1936an Burgosen hildako tolosar errepublikano baten gorpuzkiak hilobiratu dituzte Duintasunaren Kolunbarioan
Tolosako herritarra zen Miguel Vargas Arnaizen gorpuzkiak hobiratu dituzte Elgoibarren. Rabanera del Pinar (Burgos) udalerrian erail zuten, 1936an. Besteak beste, Iñigo Urkullu lehendakariak eta Jonan Fernandez Giza Eskubide, Bizikidetza eta Lankidetzaren idazkari nagusiak hartu zuten parte ekitaldian.
Aranzadik 2009. urtean atera zituen hobitik Vargasen gorpuzkiak, Burgoseko Memoria Historikoarekin elkartearen eskariz. Hipotesi bat zuten orduan: Rabanera del Pinar herriko bizilagunek gogoan zuten non egon zitezkeen lurperatuta 36ko Gerran eraildako zenbait pertsonen gorpuzkiak. Bost laguneko talde baten bila aritu ziren, baina topatu zituzten gorpuzkiak ez ziren bila ari zirenenak. Bilaketa eten egin zen orduan.
Paco Etxeberriak Tolosaldeko Atariari jakinarazi dionez, beste hipotesi bati heldu zioten orduan: "Gerran desagertutakoen senideen lagin gehiago bildu ahala, konturatu ginen lagin horietako bat, Tolosa inguruko familia batena, bat zetorrela Rabanera del Pinarren topatutako gorpuzkietako baten DNArekin, Miguel Vargasenarekin, hain zuzen. Familiak, gainera, beren aitona Burgos aldean desagertu zela zehaztu zuen. Hipotesi horri heldu genion, eta baieztatzea lortu ere bai", dio Aranzadiko auzi-medikuak.
Gerran hildakoak identifikatzeko DNA programa abian jarri denetik identifikatu den lehen pertsona izan da Vargas. Familiak urteak zeramatzan bere bila.
Urte luzez Tolosan bizitakoa
Miguel Vargas Burgosekoa zen jaiotzaz, baina Tolosa izan zuen bizileku urte luzez. Irakasle izan zen, eta Sorian Guardia Zibila ere bai. Erretiroa hartu ostean, Tolosako enpresa batean zaintza lanak egiten aritu zen. Gerra hasi aurretik, bere sorterrira itzuli zen, San Millan de Larara (Burgos, Espainia), han bertan zituen lursailak galduko ote zituen beldurrez. Han zela, 1936ko irailaren 23an atxilotu zuten eta, egun gutxira, irailaren 27an, fusilatu zuten. Errepublikanoa zen.
Gorpuzkiak, Elgoibarren
Asteartean Elgoibarren egin zuten ekitaldian, Iñigo Urkullu lehendakariak eta Jonan Fernández Giza Eskubide, Bizikidetza eta Lankidetzaren idazkari nagusiak Miguel Vargasen gorpuzkiak eman zizkieten bi senideri, eta ondoren, bertako Duintasunaren Kolunbarioan hilobiratu zituzten. Aintzane Ezenarro, Gogora Institutuko zuzendaria ere bertan izan izen.
Gerra Zibilean desagertu ziren eta identifikatzerik izan ez diren pertsonen gorpuzkiak, edo identifikatuta dauden arren, senitartekoek bertan hilobiratzea erabaki duten pertsonak daude Elgoibarko hilerrian dagoen Duintasunaren Kolunbarioan lurperatuta.
2017ko urtarrilaren 30ean inauguratu zuten, eta Eusko Jaurlaritzak sustatutako lehena izan zen. Uneotan 52 lagunen gorpuzkiak daude bertan hobiratuta.
Albiste hau Tolosaldeko Atariak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.
Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
1936ko udazkenean Hernanin eta Oiartzunen frankistek egindako zientoka hilketen arduradun nagusiena izan zen Ramiro Llamas komandante eta epailea. Hilabete gutxira jendaurrean publikoki adierazi zuen fusilatze horien inguruan pentsatzen zuena; diskurtso beldurgarri hori oso... [+]
Oraindik ere 36ko Gerraren memoriak sarri jasotzen ditu haginkadak orduko borreroen oinordekoen aldetik. Azken horietako bat Eulateko Felix Goyaren monolitoak jasandakoa da. 1936an atxilotu eta hil zuten frankistek 51 urterekin, eta oraintsu hiltzaileen ondorengoek berriz egin... [+]
Ahaztuen Oroimena 1936 elkarteak eman du argitara Munitibar 1937/04/26: Aire-eraso baten kronika liburua eta igandean aurkeztuko dute jendaurrean. 1937ko apirilaren 26an Kondor Legioak Munitibarren aterpetuta zeuden herritarrei eraso egin zien. Egun bereko arratsaldean, Gernikan... [+]
Genetikoki identifikatu ondoren, Eusko Jaurlaritzak 1937ko udaberrian hildako sei errepublikarren gorpuzkiak itzuliko dizkie beren senideei, Bilboko Gogora institutuaren egoitzan larunbatean egingo duten ekitaldian.
Larunbatean Hernaniko Udalak beharrezkoa den oroimen ekitaldia egingo du herriko hilerrian 1936an frankistek hildako 200 lagunak gogoratzeko. Baina zeintzuk izan ziren krimen horien arduradunak? Zeinek sustatu eta agindu zituen fusilatzeak? Komeni da izen horiek ere ez ahaztea.
1938an tribunal militar batek epaitu eta fusilatutako miliziano ezkertiarraren gorpuzkiak aurkitu ditu Jakako hilerrian Aranzadik. Galdakaoko eta Jakako udal eta elkarteek eta Asuaren senide batek egindako ikerlan eta elkarlanaren emaitza izan da aurkikuntza. Hainbat iturriren... [+]
1936ko urrian bide bazterrean tiroa emanda azaldu eta hilerrian lur emandako gorpu baten bila aritu dira Aranzadi Zientzia Elkarteko kideak herriko hilerrian. Saseta defentsa sistema ikertzeko lanketaren barruan kokatu dute indusketa.Adunako hezurtegitik ateratako hezurrak
1938ko Ezkabako ihesean fusilaturiko Leoncio de la Fuenteren gorpuzkinak eman dizkiote haren alaba Paulari. Ekitaldian izan da Paulina Lizoain, haurra zela fusilatzea ikusi zuen emakumea; haren lekukotzari eta Txinparta elkarteak egindako lanari esker aurkitu dute hobia.
Francoren heriotzaren ondoren, 1936ko fusilatuen senideak haien gorpuak berreskuratzen hasi ziren Nafarroan. Hasierako desobiratze haiek ezkutuan egin ziren, erakundeen laguntzarik gabe; hainbat herritar eta apaiz konprometituren ekimena izan zen, Ollakarizketako hobian 1979an... [+]
1936an faxistek hildako bost milizianoren gorpuak aurkitzeko Aranzadi Zientzia Elkartea egiten ari den lanetara sartzea debekatu diote Hondarribiko Abotsanitz udal taldeko zinegotziari eta historialari bati, salatu dutenez.
Igande honetan inauguratu zuten Nafarroako Elo herrian 1936ko uztaila eta azaroa bitartean falangistek eta erreketeek fusilatu zituzten 106 pertsona oroitzen dituen parkea. Eloko Teileriako hilobi komuna dago bertan, 36ko Gerrako Nafarroako hobirik handiena.
Testigantza baten lorratzari segika aurkitu dituzte frankistek 1936an hildako Martzelo Lasa olaberritarraren hezurrak, eta 83 urte geroago senideei eman dizkiete.