Buruntzako gurutzeak jatorri frankista zuela berretsi du Islada Ezkutatuak elkarteak

  • Buruntza mendiaren gainean zegoen gurutze handia falangisten ekimenez jaso zela dio talde memorialistak, "Gurutzada Santu honetan eroritakoen omenez", 1939ko uztailaren 26an Andoaingo Udalaren akta-liburuan idatzita ageri denez.


2021eko abenduaren 28an - 11:47
Azken eguneraketa: 14:11
Gurutzea erori ondoren txikituta geratu zen (argazkia: Txintxarri)

Abenduaren 17an behin betiko eraitsi zuten ezezagunek Buruntza mendiaren (441 metro) tontorrean zegoen hormigoizko gurutze handia, aurreko astean rotaflexa eta bestelako tresneria erabiliz egindako saiakeraren ostean. Gurutzea txikituta geratu zen lurrera eroritakoan eta ezinezkoa da berregitea. Buruntzaldeko Ernaik hartu du bere gain ekintza, sare sozialetan zabaldutako bideo batean:

Andoingo Udalak "sabotajea" gaitzetsi zuen udal gobernuan dauden EAJko eta PSEko taldeen babesarekin, "jatorriarekin ados ez egonagatik ere" gurutzeak zuen "balioagatik". Lasarte-Oriako PSE-EEko, EAJko eta ELOPeko taldeek ere gauza bera egin zuten egun batzuk geroago, monumentu "esanguratsua" delako.

Falangisten ekimenez

Ekintza horren harira, Islada Ezkutatuak elkarteak agiria plazaratu du, berretsiz gurutzearen jatorri frankista. 1936ko Gerran, Buruntza mendiaren inguruan borrokaldi gogorrak gertatu ziren eta errekete nafar eta frankistek 80 hildako baino gehiago izan zituzten, elkarte horren informazioaren arabera.

Erasotzaileen artean apenas zegoen inguruko herrietako inor, aldiz, defendatzaileetako asko Urnieta, Lasarte, Andoain edo Hernanitik joandakoak ziren: "Jokabide horrekin, demokrazia, Errepublika, eta herri oso baten askatasuna defendatu zuten".

Altxamendu faxistaren aldekoek gerra irabazita, 1939ko uztailaren 26an FET eta JONS erakunde falangisten proposamena onartu zuen Andoaingo Udalbatzak: Buruntza mendian gurutze bat eraikitzea, "Gurutzada Santu honetan eroritakoen omenez". El Diario Vasco egunkariak jaso zuen kronika batean monumentuaren inaugurazioa 1939ko irailaren 1ean: "Otoitz egin zuten Aberriaren mesedetan bizitza eskaini zutenen betiko atsedenaren alde. Buruntzan eroriak! Hemen!”, dio artikuluak.

Buruntzako gurutzea aspaldiko irudi batean (argazkia: Guregipuzkoa.eus / Indalecio Ojanguren)

Katolizismo nazionalaren ikurra

Islada Ezkutatuak-en ustez ez dago zalantzarako tarterik: "Errepublikako demokraziaren aurka altxatutakoek eragin zuten gatazka militarra irabazi ondoren zutitu zuten monumentua da". Talde honen ustez estatu akonfesional batean bizi garen arren, Eliza Katolikoak markatutako herri-kultura, erritu eta sinbolo ugari daude, eta horietako askoren jatorria katolizismo nazionala da, 1936ko matxinatuek inposatua; Burutzako gurutzea, "egoera horren adibide garbia" zen.

Gurutzeak tontorrean zenbat iraun duen ikusita, elkartearen aburuz "kanpaina pedagogiko" bat egin behar zen bere jatorria eta esanahia "osotasunean zabaltzeko", eta bide ez emateko bestelako interpretazioei, hala nola balore "estetikoa" edo "erlijiosoa" zuela.

Nolanahi ere, Islada Ezkutatuak-ek dio horrelako sinboloak aspaldi desagertu behar zirela eta administrazio publikoak izan beharko liratekeela horren arduradun: "Inork ez luke ahaztu behar arerio komuna frankismoa dela, bere sinbologia eta bere kontakizuna".


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Oroimen historikoa
Materialismo histerikoa
"Mario Lopez" eta "Gernika"

Krimen matxistak, mediatizatzen direnean, emakumeontzat lezio bilakatu ohi dira, eta bizirik badago, biktimarentzat. Nerea Barjola ikertzaileak Alcasserko kasuaren bidez azaldu zigun hori. Eta Nagore Laffageren hilketak ere lezio astun bilakatzeko arriskua izan zuen, lezioa... [+]


Jokin Pantxeska Etxebarria. Gerrako ume, aitaita
"Hiru aldiz esan dute gorria naizela, komunista!"

Irisarriko herrigunera sartu orduko, hantxe, etxe baten atarian, ikurrina eta estelada. Jokin Etxebarriaren bizitokia duzu. Gerrako ume izandakoa, hamaika ibilera –eta hamaika baino gehiago ere bai–, han eta hemen egindakoa. 92 urtek nahi beste bizitzeko aukera... [+]


Industria agortu eta gero, zer?

Beriain (Nafarroa), 1974ko otsaila. Potasas de Navarra enpresako langileek greba egin zuten, besteak beste, aurreko urtean Motor Ibérica lantegiko langileek egindako grebak bultzatuta. Ez zen, beraz, Nafarroako industriako lehen greba, ezta Potasasena ere. Baina Potasas... [+]


Ertzaintzaren foam jaurtigai batek pertsona bati matrailezurra apurtu zion Gasteizen

Orain arte ezagutzen denagatik, Ertzaintzak Martxoaren 3ko igandeko manifestazioan jaurtitako foam jaurtigai batek zauritu zuen pertsona hori, matrailezurra bi lekutan apurtu zioten, ospitalean dago eta ebakuntza egin beharko diote. Hori da asteazken honetan Gasteizen egindako... [+]


2024-03-01 | Euskal Irratiak
Gabi Mouesca: "Didier Laffiten etsenpluak erakusten digu lorpenak erdiesteko borrokan sartu behar dela"

Duela 40 urte hil zuen frantses poliziak Didier Lafitte Baionan. Donibane Lohizuneko arrantzalea tiroz hil zuten, Iparretarrak taldeko Gabi Mouesca autoz hitzordu batera eramaten zuela. Gertakari horren ondoren, Mouesca hamar urteko presondegi zigorrera kondenatua izan zen, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude