Gurutzi Arregi hil da, Bizkaiko ondare immateriala jaso zuen etnografoa
Euskal herri kulturari ekarpen handia egin zion Gurutzi Arregi Azpeitia (Lemoa 1936, Zornotza 2020) etnografoa asteazken goizaldean hil da 84 urterekin. Besteak beste, Euskal Herriko Atlas Etnografikoaren koordinatzaile izan zen. Durangoko kultur mugimenduetan ere buru belarri aritu zen, Gerediaga elkarteko idazkari lanetan esaterako.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Askotan oharkabean igarotzen dira pertsona batzuen izenak, normalean emakumezkoenak, gurean ezagunak diren beste figura entzutetsu batzuen alboan edo itzalean daudelako. Gurutzi Arregik baina, merezi du toki nabarmena euskal etnografiaren historian. Joxe Miel Barandiaran eta Ander Manterolarekin urtetan lan egindakoa, asteazken honetan hil da etnografo durangarra, ondare immaterialaren ezagupenerako ekarpen erraldoia egin ondoren.
1936an Lemoan jaioa, Durangora joan zen txikitan bizitzera. Deustuko Unibertsitatean doktoretza tesia egin zuen Bizkaiko ermitei buruz, 70eko hamarkadan hasitako ikerketaren emaitza. Aldaketa sozial izugarriak bizi ziren garai hartan, berak ermiten inguruan jasotako informazioa funtsezkoa izan zen –milaka lagun elkarrizketatu zituen–, galbidean zegoen herri tradizio baten jakintza izateko.
1972tik 1984ra arte Barandiaranekin elkar hartuta ibil zen eta Bizkaiko Etniker taldea sortu zuen –Etniker Euskalerria taldeetako idazkari ere izan zen–. Hain zuzen, ikerketa erakunde horren lan garrantzitsuenaren koordinatzaile lanak egin zituen: Euskal Herriko Atlas Etnografikoa. “Gehien axola diguna, kultura tradizionala erreskatatzea da, eskuetatik alde egiten ari zaigun tradizio guztia berreskuratzea”, azaldu zion ARGIAri. Horri esker, 90eko hamarkadan liburuki mardulak argitaratu zituzten euskal errito, ohitura eta ofizioen inguruan.
Labayru Fundazioko etnologia saileko zuzendari ere izan zen Arregi. Ander Manterola fundazioko zuzendariak eman dio azken agurra gertuko senideekin batera: “Beti besteei dena emateko prest. Emakume paregabea izan da”, adierazi du abadeak.
Kuturgintza eta konpromisoa
Etnografiara soilik ez, kulturgintzara ere emana zegoen lemoarra, bere bizitzan erakutsitako konpromiso, militantzia eta ideia aurrerakoien erakusgarri. Frankismoa bere haragitan ezagutu zuen eta haren kontra borrokatu zen kulturaren alde lan eginez.
Hala, Durangoko Gerediaga elkarteko sortzaileetakoa izan zen eta idazkari lanetan aritu zen. Horrez gain, herri hartako Kurutziaga Ikastolaren sortzaileen artean ere aurkitzen dugu Arregi, eta kultur zinegotzi jardun zuen diktadura osteko lehen udalbatzan.
Bilboko Elizbarrutiak Carmelo Etxenagusia Ohorezko Aitamena eskaini zion 2015ean. Baina Elizaren aitortza ez ezik, euskal instituzio eta herritarrena ere ondo merezi luke, Euskal Herriko ondare hauskor eta iragankorrenaren alde egindako lanagatik.
Josetxo Zufiaurre ikerlari beasaindarrak honako bertsoa eskaini dio hil berriari:
Euskaraz hitz egiten duen gure herriak zortea izan du azken mende erdi luzean zehar gure herriari buruz pentsatzen aritu den figura bat edukitzegatik. Joxe du izena eta Azurmendi abizena. Oharkabean pasa daitekeen izena da. Bere obra milaka eta milaka orrialde emankorrek osatzen... [+]
Kneecap taldea BBK Liven egoteak eztabaida piztu du makrofestibalek protesta politikoaz egiten duten instrumentalizazioaz eta kultura-eredu nagusiaren kontraesanei buruz.
-Kax, kax, kax.
-Aurrera!
Maratila kirrikariari buelta eman eta barrura.
Hor zaude zure Donostiako Ibaetako EHUko bulegoan, eserita, lanean, aurrean mahaia bete irakurgai. Hor daude zure poltsatxo beltza lurrean, zure erlojua, ohiko legez, eskumuturrean beherantz buelta... [+]
Ekainaren 12an, 64 urte zituela hil zen Tomasita Quiala Kubako izar handia. Azkeneko aldiz, 2018an etorri zen Tomasita Quiala repentista Euskal Herrira, Bertsozale Elkarteak antolatutako inprobisazioaren nazioarteko topaketa batzuen bidez. Dena hartzen zuen gogoan eta denari... [+]
Ikasturte hau, zalantzarik gabe, ekitaldi handien ikasturtea izan da. Horrek hainbat hausnarketa eragin ditu kalean, eragile sozialetan zein sareetan. Eragin baino gehiago, azaleratu; egon bazeudelako lehenago ere. Esan beharrik ez dago: aisialdia ez da erantzukizun politikotik... [+]
Maiatzean Korsikan egon nintzen topaketa batean, hezkuntza artistikoa eta hizkuntzen irakaskuntza aipagai, gure antzerki taldean hezkuntza eta antzerkia anai-arreba bikiak baitira ekinean. Ikastaroan, luzaz mintzatu ginen linguista batekin, etorkinei frantsesa eta ingelesa... [+]
“Urrats kuantitatibo eta kualitatiboa” eman du antolakuntzak, finala lekuz aldatuko du, inoizko finalik “handiena” egiteko. Zortzi saiok osatuko dute txapelketa. Sarrerak udazkenean jarriko dituzte salgai.
Badira ibilbide literario oso bat justifikatzen duten poemak. Joxe Azurmendiren Manifestu atzeratua da horietako bat. 1960ko hamarkadako euskal kultura berriaren funtsezko testuetako bat izateaz gain, hil berri den pentsalariaren gaztetako lan horri erreparatuta, gero jorratuko... [+]
"2000. urteko San Joan egunez, aspaldiko urteko jende multzorik handiena bildu zen Andoaingo Goikoplazan, hamabiak jotzearekin batera dantzarako prest. Lehenengo aldiz gizon eta emakumez osatuta zegoen axeri-dantzarien taldea zen". Hitz horiekin ireki zuen "Emakumeak... [+]
Joxe Azurmendi (Zegama, Gipuzkoa, 1941-2025) idazle, filosofo eta saiakeragilea zendu da. Literatura eta pentsamenduaren arloan lan itzela egindakoa, intelektual gisa ez ezik, euskararen eta kulturgintzaren aldeko mugimenduetan engaiaturik eman zuen bizitza osoa. Besteak... [+]
Kooperatiben mugimenduak euskal nortasunaren sakoneko afektu bat esnatzen du gehienetan. Kontzeptuarekiko gertutasun, harrotasun, lurraldetasun bat. Eta bizirik dabil, kooperatibek gaurkotasun handia irabazi dutelako, ez da iraganeko historiako ekimen euskaldun bat... [+]
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Elkar, 2024
------------------------------------------------------------------
Helduentzat bigarren liburua du Karmele Mitxelenak. Lehenengoa ipuin liburua izan zen, eta honetan ere nabari zaio ipuingile eskua; izan ere,... [+]