Ahuntzak gustuko omen dituen gautxoria
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra “ahuntza”, eta mulguere “jetzi”), gazteleraz “chotacabras”. Euskaraz, aldiz, gaubele, gauoilo, gautxori, oilozar edo zata da. Izen ofiziala zata arrunta du.
Eremu irekietatik zein baso ertz edo baso-eremu zabal inguruetatik gauez “errr-urrrrr-urrrreeerrrrr” luze-luze bat entzunez gero, motozerra eta kilkerraren arteko zerbait ematen duena, zata entzuten ariko zarete!
Hegazti hau kakalardo eta sitsak bezalako intsektu gautarrez elikatzen da. Horretarako, normalean adar batean zain geratzen da eta harrapakinen bat hegan pasatzen dela ikusiz gero, adarretik salto egin eta hegan doala harrapatzen du ahoarekin, hori zabal-zabalik duela. Abereak dauden eremu irekietan kakalardoak ugariak izaten dira, eta zatak gustuko dituenez, hegazti hau abere artean topatzea oso ohikoa da. Hori ote da ahuntzekin erlazionatu izanaren arrazoia?
Zata arrunta udan aurki dezakegu Euskal Herrian. Negua Iberiar Penintsulan igarotzen duten ale batzuk badauden arren, indibiduo gehienek Afrika tropikalean igarotzen dute. Martxo-apiril aldera heltzen da Euskal Herrira umatzera, eta irail-urri artean egiten du buelta Afrikara. Lurrean egiten du habia zatak, zuhaixka edo enborren baten oinean babestuta. Eta primerako kamuflaia du! Forma luzexkarekin eta kolore marroiekin, lurrean dagoenean hosto bat dirudi-eta. Adarretan baino, lurrean igarotzen du denbora asko hegazti honek eta bere gain-gainera iritsi arte ez da mugitzen, ia zapaltzekotan zaudenean altxatuko da: “Ilunbistan tup! Arditatik atera, eta bueltaka pertsonaren bueltan ibiltzen da”, diote hernaniarrek. Lurrean egonda hegan egiten hasten denean, lurretik altxatzeko modu berezia du, pertsona batzuk nahastu ere egiten dute: “Askok egiten dute oilagorrarekin deskuidatu, altxaeran”. Atentzioa ematen du, gainera, ez baita txikia: hegotik hegora metro erdi pasa du.
Hegazti berezi hau ere ez dago kontserbazio mehatxuetatik libre, zoritxarrez. Zataren dieta intsektu handiek osatzen dute, batez ere. Nekazaritzan erabiltzen diren produktu kimikoen gehiegizko erabilerak, esaterako, sits eta koleopteroak murrizten ditu, ondorioz, zataren dietaren zati handi bat ere gutxitzen du. Horrez gain, adibidez, EAEko baso-landaketetan, landare-osasunerako substantziak erabili ohi dira, eta horiek zatengan ondorio larriak ekar ditzakete: aipatu bezala, fumigazioek zatek jaten dituzten sitsen populazioak murriztu ditzakete. Baina, gainera, zatek jaten dituzten sitsak fumigatuak izan baldin badira, zatak berak substantzia toxikoa irentsiko du eta osasunean kalte eragin.
ZATA ARRUNTA Caprimulgus europaeus
TALDEA: Ornoduna / Hegaztia.
NEURRIA: Mokotik isatsera 24-28 cm. Hego-luzera 52-59 cm.
NON BIZI DA? Eremu irekietan, baso ertz, baso-eremu zabaletan.
ZER JATEN DU? Intsektuak.
BABES MAILA: Europa osoan babestuta dago.
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Trebea, burutsua eta iheskorra; olagarro arruntak, izenak hala adierazten ez badu ere, aparteko trebetasunak ditu. Itsas molusku zefalopodo haragijale honek txundituta gauzka, bere ezaugarri eta ahalmen bitxiekin. Ornogabe guztien artean adimentsuena da, besteak beste.
Azken glaziazioan Euskal Herriko lurraldea zapaltzen zuten mamutek, leizeetako hartzek, bisonteek eta baita hienek ere. Elur iraunkorrera eta hotzera egindako animalia horiek desagertu egin ziren baldintza glaziarrekin batera. Baina dinosauroen desagerpenaren garaian ugaztun... [+]
Gurean hain ezaguna den hegazti hau ustelzale porrokatua da, eta honek ez dio fama onik ekarri. Batzuek arrano, buitre, futre, hatxarrano edo mirusai deitzen diote; izen ofiziala sai arrea (Gyps fulvus) da.
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]