Telesforo Monzon Euskal Herrigintza Laborategiak, Aztiker soziologia ikerguneak eta EHUko Parte Hartuz Ikerketa taldeak 2018tik urtero egiten duten ikerketaren VII. Naziometrotik jasotako datuak aurkeztu dituzte astelehenean. Parte hartzaileei gizartean gaurkotasuna duten gaiez galdetzen zaie, eta erantzunak galdekatuen posizio politikoarekin, generoarekin edo adinarekin harremanean jartzen dira. Aurten, jarrera erreakzionarioez, migrazioaz edo gobernantza eta burujabetzari buruz galdetu diete. Guztira 1.335 inkesta erantzun dira online. Araba, Bizakaia eta Gipuzkoan 636 inkesta egin dira, 393 Nafarroa Garaian eta 306 Euskal Hirigune Elkargoan.

Joera erreakzionarioak gora Euskal Herrian ere

Euskal Herritik kanpo jarrera erreakzionarioagoak daudela antzematen dute parte hartzaileek. Hala ere, oro har Euskal Herrian zein bakoitzaren inguruan presente daudela nabaria da: herritarren %65,9ak uste du Euskal Herrian jarrera erreakzionarioak handitu direla, eta %56,6ak, hazkunde hori bere inguruan gertatu dela. Nagusiki bi alorretan nabaritu dute hazkundea: atzerriko migrazioa eta aniztasun kulturala (%61,2), eta genero berdintasun eta feminismoan (%33,4). Halaber, atzerriko pertsona migratuen eskubideen eta aniztasun kulturalen aldeko aldarriak gehiegizkoak direla uste du herritarren %37,2ak.

Parte hartzaileak bere burua zenbat eta ezkerrerago kokatu, orduan eta ikuspegi irekiagoa du migratzaileekiko. Halere, beren burua "oso ezkerrekotzat" dutenen artean %15,3ak pentsatzen du migratzaileen aldeko aldarrikapeak gehiegizkoak direla. "Oso eskuinekoen" kasuan, %56,7ak pentsatzen du hori. Antzerako ezberdintasunak azaldu dituzte generoari eta feminismoari dagokionean. "Oso eskuineko" parte hartzaileen %8ak pentsatzen du eremu horretan egiten diren aldarrikapenak "gutxiegi" direla, "oso ezkerrekoen" %41,9aren aldean. 

Gizonak erreakzionarioagoak dira oro har, Naziometroaren arabera. Emakume eta gizonen arteko alderik nabarmenena "atzerriko migratuen eskubideak eta aniztasun kulturalean aldarrikapenak" atalean ikusten da. Gizonen %49,7k pentsatzen du aldarrikapen horiek gehiegizkoak direla, emakumeen %25aren aurrean. Euskal estatuaren aurka dauden herritarren artean, bestalde, %53,3ak uste du aldarrikapen horiek gehiegizkoak direla; aldekoen artean %34,4ak; eta gaian abstenitu direnen artean %31,9ak.

Migratu, bizitza hobea izateko 

Parte hartzaileen gehiengoak uste du pertsonek bizitza-kalitate hobea izateko eta arrazoi sozioekonomikoengatik, jatorrizko herrialdeetan bizi-baldintza txarrak daudelako, migratzen dutela (Ipar Euskal Herrian, %93,4ak, Hego Euskal Herrian, %90,1ak) . Oro har, herritarren %59,8ak uste du Euskal Herrian bizi eta lan egitea nahikoa dela euskal herritarra izateko, bertan jaiotzea ezinbestekoa jotzen dutenen gainetik (%21,1). Baldintza espainiar edo frantziar herritartasuna izatea %5ak hautatu du. 

Tokiko gobernuek (Eusko Jaurlaritzak, Nafarroako Gobernuak edo Euskal Elkargoak) migrazioaren inguruko konpetentzia izan beharko luketela uste du %46,6ak. Hala ere, konpetentzia estatuek mantentzearen alde %30,4 azaldu da. Zer erantzun jakin ez dutenak ehuneko handi bat dira, %22,2. Etorkizunean migratzaileek euskal gizartean duten paperari dagokionez, %47,8ak uste du funtsezkoak direla gizartearen parte gisa. Aldiz, etortzea eragotzi behar litzaiekeela uste dutenak %6,3 dira.

Migrazioa eta euskara

Gizartearen kohesioarako elementu positiboa da euskara herritarren esanetan, Naziomatroaren arabera. %60ak dio euskarak dio "asko" edo "zerbait" laguntzen duela zeregin horretan; %56,9ak bizi proiektua garatzen laguntzen diela migratzaileei; eta %52,2ak "arrazismoa eta jarrera erreakzionarioak desagerrarazteko" tresna dela.

Euskara ikasteko oztopo nagusien artean hizkuntzaren zailtasuna (%52,2) eta motibazio falta (%45,3) nabarmendu dira emaitzetan; eta bere erabilera mugatzen dutenen artean, euskaldunek euskara ez erabiltzea (%36,4), digitalizazioa (%24), migrazioa (%23,5), eta "hizkuntza politika sendo baten falta" (%21,1). Kultur aniztasun testuinguru batean, etorkizunean euskara eta euskal kultura "antzera"  egongo direla (%59,1) edo indartu egino direla (%21,7) uste dute herritarrek. %12,8ak uste du desagertu egingo direla. 

Erabakitzeko eskubidea eta independentzia 

Naziometroaren arabera, herritarren iritzian egungo tokiko gobernuen arteko harremana indartu behar da (%37,2) eta konpetentzia gehiago beharko lituzkete (%43,7). Gainera, %66,3ak uste du tokiko gobernuek beraien etorkizun politikoa erabakitzeko eskubidea izan beharko luketela, eta %62,7ak erreferenduma egongo balitz Frantziako zein Espainiako Estatuek emaitza onartu beharko luketela.

Herritarren %43,2 independentziaren aurka dago, eta aldekoek 2020az geroztik bigarren daturik baxuena eskuratu dute, %22,2. Erreferendum ofizial batean, %38,5ak egingo luke euskal estatuaren alde. Azken urteetan joera hazkorra izan du, 2021eko azaroaz geroztik altuena baita, eta pasa den urtearekin alderatuz, 3,3 puntuko igoera izan du.