izugarri” gustuko duen arren, behin betiko lanerako ezintasuna eman diote, minbizi kronikoa... [+]
Hori esan zidan ikasle ohiak, asko kostata jarri zuen salaketa hilabeteak pasata ez aurrera ez atzera zegoela epaitegian eta, psikologoak aholkatuta, bortxaketa salaketa kendu egin zuela. Eta ni isilik, ezin asmatu zer esan oraindik ere antsietate zantzuak zituen gazteari... [+]
Sare Elkarteak antolaturik chemsex fenomeno soziokulturalaren inguruan mintzatzeko jardunaldiak antolatu dituzte Iruñean.