Gaztaiak ketzen
Aurrekoa amaitu nuen erari helduko diot: gosea piztuz. Gazta aipatu nuen. Alnus glutinosa, haltzaren ezpalez ketzen direla nioen, baita haltzak bihotzaz gain odola ere baduela. Kolore gorri asko eransten dio gaztari, gorri hila, distiragabe hila. Ketzen azkarrena da haltza, segituan gorritzen du; siestan-edo deskuidatuz gero... gaztak alferrik galtzeraino.
Zeraingo gaztagileei galdezka arituta jakin ditut kontu hauek. Neuk ezagutzen dudan paisaia kultural onenetako bateko zaindariak dira Miren, Juanjo, Martina, Jabier, Josu, Milagros, Maria Angeles, Julian, Jon, Hilari, Juan, Inazio eta Josune, baita Eugenio itsua ere. Ezin ordainduzko lana egiten dute gu denon onerako. Eta jakintza izugarria dute, milaka urtetan ondutakoaren zaindari dira. Eta ontzaile eta hobetzaile. Kulturadun eta ikasi handienen pareko.
Haltzaz gain, egur asko aipatzen dituzte, han esaten duten bezala, gaztaiak ketze lan horretarako. Bere biotopoan, urrutira gabe, eskuratzen dituzten egurrak denak.
Elorri zuria, Crataegus monogyna, sona handikoa da. Kolore apal xamarra ematen du, baina oso-oso fina. Fraxinus excelsior lizarraren zaleak ere badira. Sagarrondoa, Malus x domestica, eta pagoa, Fagus sylvatica, ere erabiltzen dituzte. Baita otsalizarra ere, Sorbus aucuparia, eta “mendi lizarra” deitzen dute. Gehienek bereziki maite dute beraiek “keiza” deitzen duten gereziondoa, Prunus avium; gaztari horrek bezalako distira ematen dion egurrik ez omen da. Gauza bat, behintzat, dute denek argi: erretxinadun egurrik ez da erabili behar. Koniferoei ezezko biribila ematen diote.
Gaztak ketzeko, horiek dauden tokiaren kanpoko aldean berontzi batean sua egin eta kea barrura bideratzen da. Onena egur hezea da, egunean bertan botatakoa bada hobe, heze-hezea.
Ketzea jakia hobeto kontserbatzeko era bat da, gazta lehortzeko eta jatunaren osasuna kalte egin diezaioketen mikrobioak ugaltzea eragozteko erabat. Era berean, ketzen denean, gaztan osagai berriak sortzen dira, eta haren ezaugarri organoleptikoak aldatu egiten dira, ahosabaira desberdina da.
Zein mokofin txorrotxek bereiziko lituzke eginaldi bereko gaztak egur desberdinekin ketuta? n
"Baserriberri" du izena programak eta langabezian diren Euskal Herri osoko 12 ikasleri zurgintza formazioa emango die, erortzear diren baserriak berritzen ikas dezaten.
Joan zen otsaila. Agur neguari eta ongi etorri udalehenari, bedatseari edo belartzeari. Polita belartzea, baina hurrengo baterako utziko diot bide horri. Egurretik tira nahi dut oraindik...
Lehengo batean Arantzazuko fatxada tzarraren istorioa zekarren Berria-k eta aspaldi... [+]
Zuretik ezpala baino gehiago sortzen da; besteak beste, esaerak... Baina esaerak hala dio: zuretik ezpala. Errotarriaren bira: hazitik landarea, landaretik hazia. Era askotara jaso dute atsotitz horren esanahia; horietako asko Gotzon Garatek. Prest gozamenerako?
Nolako zura,... [+]
Zura gogorrak, iraunkorrak, tentsio eta indar handiak jasan behar izango dituztenak, ilbehera hauetan botako dira, nioen lehengoan. Deskuiduan horrelako zuren bat eskuratzeko zuhaitzen bat moztekotan bazara, otsaileko ilbehera hilabetearekin amaituko da, eta egun horiexek dituzu... [+]
Zuraren eta egurraren garaia izan ohi da negua. Gure kulturan erabiltzen diren gehienak neguan mozten dira. Zura gogorrak, iraunkorrak, tentsio eta indar handiak jasan behar izango dituztenak, ilbehera hauetan botako dira. Ilgoretakoak eta beste urte sasoi batzuetakoak izango... [+]
Eguraldiaren kontuak amaitu dira; ura, ura eta ura. Zertaz hitz egin igogailuan edo autobusaren geltokian? Ez dago nobedaderik eta beste zerbaiti tiraka hasi behar kontu kontari. Eguraldi txarra omen den honen abantaila, pentsatu egin behar... Lokatza bueltatu da lurraren... [+]
Suaren aldeko sukaldean, otorduak prestatzeko garrari eta otordua egiteko berotasunari duten balioa emateko sasoia da. Sua. Su egurrak sekula galdu behar ez zuen sona berreskuratzen ari da eta etorkizun oparoa du. Otordua prantatzeko ez, baina eraikinen berokuntzan gero eta... [+]
Karrazkilloa edo karraskila (Rhamnus alaternus) ez da ugaria gurean. Berozalea da, eta gozo bizi ohi da zaletasun hori bera duten beste zuhaitz eta zuhaixken artean, hala nola gurbitza (Arbutus unedo), artelatza (Quercus suber), ereinotza (Laurus nobilis), ametza (Quercus... [+]
Zuraz inguratua nabil azken aldi honetan. Basoak eta zuhaitzak gugan duen indarra, eta gure kulturan duen eraginaz dokumental galant horietako bat egiteko ardura tzarra hartua du bizkarrean Jon Maiak; Gutik Zura du izena eta bera gauzatzen sos batzuekin lagundu nahi duenak jo... [+]
Arbolari bezalaxe zuhaitzari agaia jarri eta adarrei goian eustea kultura da. Jakintza handia, kultura. Bestela adarrak hautsita eta desitxuratuta, zarrapastroso litzatekeen landare tzarrari lagundu, eta era berean etorkizun berri bat eman. Kultura: landu. Hazten lagundu... [+]
Biolina jotzen det. Biolin-jotzaile baino harpa-jotzaile hobea naiz, baina biolina dut bizibide. Uda beroa; beroak luze jotzen du. Guk jo eta berak jo. Uda partean dut nik pagotxa, kontzertu korda. Alferra, udan, lehenaz gain, harrotu egiten da, eta batzuek kontzertu batean edo... [+]
Umeak ginela, txakurren bat azkura baretzeko edo arkakusoak haizea hartzera bidaltzeko hankarekin hazka egiten ikusten bagenuen, “gitarra jotzen” ari zela esaten genuen. Txakurrek, ez dakit, baina zakurren batek joko du biolina. Biolin-jotzaile zakurren bat izango... [+]
Zuhaitzak, arbolak eta zuhaixkak muskildu, inausi eta lepatu egiten ditugu. Batzuetan muskil edo kimu ttikiak, eta besteetan adartxoak, adar politak, baita adar tzar asarreak ere. Berari kendu, eta bueltan zauria utziz.
Forma jakin bat emateko mozten ditugu landareak: itzala... [+]
Odol giroa nagusi izaten da neguero. Guraize, aihotz, zerrote, motozerra... inauskaiak zorrotz! Epaia emateko prest epaikiak. Epaile kaskarin gehiegi. Buru beroko kasko asko. Bihozgabe bihozgabetzaileak.
Inausten diren zuhaitzek bihotza non duten ez dakigu. Sentitzen dutelako... [+]