Agintariei txistu edo txalo
Iruñeko alkate berriak mehatxu egin die herritarrei, uztailaren 7ko prozesioan istiluak gertatuz gero 30.000 eurora arteko isunak ordaindu beharko dituzte erantzuleek. Gainera, hauteskunde-kanpaina egun horretan hasiko da eta giro beroa egonen da. Agintariek nahiko lukete prozesioa paseo bare-bare bat izatea, baina ez dute gogoratzen (edo ez dute gogoratu nahi) protestarako grina Sanferminen historian eta izaeran muineraino erroturik dagoela.
Uztailaren 6ko arratsaldean, ohitura legez, udalbatzako kideak San Lorentzo elizara joaten ziren bezperetako meza entzutera. Aurretik, udaletxetik elizara abiatzen ziren, musikariek lagundurik. Agidanez, 1910eko hamarkadaren hasieran Ignacio Baleztena izeneko karlista bati bururatu zitzaion parada baliatzea udalbatza liberala zirikatzeko; Astrainen Balsa-ren doinua jotzen zen bitartean, musikaren erritmoarekin batera dantza eginez, agintariei bidea itxi zieten. Hori izan zen Riau-Riau delakoaren sorrera. Tradizioaren sortzailearen ondorengoek diotenez, eskuindarrak izaki, Baleztenak ez zuen kritika politikoa egiteko intentzioarekin egin, baina edonola ere, agintariei ez bide zitzaien asko gustatu ohitura sortu berria; 1916an irainak izan ziren, eta 1917 eta 1918an udalbatzari traba egitea debekatzen zuten aginduak kaleratu ziren. Tradizioa laster egonkortu zen eta hurrengo urtetan segizioari 500 metro eskaseko ibilbidea egitea gero eta gehiago kostatu zitzaion. 1970eko hamarkadatik aurrera egoera gaiztotzen joan zen, eta udal-agintarien aurkako irainak –eta eraso saiakerak– ugaritzen joan ziren. 1991ko istiluak eta gero, 1992an bertan behera geratu zen Riau-Riaua. Ordutik, ekitaldi hura berreskuratzeko bi saiakera izan ziren 1996ean eta 2012an, baina ez da posible izan.
Ordutik aurrera udalbatzaren aurkako kritikak egiteko tradizioa uztailaren 7ko prozesiora mugitu zen. Ibilbidearen kale batzuetan txalo egiten zaio alkateari eta, Kuria kalean, aldiz, txistu. Gaur egun prozesioan gertatzen dena Riau-Riauan gertatzen zenaren ondorengoa baino ez da.
Orain arteko gizateriaren historia osoa gatazka-sozialen historia izan da. Gizon-libreak eta esklaboak, patrizioak eta plebeioak, jaunak eta jopuak, hitz batez, agintariak eta agindupekoak. Gatazka horien aurrean mendekoek erresistentzia mekanismoak eta protestarako formak erabili izan dituzte beti. Ospakizunek eta haiei lotutako errituek boterea irudikatzeko balio izaten dute, hemen nork agintzen duen markatzeko; baina agintariekiko aurkakotasuna adierazteko parada ere badira. «Fiestas sí, polítca no» diotenek nahi dituzte Sanferminak Txupinazoko aldarririk gabe, peñen karikaturarik gabe, barraka politikorik gabe eta prozesioko txistu-hotsik gabe. Nahi dituzte Sanferminak hegorik gabe; eta nik txoria nuen maite.
Ostiral honetan Kuria kalera hurbiltzen bazarete, kontuz ibili; arren.
Alde Zaharreko Ekimeneko Ana Sagastirekin hitz egin du Euskalerria Irratiak, bertako bizilagunek sanferminak nola bizi dituzten ezagutzeko. Bederatzi egunez eta 24 orduz soinua gehiegizkoa eta pixa usaina erabatekoa dela esan du. Jaia eta egunerokotasuna uztartzeko... [+]
Bederatzi egun eta gau luzeren ostean, Iruñeak normaltasunera itzuli nahi du Sanferminak ixten dituen azken ekitaldiarekin: Villavesako entzierroa, non gaizki tratatzen den gauza bakarra parte hartzaileen gibela eta osasuna baita. Ekitaldi herrikoi honen ondoren hasten da... [+]
Performance umoristiko batean gurutze batekin masturbatzen ari zarela irudikatzea delitua izan daiteke Espainiako Legearen arabera. Baina normaltzat hartu behar ei dugu, inoiz existitu ez zen norbait omentzea egurrezko panpina bihurtuta, “munduko jairik onenetako”... [+]
Gutxienez hamahiru sexu eraso salatu dituzte hainbat emakumek, horietatik bi "intentsitate handikoak", eta besteak "arinagoak". Mugimendu Feministak gogorarazi du salatutakoez gain "sexu eraso gehiago" egon daitezkeela, eta lanean jarraituko duela... [+]
Mugimendu Feministak deituta, ehunka herritar, ordezkari politiko eta jaietako talde bildu dira uztailaren 13an Iruñeko Gaztelu Plazan. Intentsitate handiko eraso baten eta intentsitate txikiko beste hainbat erasoren testuinguruan egin dute elkarretaratzea. Eraso sexistarik... [+]
Laba, EHE eta Harituk antolatuta, bazkaria Oko Plazako Herri Sanferminak gunean izan da. Bertan, antolaketaren zergatiak azalduko dizkiguten galderak egingo dizkiegu.
Bigarren urtez jarraian Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak "jota aldarrikatzailea" abestu du uztailaren 7an, sanferminetako prozesioan, balkoi batetik. 2024an "elkarbizitzaren ideia faltsuari eta turismoaren negozioaren ondorioei" abestu... [+]
AnimalNaturalis eta PETAk manifestazioa egin dute Iruñeko Udaletxearen aurrean, tauromakia bekatua da lelopean.
Sanferminak ate joka direla, Iruñerriko feministek Alde Zaharreko kaleak zeharkatu dituzte, eraso sexisten aurkako aldarria zabalduz.
Eduardo Ibero, Lidon Soriano eta Dyna Kharrat, Yala Nafarroa Palestinarekin plataformako kideek, 2025eko sanferminei hasiera eman dion suziria piztu dute.
Erasoen aurrean jarduteko protokoloaren garrantziaz mintzatu da Equala berdintasun aholkularitza zerbitzuko Leire Martinez. Eraso baten aurrean zer egin, nora deitu eta nola babestu jakiteko balio du. Iruñeko Peñen Federazioarekin aritu dira elkarlanean aurten ere.
Palestinaren askatasunaren aldeko eta genozidio eta okupazioaren kontrako Nafarroako plataforma izan da hautagai bozkatuena.
O plazan garatuko dute egitaraua. Bazkariak, bertso saioa, txikientzako antzerkia, pilota txapelketa, herri olinpiadak eta elektrotxarangak izango dira, besteak beste.
‘Sanfermines de 1978. Los victimarios’ liburua kaleratuko du Txalaparta argitaletxeak. German Rodriguezen heriotzaren erantzule eta arduradunak biltzen ditu.
Iruñeko alkateak balorazio positiboa egin badu ere, nabarmendu du 24 eraso erregistratu eta 23 pertsona atxilotu dituztela. Baionan ere, bestetan hamaika eraso salatu dituzte.