Gizarte- eta protesta-mugimenduen historia aztertzen denean, ikergai oparoenak Aro Garaikidekoak izaten dira. Iturriak ugariagoak dira, gatazkak ere bai, eta gainera, ikertzaileok ikergaiaren mundu ikuskera konpartitzen dugu. Hau da, aurrerabidearen eta progresoaren galbahetik pasatakoak garenez horien aldarriak eta programak ulertzen ditugu, arrazionalak egiten zaizkigu; Ilustrazioaren seme-alabak baikara azken finean.
Baina aro aurreindustrialeko gatazkatan zaila izaten da geure burua kokatzea eta ikuspegi horiek konpartitzea; izan ere, ez baitago argi garai hartako protesta eta erresistentzia mugimendu errebeldeek programa kontzienteak garatzeko gaitasunik ba ote zuten. Gauza al ziren etorkizunean erregimen alternatiboak imajinatzeko, hots helburu utopiak proiektatzeko? Ez dago batere argi.
Ikuspegi klasikoenaren arabera, Erdi Aroko eta Aro Modernoko errebolta gehienek izaera atzerakoi edo kontserbadorea zuten. Hau da, oro har, ez zuten feudalismoa abolitu edo monarkia desagerrarazteko borondate argirik. Haien mundu ikuskeraren arabera, feudalismoa ordena sozial justua zen, non estamentu bakoitzak zeregin bat betetzen baitzuen. Matxinadak, beraz, gertatzen ziren jaun nobleek edo hirietako patrizioek gehiegikeriaz jokatu eta ordena sozial hura urratzen zutenean. Errebolta horien helburua aurreko egoerara itzultzea zen; justutzat zeukaten ordena sozial hori berrezartzea, alegia. Errua ez zen izaten monarkiarena edo sistema feudalarena, jaun noble edo handiki konkretuena baizik. Are gehiago, sarri, Erregearengana jotzen zuten laguntza eske, aurreko egoera berrezar zezan. Konparaziora, Frantziako Grande Jacqueriean (1358) zein Ingalaterrako Wat Tyleren altxamenduan (1381) herri-xeheak ez zuen Erregea egoeraren erantzuletzat hartu, haren aholkulariak eta nobleak baizik; eta XVII. mendeko matxinada antifiskaletan, “Biba Erregea! Behera gabela!” edo “Biba Erregea! Behera gobernu txarra!” bezalako leloak oihukatzen zituzten, esate baterako, Napoliko (1647) edo Frantzia hego-ekialdeko croquantsen altxamenduetan. Erregea edo sistema ez zuten zalantzan jartzen, soilik kritikatzen zituzten gehiegizkoak iruditzen zitzaizkien zergak (gabela) edo zerga-biltzaileak.
Alabaina, autore batzuen ustez salbuespenak badaude, uste baita matxinada edo errebolta aurreindustrial batzuetan programa eraldatzaileen edota aldarrikapen antisistemikoen frogak egon daitezkeela. Horren etsenplu modura jartzen dira, Jainkoaren Erresuma (hots, paradisua) lurrera ekarri nahi zuten Erdi Aroko heresia erlijiosoak, Gaztelako Komunitateen Gerra (1520-1522) zein Ingalaterra Iraultzan (1642- 1651) parte hartu zuten Diggers eta Levellers mugimenduak.
Eztabaida mahai gainean dago. Eric Hobsbawmek, esaterako, planteatu zuen erresistentzia mugimendu batzuen izaera «ez-kontzientea» Aro Garaikidera arte luzatu zela, batik bat nekazal-gizarte atzeratuetan. Baina Ramachandra Guhak hori bera kritikatu zuen Indiako nekazarien matxinadak aztertzerakoan. Halaber, kontuan hartu behar da aro aurreindustrialean herri-xehearen gehiengoa alfabetatu gabekoa zela eta idazkerarik ezean iturrietan arrasto txikia utzi zuela. Ondorioz, ahotsik gabekoak izaki, haien aldarriak zeharka baino ez zaizkigu iritsi.
Hau guztia, egungo gizarte-mugimenduen inguruan hausnartzeko baliagarria izan daiteke: Ongizate estatu idealizatu hura berreskuratzeko ahaleginean iltzatuta jarraitzen dugu ala kapitalismorik gabeko gizartea imajinatzeko gai gara?
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Kurdistanen, Burdin Aroko Kani Koter hilerriaren indusketa lanetan, nazioarteko arkeologo talde batek, beste hainbat objekturen artean, duela 4.700 urteko zeramikazko ontzi bat aurkitu berri du, barruan substantzia beltz bat zuena.
Sustantzia horri kohl deritzo... [+]
Guangzhou (Txina) 1925eko ekainaren 23a. 100.000 herritar inguru bildu ziren atzerriko potentzia inperialisten aurkako martxan. Maiatzaren 30ean britainiarrek hainbat manifestari hil zituzten Shangaiko protestaldi batean. Hildakoekiko elkartasunez Guangzhouko langileek greba... [+]
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
1917tik 1980ra erraketalariak profesionalki aritu ziren munduko frontoi ezagunenetan. “Chiquita de Anoeta”, “Arane”, “Emili”, Albisu, “Amparito”, “Chiquita de Aizarna”, “Asteasu”... Hamaika pilotari... [+]
Unibertsitatera sartzeko azterketa eredu berria estreinatu eta gutxira, datorren ikasturterako azterketa berriz ere “goitik behera” aldatuko dietela eta probak eskakizun maila altua izango duela salatu du EAEko Historiako irakasle talde batek. Azterketa eredua... [+]
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.
Reggaetonarekin eta antzekoekin, musika estilo bat ez ezik, Puerto Ricok beste ideia bat zabaldu du mundu osora: turistifikazioaren eta iragan kolonialaren artean dagoen lotura estua. Milioika jarraitzaile dituen Bad Bunny artista da mezu horren bozgorailu. Azken diskoan Jorell... [+]
Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]
Qumrameko biribilkiek eta Itsaso Hileko Eskuizbribuek (K.a. III-K.o. I) judaismoaren eta kristautasunaren garapenari buruzko informazio eta interpretazio asko eragin ditu aurkitu zituztenetik. Berriki AA erabiltzen duen Enoch datazio sistemaren bidez, izkribu zaharrenak uste... [+]
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]