Arrazakeriari eta LGTBIfobiari herri mugimenduetatik ematen zaizkion erantzunak aztertu dituzu, artikulazioetan eta aliantzetan arreta jarriz.

Niretzako homofobiaren eta arrazakeriaren aurkako borrokak elkarrekin doaz, ez dira gauza ezberdina. Borroka horiekiko dudan interesa feminismoan izandako esperientziatik dator. Garrantzitsua egin zait ikustea nola hartzen zituen feminismoak emakume afrikarren eta haien ondoregoen zein lesbianen kritikak. Feminismoan ematen ari den eraldaketaren erakusgarri da.

Bi toki ikertu ditut, horrek garrantzi handia du: Italia hegoaldeko Palermo eta ipar ekialdean dagoen Verona. Bakoitzaren testuinguru politiko, ekonomiko eta kulturala oso ezberdinak dira. Baita arrazakeria eta homofobiaren arloan ere. Jende guztiak pentsatzen du hegoaldean homofobia gehiago eta arrazakeria gutxiago dagoela, eta iparraldean alderantziz. Dikotomia hori desmuntatzetik hasi nintzen, testuinguru bakoitzaren dinamika kultural sakonak ulertzen saiatuz. Baina kontutan izanik, aldi berean, bi hiriak testuinguru nazional beraren parte direla. Italiako nazioak bateratze eta uniformizazio kultural oso gogorra bizi izan zuen faxismoarekin. Faxismoak Italiako hegoaldea zuritu zuen Afrikaren kolonizazioa hasi eta justifikatzeko helburuarekin. Horren aurretik Italia hegoaldea Afrika kontsideratzen zen, lur eta pertsona basen eremua.

Begirada dikotomiko hori herri mugimenduetara ere zabaldu dela diozu.

Herri mugimenduen ikerketetan Iparraldea beti izan da kontsideratua oso lurralde antolatua: elkarteak dituena, sindikatuak, mobilizazioak eta borroka soziala modu bikainen antolatzen den tokia. Hegoaldea aldiz, jendarte disgregazio handiko tokia litzateke, familian oinarritutako ikuskera duena, bizitza komunerako balio partekaturik gabea.

Baina nire esperientzia militantean kontrakoa bizi izan dut. Palermon oso une bizia da borroka feministan zein arrazakeriaren eta homofobiaren aurkakoan. Mafiaren aurkako mugimendua bizi izan duen belaunaldia da, zapalkuntza guztien aurka borrokatu dena. Horrek pertsonen arteko konexio estua sortu du, behekoen mobilizazio oso bizia eta antolatua piztu du. 2000. urtetik hona datorren prozesua da. Mafiaren azken sarraskia 1992an izan zen. Ondoren sortu zen mafiaren aurkako mugimenduak jendarte osoa mobilizatu eta jendartean bertan gertatzen zenaz arduratzera eraman zuen. Orain muturreko borroka dago kalean uneoro, eta ezkerreko udala. Zapalkuntzen aurkako borroka oso antolatu eta transbertsala dago. Arrazakeriaren eta homofobiaren aurkako mugimenduen artean aliantzak eta elkarrekiko laguntza handia daude. Esaterako, mediterraneoko migrazioen inguruko borroketan LGTBI mugimenduaren presentzia handia da.

Veronan, aldiz, eskuina dago udal gobernuan, muturreko eskuina, eta mobilizazioa modu ezkutuagoan ematen da. Ekintzailetza klandestinoagoa eta zatikatuagoa ikusi dut. Horrek ez du esan nahi eraginkorrak ez direnik. Uste dut aktibismo ezkutuagokoetatik ere zapalkuntzetatik askatzeko moduak badirela, oso benetakoak, sakonak. Nik parte hartzen dudan emakumeen etxean esaterako, emakumeen arteko harremanen inguruan la sakona egiten da, elkar ezagutzeko denbora hartuz.

Berriki mobilizazio handi pare bat izan da Veronan. Lehenengoz antolatu den Harrotasunaren egunean eta “bat gutxiago ez” lelopeko manifestazio batean. Baina oso berria da, nire ikerketa ostekoa (2015).

Arrazakeriaren eta homofobiaren aurkako mugimenduak ikertu dituzu oro har, edo ekimen zehatzak?

Zehatzak. Veronan emakumeen etxeak. Palermon, adibidez, Palermo lesbisissima mugimendua. Mugimendu transbertsala da, Palermoko emakumeei eta emakume migratuei zabalik dagoena. Existitzen ez zen hitza da lesbisissima. Hitz hori liburu ezagun batetik hartu genuen, Palermo felicissima eta moldatu. Jende askok esan zigun identifikatuta sentitzen zela terminoarekin. Ez “ni lesbiana naiz” ulertuta, baizik eta hiriarekin eta behetik jaiotako identifikazio baten modura. “Ez du garrantzirik nor naizen ni, mugimendu honen parte naiz” esateko modu bat izan zen. Hortik hitz berriak sortzearen garrantzia esanahi eta mezu berriak sortzeko orduan.

Aliantzen eraikuntzan zentratu zara. Borroken eta mugimenduen zatikatze gehiegizkoa ematen ari dela bota duzu mintzaldian. Batasuna indartzearen alde egin duzu, aldi berean ezberdintasunak errespetatuz. Nola?

Adibidez, Veronako emakumeen gunean asko hitz egiten zen kulturen arteko ezberdintasunez, sexualitateaz deus ez. Une jakin batean gai batzuk mahaigaineratzen hasi ginen. Emakumeak maitatzea erabaki zuten emakumeak zeuden han, baina hori ez zen azalerazten. Uste dut interesgarria dela espazio kulturaniztun batean sexualitateaz hitz egitea, eta lesbianekin migratzaileen inguruan aritzea. Esperientzietatik hitz eginez.

Migrazioaren eta oro har desplazamenduaren gaiak oso sakon ukitzen gaitu. Desplazamendua guztiok esperimentatu dugu gure bizitzan. Konektatzen gaituen esperientzia da. Sexualitatea berdin. Nik ez dut uste hain garrantzizkoa denik migratutako pertsonekin lesbianismoaz hitz egitea, baizik eta sexualitateaz. Badira guztiak topatzen garen tokiak. Eta topatzen ez garen tokietan, errespetua.

Balio ez duena da edozein asimilazio mota, edozein integrazio. Uste dut oso erresistentzia gogorra jarri behar zaiola eredu mendebaldarrean integratzeko moduari. Aliantzek eredu kapitalistaren aurrean erresistitzeko aukera eman behar digute, bizitzen homogeneizazioari aurre egitekoa.

“Elkartasun komunitate ez zapaltzaileen” eraikuntza defendatzen duzu. Nor bere tokitik abiatuta baina pertsona guztiak bere sentitzen dituzten espazio komunen sorkuntza. Palermo lesbisissima aipatu duzu lehen, “denok gara klandestinoak” kanpaina ere ildo beretik zihoan?

Palermon “denok gara klandestinoak” oso garrantzitsua izan zen. Ekimena abiatu genuenean Italian ez zegoen ezkontza zibilerako aukerarik. Klandestinitatea orduan baldintza komuna zen askorentzat, elkarrekin berrezaugarritu genezakeena: klandestinoa izatea legetik kanpo egotea bada, baita erakundeen zapalkuntzatik kanpo ere. Errekurtso bat izan daiteke guretzako, positibizatuz gero.

Bitarrak izango ez diren identitate anizkoitzen alde ere egin duzu. Horretarako “hirugarren espazioen” beharra aldarrikatu ere. Zer dira?

Ni zuri zu beltz, ni mendebaldar zu afrikar, pobre aberats... Garrantzitsua da kontuan hartzea ezberdintasun horiek, aukera eta botere ezberdintasunak direnak. Baina ez da borrokaren amaiera. Zeren eta amaiera bada ezberdinak garenaren kontzientzia hartzea, boterea da zer garen eta zer egin behar dugun esaten diguna. Nik uste dut beste toki batera jo behar dugula, non ez garen soilik ezberdinak, non elkarrekin bizitzeko espazio komunak eraikiko ditugun. Hirugarren espazioaren kontzeptua nahiko zabaldua dago. Bestelako dimentsio batean topatu gaitezkeela adierazten du. Ez erabat nirea edo inorena baina aldi berean guztiona; ez bakarrik zapalkuntzaren eta distantziaren dimentsioan, baita batzen eta askatzen gaituenean ere. Palermo lesbisissima edo "denak gara klandestinoak" bezalakoak harremanak berrezaugarritzeko prozesuak dira.

Veronan, adibidez, zentro kulturalean "piratak" deitzen genien geure buruei. Guretzat bizitzen burokratizazioa eta instituzionalizazioa ona denik ez sinisteko modu bat zen. Bizitza piratak. Hirugarren espazio horretan ez da beharrezkoa dena komunean jartzea ere. Zuk baldin badakizu gatazka definitiboak sortu ditzakeen zerbait dagoela, ez da beharrezkoa elkarbizitzari erronka egitea. Pertsona musulmanak daudenean, txerria edo alkoholaren inguruan esaterako. Lehen gatazka asko zeuden. Orain, musulmanak direnak zein ez direnak ikasi dugu neurri bat aurkitzen: ez diot ni izateari uzten gaur eta une honetan alkoholik ez edateagatik, ez da hain esentziala nire bizitzarako. Eta ez da ere hain esentziala musulman batentzat gaur eta une honetan alkohola edan edo txerrikia jaten badut ere.

Baina badira gatazkak apurketak sortu ditzaketenak, ezta?

Pertsonen arteko harreman sakonak badaude nik uste ez dela apurketa edo gatazka kontua. Esperientziak konpartitzea da, epaitu gabe. Hirugarren espazioaren adibide bat hijabarena da. Gatazka handia zegoen jendartean eta gure artean ere: eskolan bai edo ez, udaletxean bai edo ez, NANean... Guk erabaki genuen emakumeen etxean ez sartzea gatazka botereak ezarritako parametroetan. Denbora eskatu digu, urtebeteko lana. Bakoitza nola posizionatu gintezkeen ikasteko. Urtebete, horretaz hausnartu eta benetako zer edo zer esateko.

Beste modu batean landu nahi genuen, eta azkenean puntu komun batetik heldu genion: sakratuaren esperientziatik. Guretzat prozesua errebelazio erabatekoa izan zen. Gatazkaren lerroa erabat desplazatzen ikusi dugu. Nola Italian jaiotakook ere barne gatazka bat dugun sakratua zaigunaren inguruan. Mojez hitz egin genuen, txikitako eskolez... italiar emakume askok erlijioarekin duten harremana urrundu nahiarena da. Zer suposatzen digu guri fede oso indartsua duten emakumeekin erlazionatzeak? Bizitzarako garrantzitsuak diren galderen inguruko ikuspegi berriak zabaldu dizkigu: esaterako, zertan sinesten dut nik? Garrantzitsua izan zaigu ere emakume musulmanen arteko ezberdintasunak ikusteko. Batzuek jantzi egiten dute, beste batzuek ez, eramaten dutenen artean arrazoiak ezberdinak dira. Heldu ginen puntu komunera izan zen hijaba babesa dela. Guztiok behar dugu babesa. Berdin du zer babes hautatu duzun zuk, baina babesa garrantzitsua da.

Gatazka ez da soilik musulmanen eta musulmanak ez direnen artean. Ez garenenon artean eta musulmanen artean ere badira gatazkak. Garrantzitsua da gatazkaren lerroa ez kokatzea soilik bitartasun horietan. Gatazken konplexutasuna handia da.