Euskararen tamaina munduko hizkuntzen artean
Aurreko batean, lagun batek aipatu zidan, lan egiten duen Udaletxeko euskara planaren barruan EMUN kooperatibako kide batek honako hau galdetu ziela: ea beraien ustez, munduko hizkuntzen artean, euskara zenbagarren postuan dagoen, hiztun kopuruari dagokionez.
Ethnologue erakundearen arabera munduan 6.909 hizkuntza daude. Hiztun gehien dituena txinera omen da mila milioi hiztun baino gehiagorekin. Baina badira hiztun bakarreko edo oso-oso gutxiko hizkuntzak. Eta orain, erantzun zuk zeuk irakurle! Munduko hizkuntza guztiak 0tik 10erako eskala batean banatuko bagenitu hiztun kopuruaren arabera (10ean txinera eta 0an hiztun bakarreko hizkuntzak), zenbagarren postuan legoke euskara?
Joan den astean galdera hau planteatu nien Arrasaten, Gasteizen eta Altzon emandako hitzaldietara bertaratutakoei… Baina ez jarraitu irakurtzen, egindako galdera erantzun baino lehen!!!
Jasotako erantzunen artean bostetik lauk 5etik behera kokatzen zuen euskara eta gehienek 1 eta 3 artean kokatzen zuten. Gutxi batzuk 5-6ko balioetan ipini zuten eskalan eta jasotako ehundik gorako erantzunen artean, puntuaziorik altuena Arrasateko entzule batek eman zion: 7.
Egin dezagun, ordea, kalkulua. Milioi hiztun baino gehiago dituzten hizkuntzak 389 omen dira eta 100.000 eta milioi bat hiztun artekoak, 895. Euskarak, 800.000 hiztun inguru dituenez, multzo honetan 150-200. postuen inguruan ibil daitekeela pentsa genezake. Honek esan nahi du gure hizkuntza, hiztun kopuruaren arabera, munduko 550-600 postuen inguruan dagoela, hots, hiztun gehien dituen munduko hizkuntzen %10aren barruan! Hots 0-10eko eskala batean, euskara 9tik gora dago hiztun kopuruari dagokionez. Harrigarria, ezta? Nola liteke guk gure burua horren txiki ikustea, munduko hizkuntzen testuinguruan, indartsuenetako bat garenean? Gu baino askoz ere indartsuagoak diren hizkuntzez inguratuta gaudelako, agian?
Bestalde, guri iruditzen zaigu gure egoera oso eleanitza dela, baina hori ere ez da horrela. Europa da alde handiz (etorkinen hizkuntzak aintzat hartu gabe) hizkuntza gutxien duen kontinentea. Munduko hizkuntzen %3 besterik ez da hitz egiten Europan: 234.
Baina hiztunena ez da hizkuntzen bizitasuna neurtzeko aldagai bakarra. Iaz kaleratu zen Louis-Jean Calvet-en “Il était une fois 7.000 langues” liburuan eta Calvet Barometroa delakoan, hizkuntzak duten indarraren arabera sailkatzen ditu aldagai kultural, demografikoak eta ekonomikoak aintzat harturik, eta sailkapen horretan katalana 20. lekuan dago! Euskara ez da azaltzen baina ziur naiz azalduko balitz, lehen aipatu dugun 500. leku horretatik dezente gora egongo litzatekeela.
Munduan zenbat hizkuntza komunitatek du euskaldunok dugun kontzientzia, gogoa eta ekimenerako gaitasuna? Horiexek dira gure biziraupen historikoa segurtatu duten faktoreak eta gure etorkizunaren bermerik sendoenak. Konparazio batera, sarean 44. lekuan omen dago euskara ikerketa baten arabera. Twitter euskaraz eta beste 32 hizkuntzatan erabil daiteke; ez ordea, errumanieraz, bulgarieraz edo islandieraz (estatu-hizkuntzak izan arren!).
Euskaldun gehienok gure burua hiztun herri txiki eta ahul gisa ikusten dugu –eta hala da oraindik ere aspektu eta eremu askotan-, baina hemendik kanpora beste hizkuntza minorizatuetako kideek indartsu eta nahikoa handi ikusten gaituzte. Egia da ez garela sobera handi eta indartsu, baina egia da ere, ez garela uste dugun bezain txiki eta ahul.
Euskal Irratietako Goizberri saiorako (12-12-18) prestaturiko testuan oinarrituta eta Kike Amonarrizen Algara edo ez gara blogean argitaratua.
GUKA Bilboko euskaltzaleen mugimenduak euskararen aldeko ekintza esanguratsua burutu du astearte arratsaldean Deustuko metro geltokian, Bilbon euskaraz bizitzeko oztopoak eta aukerak irudikatzeko.
Ainhoa Lasa Agirre (Lovaina, Flandria, 1976) Emun kooperatibako kidea da. UEUko udako ikastaroetan, hezkuntza soziolinguistikoaz hizketan ezagutu genuen uztailean. Dozena bat urte daramatza DBH4ko gazteen ikasgeletan esku-hartzeak egiten. Egitasmo osoak dira, herriko ikastetxe... [+]
Asteartez Zarautzen hasita, Iñaki Iurrebasoren hitzaldi zikloa antolatu du UEMAk. Euskararen egoera ezagutzeko gako berriak ematen dituelako, arnasguneak eta udalerri euskaldunak sendotzea euskararen biziberritzerako giltzarria zergatik den ere azaltzen duelako... [+]
Espainiatik Donostiako Altza auzora migratutako biztanleek euskararekin izan dituzten bizipenak eta jarrerak aztertu ditu Soziolinguistika Klusterrak. Etorkinok integrazio sozialerako eta laboralerako ez zuten euskararen beharrik izan. Euskal hiztunek, berriz, migrazio-prozesua... [+]
Ricardo Urritzola ikerlariak aurkitu du bertso sorta Nafarroako Errege Artxiboan eta Ekaitz Santaziliak Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasleek aztertu ditu. Fermin Altxu Beristain maisuari leporatutako salaketa baten harira idatzi ziren.
UEMAk (Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea) berariaz aztertu ditu VII. Inkesta Soziolinguistikoak bere herriekiko eman dituen emaitzak, eta argi-itzalak agerikoak dira berriz ere: herri euskaldunenek euskal hiztunak galdu dituzte.
Hendaian ziren egitekoa 15. edizioa, martxoaren 23an. Egun osoko egitaraua antolatu dute zenbait hitzaldi, mahai-inguru, aurkezpen eta tailerrez osatuta. Ipar Euskal Herrian Frantziako gobernuaren erretreten erreformaren aurka deitutako greba orokorrak ekarri du erabakia.
Errealitatea eraldatzeko, gauzak ahalik eta zehatzen ezagutu behar direla sinetsita dago Iñaki Iurrebaso Biteri (Legazpi, 1967). Soziologoa ikasketaz, ofizio horretan aritu izan da beti, hasi Donostiako Udalean, Aztikerren ondoren, eta bere kabuz gero. Azken zortzi urteak... [+]
Eusko Jaurlaritzak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako VII. Inkesta Soziolinguistikoa aurkeztu du. Duela 30 urte baino 261.000 euskaldun gehiago daude, baina jaitsi egin da euskaraz erdaraz baino errazago egiten dutenen kopurua, %34,6tik %27,4ra. Gazteen artean nabarmen egin du gora... [+]
Euskaltzaleen Topaguneak eta Euskaraldiak sortu dute EITB podkast atariarentzat Zapla! podkast berria. Hizkuntza ohiturak aldatu eta Euskarazko praktika linguistikoak indartzeko tresna da. Belarriprest eta Ahobizi guztientzat lagungarri izan nahi du produktu berriak,... [+]
Zeinu hizkuntzaren interpretearen ezinbesteko laguntzaz egin diogu elkarrizketa Aitor Bedialauneta Arrateri (Ondarroa, 1991), Euskal Gorrak EAEko gorren elkarteen federazioaren presidenteari. “Interpretearen mendekotasunik dudan? Une honetantxe, biok daukagu”,... [+]
Soziolinguistika Klusterrak asteazkenean argitaratu du 2021eko ikerketaren txostena. Neurtu dute euskararen kaleko erabilera egonkor dagoela, eta azken neurketan bezala zortzitik batek hitz egiten duela (%12,6). Eremu euskaldunenetan jaitsi egin da. Proposatu dute hazkundea... [+]
Kaleko 71.000 elkarrizketa eta 227.900 solaskide behatu dituzte UEMAko herrietan, eta 2017koa baino ikerketa are sendoagoa burutu dute. Erabilera orokorra ez da ia aldatu: bostetik hiru aritzen dira euskaraz. Adina eta generoaren arabera badira desberdintasun batzuk.