1936an Bastidan fusilatutako hamabi errepublikazaleak omendu dituzte
1936ko azaroan frankistek hamabi errepublikazale hil zituzten Bastidan, eta errepide ondoko hobi batean lurperatu. 1980an desobiratu zituzten gorpuak, eta igandean hildakoen oroimena eta duintasuna erreparatzera bidean beste pauso bat emanez, omenaldi ekitaldia egin zuten. Bertan parte hartu zuten, besteak beste, Bastidako Udalak, Gogora institutuak eta Eusko Jaurlaritzak.
Nicolás Martínez de Sojo Bastida, Félix Urrecho Ruiz, Leopoldo González Izarra, Ismenio Moneo Tordomar, Francisco Sanjuan Melchán, Braulio Antón García, Vicente Rojas Carboneras, Felices del Campo Ábalos, Juan Martínez Ábalos, Martín Ramírez Apilánez, Ceferino Sagredo Hermosilla eta Cipriano Sagredo Hermosilla. Espainiako II. Errepublika babesteagatik 1936an Bastidan (Arabar Errioxa) fusilatutako hamabi errepublikazaleen izenak dira. Judizioz kanpo hilak eta errepide bazterreko hobi batean lurperatuak izan ziren urte hartako azaroaren 6an, eta hantxe ehortzirik egon ziren beren gorpuak, harik eta 1980an hamarkadan desobiratu zituzten arte. Fusilatuen familiak, gizarte zibilak eta La Barranca elkarteak bultzatu zuten desobiratzea, eta behin hori egindakoan, San Vicente de la Sonsierrako hilerriko panteoi batean lurperatu zituzten hamabi fusilatuen gorpuak.
Biktimak omendu eta horien oroimena berreskuratzera bidean beste pauso bat eman zuten igandean, Bastidan fusilatutakoen oroimenez-1936 ekitaldiarekin. Eusko Legebiltzarrak hobia duintzeko emandako agindua betez antolatu zuten ekitaldia Bastidako Udalak eta Gogora Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuak, eta bertan parte hartu zuen Eusko Jaurlaritzak ere, Beatriz Artolazabal Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuaren ordezkaritzarekin. Sailburuaren hitzetan, Bastidako hobia duintzeko ekitaldia askatasunaren, demokraziaren eta justizia sozialaren defentsaren sinboloa da. "Familiaren memoria herri honen memoria kolektibo eta instituzionalaren parte izatera igaro da: hobia duinduz, haren duintasuna eta guztion duintasuna itzultzen jarraitzen dugu", adierazi zuen.
Ekitaldia
Bastidako Kultur Etxean eman zioten hasiera ekitaldiari, bideo baten emanaldiarekin. Bideoak fusilatuen familietako kideen eta desobiratzea bultzatu zuten zenbaiten testigantzak jasotzen zituen, azalduz nola gauzatu zuten gorpuen berreskuratzea eta zer izan zen eurentzat hura guztia bizitzea.
Bideoaren ostean, Bastidako alkate Laura Pérezek hartu zuen hitza, bertaratutakoei ongietorria eginez, eta 36ko azaroan fusilatutako errioxarren memoria berreskuratzearen garrantziaz mintzatuz. Jesús Ángel Cámara, Errioxan Memoria Historikoa zaintzeko La Barranca elkarteko kideak eta Nicolás Sojo Gómez, 1936an fusilatutako Nicolás Martínez de Sojoren bilobak ere hartu zuten hitza alkatearen hitzartzearen ondotik.
Artolazabalek ere hartu zuen hitza, eta ondoren Iñigo Arregi eskultorearen Duintasuna eskulturaren erreplika bana banatu zien fusilatuen senideei.
Hitzari tokia eman ostean, Bastidatik Rivas del Teresoraino doan errepidearen bazter batera abiatu zen ekitaldia, hobia kokatuta zegoen tokira. Bertan, fusilatuta hildako Martin Ramirez Apilanezen eta Braulio Antonenen bilobek, Alejandro Bayonak eta Jose Luis Antonek, hamabi fusilatuen izenak grabaturik dituen plaka desestali zuten. Plaka hobia zegoen tokian kokatu da, eta QR kode bat dauka izenen ondoan, hobiaren gaineko informazioa jasotzen duen web-orri batera bideratzen duena bisitaria; hilketen inguruabarrei, gorpuzkiak berreskuratzeko prozesuari eta ondorengo lurperatzeari buruzko informazioa aurkitu daiteke.
Ekitaldiari akabera emateko, ohorezko aurreskua eta lore-eskaintza egin zituzten.
Labastida 1933 proiektuak 1936ko fusilamenduen eta ekitaldiaren gainean ere idatzi du bere webgunean, eta igandeko ekitaldiaren bideoa zabaldu du sare sozialetan:
??? Homenaje a las 12 personas fusiladas en 1936 y enterradas en una fosa a las afueras de #Labastida
?? https://t.co/moIgzegFEc#Memoria eta #Duintasuna pic.twitter.com/nQTvqRsCJ1
— Labastida 1933 (@Labastida1933) November 6, 2022
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.