Dantzan babestu ziren Garaziko errefuxiatuen kolonian
Gerratik ihesi 1937ko ekainean Donibane Garazin Bilbo eta inguruetako 600 haur jaso zituzten. Hiriburuko Ziudadelan Eusko Jaurlaritzaren menpeko eskola kolonia bihurtu zuten, eta bi urtean 8-14 urteko 800 bat haur igaro ziren bertatik. Haurrekin 80 bat heldu ere iritsi ziren: apaizak, irakasleak eta beste hainbat ogibidetako pertsonak. Horrela, herri oso bat bildu zen kolonian. Garaziko koloniaren inguruko hainbat kontu jasoak ditu Txomin Hiriart-Urrutik.
Haurren harrera-leku izanik, Gernikako Elai Alai dantza taldeko dantzariei ere eman zieten babesa bertan. Condor legioko hegazkinek Gernika bonbardeatzean Bilboko Villa Cuban batu ziren Elai Alaiko dantzariak aurrena, eta gero, Donibane Garazira eraman zituzten 40 bat dantzari. Aste batzuk beranduago batu zitzaien taldeko zuzendaria zen Segundo Olaeta.
Dantza egiazko euskaldunen identitate
Olaetarekin taldeak entseguei heldu zion. Eusko Jaurlaritzaren babes osoa zuten; taldearen emanaldiak nazioartean zabaltzea zen helburua, euskaldunen egoeraren berri izan zezan mundu osoak.
Dantza taldea berrosatu zen Ziudadelako haurrekin, jostunek jantzi berriak egin zituzten eta Olaetak hainbat bidaia egin zituen Zuberoara bertako dantzetatik edateko, helburua euskal kultura definitzea baitzen. 1937ko urrian, kolonian 4 hilabete pasata, Elai Alaiko 42 dantzarik Ziudadela utzi eta Parisera abiatu ziren.
Taldeak alde egin ondoren euskal kantu eta dantzak ez ziren desagertu, ordea, Jaurlaritzaren beste kolonietan bezala, diziplina horiek garrantzi berezia baitzuten. EAJk kolonia sistema propioa antolatu nahi zuen eta helburua zen bertako umeak “egiazko euskaldun” gisa heztea.
Haurrek egunero jasotzen zituzten dantza klaseak. Dantzaz gain, musika ere irakasten zieten. Garai hartarako berritzaileak ziren metodoak erabiltzen zituzten hezkuntzan, besteak beste, gogoetara eta kritikara bultzatu nahi zituzten umeak.
Dantza harremanak goxatzeko zubi
Dantzari esker hurbildu ziren Donibane Garaziko herritarrak haur errefuxiatuengana. Izan ere, hasiera batean, haurren etorrera ez zen guztiz ongi-etorria izan orduko gizarte tradizionalista eta kontserbadore hartan.
Pixkanaka, ordea, harremanak goxatzen joan ziren, eta horretan eragina izan zuen haurren ardura hiru apaizek izateak. Ikusi zuten haurrak egunero joaten zirela mezetara eta dantza ere izan zen lokarri.
Arrastoa utzi zuten
Elai Alai dantza taldea berriz muntatu eta emanaldiak eskaini zituen Donibane Garazi eta inguruetan. Edozein zeremonia eta ekitaldi erlijiosoen ondoren antolatzen zituzten dantza saioak.
Emankizun haiek Nafarroa Behereko eta, orokorrean, Iparraldeko taldeetan eragina izan zuten. Inguruetako talde askok Elai Alairen kodeak eta errepertorioa bere egin zituen.
Iturriak:
- Txomin Hiriart-Urruti: La Citadelle: Colonie d’enfants réfugiés de la Guerre civile espagnole (1937-1939)
2025. urtean konkistatzaile baten omenezko monumentu bat egitea "lekuz kanpo" dagoela adierazi dute oposizioko kideek.
Iragan udazkenekoa dugu liburua: Euskarazko izenak erromatar garaiko aldare eta hilarrietan (Nabarralde, 2024). Historiara jo du berriz Juan Martin Elexpuru idazle eta filologoak, eta argira ekarri euskarak epigrafian egina duen bidea, utzia duen aztarna, orain artean inork egin... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]
Saint-Cloud (Frantzia), 1810eko apirilaren 1a. Napoleon enperadorea Maria Luisa Austriakoarekin ezkondu zen, eta eztei-tarta ikusgarria Marie-Antoine Carême (1784-1833) sukaldari ospetsuak egin zuen.
Baina Carême gorteko luxuetatik urrun jaio zen, Pariseko... [+]
Duela mende bat Perun aurkitutako momia baten aurpegiko tatuajeak aztertu berri dituzte. Emakumezko baten momia da eta 800 urte inguru ditu. Adituek ez dakite zer funtzio zuten tatuaje horiek, baina oso bereziak direla nabarmendu dute.
Batetik, aurpegiko... [+]
Erromako San Giovanni in Laterano plazan, errutinazko indusketa bat egiten ari zirela, arkeologoek IX.-XIII. mendeetako jauregi baten arrastoak topatu dituzte ezustean. Eta garai hartako aita santuen bizitokia izan litekeela uste dute. Bestela esanda, baliteke Patriarkatua... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]