Erbetegi dorretxea, XV. mendeko eraikin zibil esanguratsua, behera bota dezakete AHTren ibilbidean egindako aldaketa baten ondorioz. Horrekin batera, hainbat bizilagun etxerik gabe geratzeko arriskuan da. Donostiako Udalari esku hartzeko eskatu diote.
Donostiako ondare arkitektonikoaren zati garrantzitsu bat galtzeko zorian dago. Norteko trenbideak eta gerra karlistek egin ez zutena egin nahi dute orain AHTren sustatzaileek: hiriko eraikin zibil zaharrenetakoa den Erbetegi dorretxea bota. Okendotegi pasealekuan dagoen eraikin historikoaz Ancorak idatzi duen txostena eskuratu du ARGIAk; etxea babesteko neurriak hartu ditzatela eskatu du ondarearen kontserbaziorako elkarteak.
Dorretxea XV. mendekoa da eta Legarra edo “Ergobiko etxea” izenez ere ezaguna zen hasiera batean, Urumeako ibi estrategiko hartan baitzegoen kokaturik. Erbetegi izena Miguel Pérez Erbeeta batxilerretik datorkio, XVI. mende hasieran Donostiako alkate izandakoa. Maria Gómez Olazabalekin ezkondua, azken hau familia dirudunekoa izaki, eraikina eta inguruko lurrak eskuratu zituzten ezkontideek dote bidez.
Haien alaba, Olazabalgo Grazia, Idiakez familia boteretsuko kide batekin ezkondu zuten geroago, eta Donostiako ikurretako bat den San Telmo komentuaren fundatzaile izan ziren. Idiakeztarren maiorazkora pasa zenean landa-guneko etxe bilakatu nahi izan zuten eraikina, baratze eta frutarbolez inguratuta, proiektuaren plano zein txostenek adierazten dutenez.
XIX. mendean Norteko trenbidea egitean hainbat lur banandu zizkioten dorretxeari, eta 1875ean su eman zioten Bigarren Karlistaldiaren testuinguruan. Baina zutik iraun du gaur arte.
Arkitektura kultu ez-ohikoa
Egun oraindik ikusgarri daude olazabaltarren armarria eta Pérez Erbeetaren izena etxearen atariko arkuan, baita gizaki-buru formako bi mentsularekin amaitzen den arkibolta ere, kolore arrastoekin, “arkitektura kultuaren ez-ohiko elementua”. Eraikinak harrizko horma oso lodiak ageri ditu behealdean eta lau aldetara daraman “teilatu ederra” dauka. Ancorak azaldu duenez, bere egoera ona da, “egungo jabeek birgaitu egin baitzuten duela urte gutxi”.
Ancorak ohartarazi du azkenaldian erriberako paisaiak “erreferente historikoen galera ugari” izan dituela, eta dorretxe honen eraisketak kalte handiagoa eragingo lukeela bide horretan. Horregatik eskatu du hartu daitezela beharrezko neurriak eta jar daitezela baliabide ekonomikoak etxearen estruktura sendotzeko eta mantentzeko. Izan ere, hasiera batean Adif sozietateak ez zuen etxea botatzeko asmorik, baina azken orduko aldaketa batek galbidean jarri du, antza, AHTk bere egonkortasunean eragin dezakeela argudiatuz.
Eneko Goiari kasuaz galdetuta, eraikinaren berri orain izatea “deigarri” egin zaio Donostiako alkateari, Irutxuloko Hitza-k jakitera eman duenez. Baina lehenagotik jakina zen dorretxea balio historiko handikoa dela. Dr. Camino historia institutuak argitaratzen duen Boletín de Estudios Históricos sobre San Sebastián aldizkariak bere berri eman zuen 2005ean, esanez gutxienez 1477 urtekoa izan litekeela, eta nabarmenduz Urumeako ibai-garraioan izan zuen garrantzia.
Lehen motibo bat zuten tokian orain bi dituzte Donostiako udal arduradunek eraikina babesteko: bere ardurapean dauden herritarrei bizileku bat bermatzea eta hiriko historia zibilaren altxor hau mantentzea
Kontserbazio elkartearen iritziz, beste behin agerian geratu da Donostiako eraikinek eta, bereziki, baserriek, duten babes eza, hain justu Eraikitako Hiri Ondarea Babesteko Plan Berezia errebisatzen ari diren unean.
Oraindik herritarren bizitoki
Ondare garrantzitsu bat ez ezik, herritarren eskubideak ere aurretik eramango ditu AHTk, agintari eta arduradunek saihesten ez badute. Eraikinean hainbat familia bizi dira eta joan den abenduan salatu zuten etxerik gabe geratzeko arriskuan direla, ordainetan emango dieten diru “irrigarriarekin” ezin izango baitute beste etxebizitzarik erosi.
Desjabetuko dituzten bizilagunen artean adinekoak, pentsionistak, norbanakoak eta familia gazteak daude. Eneko Goia Donostiako alkatearekin bildu ziren, baina udalaren partetik izandako erantzun eskasa deitoratu dute herritar hauek: “Donostiarrak gara eta Donostiatik botako gaituzte”.
Lehen motibo bat zuten tokian orain bi dituzte Donostiako udal arduradunek eraikina babesteko: bere ardurapean dauden herritarrei bizileku bat bermatzea eta hiriko historia zibilaren altxor hau mantentzea.
Alegoría del mal
Rat-zinger
Kasba Music, 2025
--------------------------------------------------------------
Apokalipsiaren aurreko garai ustel hauetan, non eskuin atzerakoienak lortu duen bere diskurtsoa erdian jartzea, erabat ezabatuta dagoen gizarte batean,... [+]
Agur Karibu
Marian Porcel
Elkar, 2025
Hondakinak etorkizuneko material berriak dira. Iragarki marketineroa izan daiteke, baina diseinu eta eraikuntzaren ikerketa munduan sormen bideak irekitzeko aukerak ekarriko ditu, dudarik gabe. Europako hondakinen legedia zorrotz jarriko dela iragartzean, nolabait ulertarazten... [+]
Ekain amaieran iragan da Banka eta Urepeleko eskola publiko uztartuetako urte hondarreko ikusgarria. Eskola gehienetan bezala, Bankako ama-eskolako irakasleak eta Urepeleko lehen mailako bi irakasleek, hirurek elkarrekin, urtero antolatzen dute haurren emanaldi nagusia:... [+]
Aspaldi ez bezala hunkitu nintzen Bloñ lehen aldiz ikustean. Bizi osorako ahots bakarra entzun ahalko banu kantuan, zalantzarik gabe, Maia Iribarnerena litzateke. Obretan ari dira etxe barnean eta inguruko zuhaitzen itzalpean jarri ditugu aulkiak, parez pare. Mintzatu... [+]
Parranda dezente egindakoa naiz Kardaberazen –Hernanin izen hori zeukan kalean, alegia–, baina ez nuen asko espero festa egin ahalko nuenik inoiz Kardaberazekin: a ze dibertimendua 1761ean argitaratu zuen Euskararen berri onak. Idatzi zituen beste lan gehienak ez... [+]
Urte luzeak daramatza Laura Macayak indarkeria jasan duten emakumeei lagun egiten, arlo instituzionalean, militantzian, bai eta beste justizia-eredu batzuetatik abiatuta ere. Horri guztiari buruzko liburu bat kaleratu berri du: Gatazka eta abusua ez dira gauza bera (Katakrak,... [+]
Norbere gorputzaren gaineko erabakiez, estetika heteropatriarkalaren morrontzaz, kontraesanez eta musikaren industriaz solastatzeko baliatu dugu Arrigorriagako polemika: herri horretako jai batzordeak Vulkano orkestra festa-egitarautik kentzea erabaki du, ikuskizuneko... [+]
30 urte baino gehiago daramatza Zero Chou zinemagile taiwandarrak istorioak kameraren atzetik kontatzen, bai zinemarako, bai telebistarako. Aurten, Zinegoak jaialdiaren 22. edizioko ohorezko saria jaso du.
Queer falafel
Non: Arberatze-Zilhekoan, EHZ festibalean.
Noiz: ekainaren 29an.
------------------------------------------------------
Hasi orduko, ohar bi. Bat: “Deseroso egongo zara apur batean, isildu eta entzun. Asko ikasiko duzu zure pribilegio... [+]
Bigarrenez Aresti etorkizunaren aurrean
Nork: Ekida Arte Ekimena.
Noiz: ekainaren 20an.
Non: Azkoitiko Baztartxo antzokian.
------------------------------------------------------------------
50 urte dira Gabriel Aresti euskal idazle marxista hil zela, eta Ekida arte... [+]