Ekoizleen arteko aliantzei esker dibertsifikatzen joan den etxaldea
Kasedako (Nafarroa) San Isidro del Pinar kontzejuan bizi dira Kiko eta Pablo Fernandez Salinas anaiak, eta bertan dago Bardea Etxaldea. “Iruñetik etorri ginen hona duela 28 bat urte, hiritik eta fabrikako lanetik ihesi, landa eremuaren bila”, azaldu du Kikok. Olioa eta mahatsa eredu konbentzionalean ekoizten hasi ziren, baina hurbileko upategi ekologiko batek bultzatuta –edo kutsatuta–, ekoizpen ekologikoan pixkanaka murgiltzen hasi ziren bi anaiak: “Duela 18 urte mahastiak pasatu genituen ekologikora, ondoren olibondoak, gero almendrak… niretzat ez zuen zentzurik goizean sail batean herbizida botatzen aritzeak, gero arratsaldean sail ekologikoan garbi aritzeko”, kontatu du Kikok.
Hainbat produktu ekoizten dituzte egun Fernandez anaiek Bardeetatik gora dituzten lursailetan: lekaleak –txitxirioak eta dilistak, batik bat–, mahatsa, olibak, almendrak eta zereala. “18 bat hektarea olibondo ditugu, eta urtean 20.000 olio litro inguru ekoizten ditugu”, azaldu du. Cascantera daramate oliba, nahi baino urrunago egonda ere, hura baita ekologikoan lan egiten duen errota hurbilena. Mahatsa ardoa egiteko erabiltzen dute, baina duela gutxi arte gehien-gehiena inguruko upategiei saltzen zioten. Upategi txikien elkarlanetik sortutako Biba Ardoak egitasmoari esker, ordea, saltzeko ardoa ekoizten ere hasi ziren duela lau bat urte. “Lehenago ez zegoen ekoizleekin justua zen horrelako beste egiturarik Nafarroan”.
Lekaleak ekoizten hasteko erabakian ere, proiektu kooperatibo batek izan zuen zerikusirik: “Lehen, bazkarako zereala ekoizten genuen, baina pertsonek kontsumitzeko lekaleak ere egiten hastea pentsatzen ari ginen momentuan, Hazialdeko kooperatiba sortu zen, eta horrek behar genuen bultzada eman zigun”. Lekaleak ekoizten dituzten Nafarroako ekoizle ekologikoek abiatu zuten egitasmoa, eta Kikok nabarmendu duenez, labore horiek garbitzeko eta ontziratzeko beharrezko tresneria eskuratzeko bidea elkarlanean egin izana oinarrizkoa izan da.
Azken berrikuntza, almendrak
Nafarroaren zati handienean bezala, Kaseda inguruan ere zerealaren monolaborantza nagusi da, eta gutxiengoa dira ekologikorako hautua egiten dutenak. “Europa osoko joera orokorra da: ekoizpenen tamaina gero eta handiagoa izan, makineria pisutsuarekin lan egin… gutxi batzuk gara salbuespena”.
Ekoizpen txikiak bezala, zuhaiztiak ere pixkanaka desagertzen ari direla gehitu du nekazariak. Bardean, baina, badituzte almendrak 15 hektarea ingurko lursailean, eta hurbileko ekoizle gehiagorenak ere biltzen dituzte: “Hori da merkaturatzen hasi garen azken produktua, almendra ekologikoa”. Fruituen oskola kentzeko tokirik ez dago hurbilean, eta kanpora bidali beharrak amorratu egiten ditu. “Ez du zentzurik almendrak biltzeak, horiek zuritzeko Murtziara bidali beharra baditugu. Pentsatu beharko dugu honetan ere ekoizleon arteko sistemaren bat…”.
Eladi Balerdi erlezainaren eta Jose Manuel Atxaga erleen zale sutsuaren arteko elkarlanetik egitasmo berritzailea sortu da duela gutxi. "Arnastu erlauntzaren airea" eta "Erleen sauna" jarduerak proposatu dituzte, konbentzituta baitaude onuragarri direla... [+]
Elkea proiektuan produktu asko eta desberdinak ekoizten ditu David Ruiz de Galarreta Azpilikueta ekoizle amezkoarrak. Olibondoekin hasi zen, baina fruta arbolek, lekaleek eta zekaleek ere beren tokia egin dute proiektuan urteotan. Eta, orain, jarduera berri bat gehitu die... [+]
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
Zergatik doa mundu guztia Iruñera erosketak egitera, gure eskualdean elikagai asko ekoizten bada? Zergatik da hain zaila bailara hauetako produktuak bailara hauetako dendetan topatzea?”, galdera horiei eta beste zenbaiti tiraka hasi ziren lanean Zangoza aldean duela... [+]
Urteak dira Nafarroan eta beste zenbait tokitan hazien liburutegi proiektuak martxan dituztela. Hazien liburutegiak, liburuen liburutegietan. Euskal Herriko Hazien Sareak antolatutako hitzaldi batean izan zuen egitasmo horien berri Ane Leturia Delfrade Antzuolako liburuzainak,... [+]