Emakume baserritarrak Europako nekazaritza politikaz hausnartzen
Europan elikagaien ekoizpena zehazten duen politika nagusia Nekazaritza Politika Bateratua (NPB) da, eta 2019tik Europako Itun Berdea ere martxan dago, ustez, Batasuneko ekonomia iraunkortasunerantz bideratzeko. Europako markoa sarritan urrun xamar ikusten bada ere, eragin zuzena du hurbileko nekazarien egoeran eta egunerokoan dituzten zailtasunetan. Etxaldeko Emakumeak mugimenduko baserritarrak elkartu eta dokumentu bat landu dute Europako politika horiek aztertzeko eta haien gogoetak eta proposamenak emakume baserritarren ikuspegitik lantzeko. Kolektiboaren webgunean dago dokumentu osoa irakurgai, baina Maritxu Arroyo kideak zertzelada batzuk eman dizkigu.
Zein asmorekin atera duzue NPBren eta Itun Berdearen inguruko dokumentua?
Lehen sektorera bideratutako Europako politika zaharrena da NPB, aurrekontu handiena duena, eta beraz, eragin handia du gaur egun nagusi den nekazaritza ereduarekin. Politika horrek eta 2019an atera zuten Itun Berdeak emakume baserritarron bizitzan eta elikadura sistema osoan duen garrantzia aztertzea eta horien aukeren eta mugen inguruan hausnarketa kolektiboa egitea garrantzitsua da guretzat.
2017ko erreforma azaldu duzue txostenean. Zein dira erreformak dakartzan aukerak eta mugak?
Orain estatu bakoitzak plan estrategikoa garatzeko aukera duela da aldaketa nagusia. Erabakiak herrira eta lurrera hurbiltzen ditu nolabait, eta horri potentzialitatea ikusten diogu, baina, beste aldetik, erabakiguneak banatzeak politika bateratuaren indarra galtzea ere ekar dezake, NPB ahultzeko arriskua. Beste aldaketa nagusia “ekoeskemak” sartzea izan da: laguntzak jasotzerakoan ingurumen irizpideak ere diruarekin lotzea dakar horrek. Tresna interesgarria izan liteke, baina beti bezala agroindustriarekin topo egin dugu, inbertsio handiak egiten ari baitira produkzio handiak ekologikorantz transformatzeko baina eredua bera ezertan aldatu gabe. Azken finean, erreforma honek ez ditu merkatuaren arauak zalantzen jartzen, eta beraz, ez ditu lehen sektorearen benetako arazoak konpontzen.
Eta Itun Berdeak?
2019an atera zuten markoa da, elikagaiekin eta lehen sektorearekin lotuta Europan ekonomia iraunkorra bultzatzeko helburuz abiatua. Garrantzitsua da lehen aldiz Europako politika batek klimaren inguruko kezka, arlo soziala, belaunaldien arteko erreleboa eta agroekologiaren eta nekazari txikien garrantzia kontuan hartu dituelako. Baina noski, eredu kapitalista eta patriarkala ez du kuestionatzen, eta emakume baserritarron aipamenik ere ez da egiten. Euskal Herrian marko politiko propioa sortzeko eta eragiteko aukera eman lezake, dena den.
Eragiteko, zeintzuk lirateke eman beharreko hurrengo pausoak?
Eztabaida baserritar mugimendutik gizarte osora zabaltzea da lehentasuna, pisu guztia nekazariongan jartzen delako bestela. Horregatik atera dugu dokumentua, debate hori zabaltzeko. Eusko Jaurlaritzak mahai bat ireki behar luke plan estrategiko propioa sortzeko, eztabaidatzeko, eta pentsatzeko: nola trantsitatuko dugu nekazaritza politika batetik elikadura politikara?
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.