Aitziber Bañuelos Ganuza: "Gero eta onartuagoa daukagu emakumeen kontrako biolentzia"

Zer sentitzen duzu indarkeria matxistak beste emakume bat erail egin duela entzuten duzunean?

Oso era kontziente eta ohikoan bizi izaten ditut gertaera horiek. Erailketa bat emakumeok etengabe pairatzen dugun indarkeriaren adierazpenik dramatikoena da. Horrelakoak entzutean beti datorkit galdera bera burura, alegia, zergatik ez dituzten bitartekoak jartzen emakumeak ez erailtzeko.

Zeintzuk izan beharko lirateke bitarteko horiek?

Borondatea falta da, borondate politikoa batez ere, zentzu zabalenean ulertuta. Horrek 180 graduko aldaketa eskatzen du, eta ez naiz soilik patriarkatuari buruz ari, sistema sozioekonomikoaz eta kapitalismoaz ere bai. Gure burua eta jendartea egituratzeko modua aztertu beharko genuke denok. Gaur egun, Europan, gutxi dira erailtzen dituzten emakumeak, hemen eta orain, pertsona gisa garatzen uzten ez digun bortizkeria jasaten ari garen emakumeekin alderatuz.

Bortizkeriak aurpegi asko ditu.

Desparekotasunean hezten gaituen jendarte batean jaiotzen gara, genero bitarrean zein beste arlo batzuetan ere. Gizarte egitura berak bortizkeria sortzen du pertsonaren oinarrizko beharrak ez asetzeko.

Gero eta onartuagoa daukagu emakumeen kontrako biolentzia?

Bai, botere harremanen arkitektura hori normalizatu dugu. Hezkuntzan eta familian “egokitu zaiguna” normalizatzen dugu. Bortizkeria sinboliko asko jasotzen dugu, emakumeok pertsonen beharrak ase, eta atseginak eta goxoak izan behar dugula esaten digute. Bi energia nagusi omen ditugu gizarteari eskaintzeko: ugalketa eta sexua. Bortizkeria sinboliko honek konturatu gabe desparekotasunean oinarritutako identitateak eraikitzen ditu.

Testuinguru hori eraldatzeko lanean ari zarete Eraikiz kolektiboan. Zer egiten duzue zehazki?

Gure izena esanguratsua da. Taldean eraiki nahi dugu eta horretarako sortu ginen duela ia lau urte. Bi oinarri nagusi ditugu. Lehena, maitasunetik egiten dugula lan. Pertsonak dira gure jardueraren ardatza, ez etekin ekonomikoa. Bigarrena, esku hartze sozialean kalean lan egiten duten profesionalentzat ekarpenak egiten ditugula. 2015ean instituzioetan hiru proiektu aurkeztu genituen eta hirurak onartu zizkiguten. “Feminismoa, bortizkeria matxista eta esku hartze soziala” proiektuak lau urte beteko ditu laster eta parte hartze handia du. Azken jardunaldietan esku hartze sozialean lanean diharduten 400 pertsonek hartu zuten parte. Arlo honetan gabiltzanok sarritan oso bakarrik sentitzen gara.

Zergatik bakardade sentimendu hori? 

Emakumeok eraikuntza langileak gara. Gizonezkoentzat diseinatutako jendarte kapitalista batean bizi gara, baina, aldi berean, beste alde batetik eraiki nahi ditugu beste gauza batzuk. Horrek beldurra sorrarazten du. Inguruan ditugun pertsona gehienak “egon” eta “egin” nahi dute eta ez “izan”. Garrantzitsuena da “non nagoen kokatuta” eta “zer egiten dudan”. Ezin egoteari eta ezin egiteari diogun beldurra itzela da. Beldurrean hezi gaituzte, eta horrek geldiarazteaz gain, mugitzen garenean beldurrez begiratzen gaituzte, gure mugimenduak beraiengan eragina izango duelakoan.

'Babestuz' programa sortu duzue haurren kontrako indarkeria sexualaren inguruan dagoen isiltasunarekin apurtzeko. 

Bai, haurren hamar erasotik bederatzi ezkutuan geratzen dira. Erasoen %2 eta %10aren artean soilik ezagutzen dira. Zer gertatzen da gainontzeko %90 horiekin?. Kasu gehienetan erasotzailea familiakoa da edo gertuko inguruan dago. Begietako loturak kentzeko ordua da eta gaiari heldu behar diogu.

Nolako jarduerak proposatzen dituzue?

Esku hartze zuzena egiten saiatzen gara eskaria egiten digun taldean gure proposamenekin. Hausnarketarako, kontzientziaziorako, sentsibilizaziorako eta formaziorako guneak sortzen ditugu. Helduen mundua hartzen dugu erreferentziatzat, gu garelako biolentzia jasan duenari arreta eman ahal diogunak. Indarkeria erabiltzen duten pertsonekin ere lan egin behar dugu eta fokua beraien gainean jarri, berriro horrela joka ez dezaten.

Taldean lan egiten duzuen guztiak emakumeak zarete?

Ez, gure sektorean gehiengoak bagara eta hori taldean nabaria da baina badira gizonezkoak ere. Beraiek ere inplikatu behar dira bortizkeria matxistetan, beraiek direlako bortizkeria hori eragiten dutenak eta arlo horretan lan handia dute. Mistoak ez diren espazioetan ere egiten dugu lan, hori ere beharrezkoa delako. 

Norentzat egiten duzue lan? 

Gizartearentzat ikusezinak diren pertsonentzat batez ere. Pertsonekin egiten dugu lan, ez gizarte arazoekin. Guretzat ez dira erabiltzaileak. Zailtasun handiak dituzten emakumeak dira gehienak, baita haur eta nerabeak ere. Azken hauek dira babes gutxien dutenak, eta beraien kontrako indarkeria sexuala ezkutatu egiten da. Ez dute agerian utzi nahi gaur egun emakume eta haurren gorputzetan dagoen hipersexualizazioa. Gainera, tratu txarrak jasaten dituzten haurren harretarako ez dago doako zerbitzurik.

Zuen lanen ikuspegi kritikoa eta eraikitzailea azpimarratzen duzue. 

Hori da gure filosofia. “Feminismoa, indarkeria matxista eta esku hartze soziala” egitasmoarekin adibidez, gaur egun emakumeak indarkeria matxistarengandik babesten dituzten legeak kritikatu nahi izan ditugu. Baina, era berean, biolentzia horiekin lan egiten duten profesionalen -emakumeak gehienak- lana aintzat hartuz. Emakume erasotuen %20ak baino ez du salaketarik jartzen eta instituzioek horiei erreparatzen diete soilik. Gainontzeko %80a alde batera uzten ari dira. 

Eta salaketak jartzen ez dituzten emakumeekin nor ari da lanean? 

Baliabiderik ez duten hamaika elkarte. Horiek guztien lana ikusarazi nahi dugu. Gehienetan feminismoaz kutsatutako lana da eta emaitza onak izaten ditu. Erasoak pairatutako emakume asko heldu nahi duten tokira heltzen dira eta ez gizarteak eraman nahi dituen tokira. Ezinbestekoa da feminismo teoriko, aktibista eta esku hartze sozialaren arteko sarea, eta horretan gaude.

Gizarte formazio feminista ere eskaintzen duzue.

Bai, feminismotik eta ikuspegi intersekzionaletik egindako gizarte proiektuak diseinatzen laguntzen dugu. Aurreko batean, adibidez, musika talde bateko kideek deitu ziguten haien kantetan ikuspegi feminista nola zegoen txertatuta aztertzeko. Prebentzioari eta ahalduntzeari begira ere egiten dugu lan, ‘arrisku’ egoeran dagoen populazioari zuzendutako ekintzetan.

Eraikiz kolektiboan parte hartzeko aukera zabalik dago?

Bai, pertsonal zein elkarte mailan, gure webgunean informazio guztia aurki daiteke. Elkarlanarekin kontzientziak astindu eta aktibatu nahi ditugu.

Elkarrizketa hau Uriolak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.

Familiaren baitan haurrek pairatzen dituzten indarkeriei buruz Bañuelosek ARGIAri azaldutakoak irakurgai lotura honetan.