Haitz galdu batzuek baldintzatuko ote dute Asia Ekialdea?
Taiwan eta Japoniaren artean dauden Diaoyu edo Senkaku irlak hizpide izan dira berriro: Txinako kostazaintzako helikopteroek japoniar hegazkin koxkor bat uxatu zuten pasa den larunbatean irlen ingurutik “legez kanpo txinatar aire-espazioan” sartzeagatik. Bost minutuz, agidanez. Bestelako testuinguru batean nekez albiste izango litzatekeen zerbait, tirabira garratz samarra bihurtu da Asia ekialdeko bi potentzia nagusien artean. Merezi du hausnartzea “misterioak”.
Senkaku Shoto (japonieraz) nahiz Diaoyu Qundao (txineraz) uharteak “irla” direla esatea ere lizentzia izan daiteke: haitz-tontor batzuk dira, zuhaitzez jantziak, bai, hein batean. Zazpi kilometro koadro bilbatzen dituzte sei-zortzi uharteen artean. Bertan ez da inor bizi, ez orain ez inoiz; giza bizibiderako oinarrizkoena ere, ur geza, falta delako. Noiz edo noiz, arrantzaleren batzuk gerizatzeko erabiliko zuten, eta dute.
Zer dute horren baliagarria, orduan? Kokapena: Taiwandik 100 itsas-miliatara, kontinentetik 200era, Okinawa-tik 225era, eta Kyushu-tik 330era. Beren-beregi Ryukyu irla-katekoak izan gabe, haien “aurrendariak” dira Txina Ekialdeko Itsaso aldera. Eta Filipinetako Itsasorako ataka Miyako itsasartearen hegoaldean. Kaxkarrak bezain estrategikoak direla ezin uka, beraz.
Taiwango auziarekin txirikordatuta dator, haatik, gorabehera. Haren jabetasuna erreklamatzeko darabilen arrazoibide berberak baitarama Txina ebaztera Diaoyu irlak bereak dituela. Eta ez da soilik ondra-kontua.
Ez baita ahaztu behar Taiwan politikoki Txinatik bereizteko prozesua 1895eko Shimonoseki-ko Tratatutik abiatzen dela, orduan geratu baitzen hura Japoniaren mende. 50 urtez, II. Mundu Gerra amaitu arte. Eta ez da guztiz iraungi korapilo haren segida: Japoniak gaur egungo Taiwanen independentziaren aldeko keinuak izan daitezkeenak egin orduko, gogoratzen hasi da Txinak, bere aldetik, ezarian bezala, Ryukyu uhartedi osoaren japoniar-tasuna inoiz ez duela aitortu… Zer esanik ez Diaoyu.
Iraganeko eta egungo gorabeherak uztartzea zein neketsua izan daitekeen jabetzea tokatzen ari zaio Shigeru Ishiba Japoniako lehen ministro hasiberriari. Herrialdeko establishment politikoan Txinaren etsaienetako bat izatearen ospearekin heldu bazen ere, harekin eta Hego Korearekin giroa gozatu behar izatera bultzatu dute Trumpen ateraldiek. Ez litzateke, ordea, japoniar eskuin muturraren gustukoa izango hori ere; eta hortik letorke Senkakun sartu-irtena egin duen hegazkinaren “balentria”.
Ez da, oraingoz, itsasoa sutuko. Baina sugaia non dagoen badakite, batzuek zein besteek.
Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]
Estatu Batuen muga-zergak nahiko buruhauste ez balira, pasa den asteko albiste xalo samar batek dardara-uhinak helarazi ditu mundu-parte handi bateko otordu-mahaietaraino: Japoniako gobernuak bere arroz-gordekin estrategikoetako 210 mila tona merkaturatzeko agindua eman du,... [+]
Japonia, VIII. mendea. Nara Aro betean furoshiki terminoa erabiltzen hasi ziren, baina Edo Arora arte (XVII-XIX. mendeak) ez zen hedatu. Furoshiki objektuak ohialetan biltzeko artea da, baina bere etimologiak garbi uzten du bere jatorria: furo hitzak bainua esan nahi du eta... [+]
Badakigu lerroburuak arreta erakarri egin behar duela; eta esajerazioa dela hartarako baliabide bat. Baina... ez ote da gehiegitxo The New York Times txit ohoragarriak Japoniako hauteskunde parlamentarioen biharamunean dakarrena: “A Seismic Election Sends Asia’s Most... [+]
Japonia, 1945eko abuztuaren 6a eta 9a. AEBek bonba atomiko bana bota zuten Hiroshima eta Nagasaki hirietan milaka eta milaka hildako eraginez; kopuru zehatzik ez dagoen arren, urte horren bukaeran hildakoak gutxienez 210.000 inguru izan zirela diote kalkulu zuhurrenek. Baina... [+]
Tximeleta efektua deituaren bertsio eguneratua ematen du: unibertsitate-mintegi arrunt eta ziztrin samarra baino asko gehiago ez lirudikeenak belarri guztiak tentetu arazi ditu Asia Ekialdean, bereziki Japonian. Baita gugandik gertuago ere.
Duela aste batzuk Sony etxeak Rise of the Rōnin bideojokoa kaleratu du, eta adituek jokoaren kokapen historikoa nabarmendu dute orduz geroztik. Jokoa XIX. mende erdialdeko Japonian kokatuta dago, Yokohama, Edo eta Kyoto inguruetan.
Edo aroaren azken urteak izan ziren... [+]
Nazioarteko Energia Agentziaren esanetan 2025ean inoiz baino energia nuklear gehiago produzituko da munduan. Nuklearren bultzada berri baten aurrean gaude, baina erreaktore eta zentraletan izaten diren “gertakariak” ikustea besterik ez dago hartzen ari garen... [+]
Astelehenean Japoniako mendebaldeko kosta kolpatu duen lurrikararen ondorioz dozenaka pertsona zaurituta eta etxebizitza ugari suntsituta daude. Gutxienez 48 hildako eragin ditu, baina hondakinen azpian harrapatutakoak “lehenbailehen” erreskatatzeko beharra... [+]
Halabeharrez hasi dira agorrilaren 24an Fukushimako zentraleko urak itsasora jaurtikitzen; ur kontaminatuak metatzeko zisternen %97 beteak dituztelako eta etenik gabe gehitzen zaielako ura –egunero 140 tona–. Ur "deskutsatuak" izanik ere, herritarrek... [+]
Japoniako Gobernuaren erabakiak protestak eragin ditu herrialdean, eta besteak beste, Txinak kritikatu egin du erabakia. 2011 urteko istripu nuklearraren ondorioak oraindik pairatzen dira.
Energia Atomikoaren Nazioarteko Agentziaren txosten batek oniritzia eman dio Japoniari, 2011ko hondamenditik Fukushimako zentral nuklearra hozteko erabilitako ur kutsatua itsasoan zabal dezan. Duela bi urte iragarri zuen 1,25 milioi tona ur baino gehiago itsasora botatzeko plana... [+]
Haserrea eragin du Japonian, gobernuak argitaratu duen txosten batek. Bertan, 1948 eta 1996 urte bitarte bederatzi urteko umeak haien baimenik gabe operatu eta esterilizatu izana onartu du, besteak beste.
