Olatz Altunaren proposamenaren harira
Olatz Altunari Indartu, berritu, bizi goiburudun artikulua argitaratu diote %100 euskalduna den egunkari bakarrean. Artikulu interesgarri eta mamitsuari, ohar batzuk egitera ausartuko naiz baina, atrebentzia ez bada.
Printzipioak adostu:
Printzipioak adostea aipatu du Olatzek lehentasun “errealitate soziolinguistikoan eta etorkizunera begirako jomugan oinarrituta”, eta baita “hiru printzipio orokor” proposatu ere.
1) “Euskara da Euskal Herriko berezko hizkuntza: inon erabiltzekotan hemen erabiliko da, eta soilik guri dagokigu eustea”. Ados, berezkoa “eta jatorrizkoa” gehituko nuke.
2) “Gaur egun gizarte eleaniztunean bizi gara, ez gizarte elebidunean”. Ezin ados egon. Batetik beti (edo) izan direlako bi hizkuntza baino gehiago bizirik Euskal Herrian, egungo oparotasunarekin ez bada ere. Bestetik, praktikan, jardun pribatuez gaindi, gure gizartea gazteleraduna delako alde batean, eta frantsesduna bestean. Hegoaldean badira oraindik herri elebidun batzuk, “arnasgune” deitzen ditugun horiek; Iparraldean… ez dakit.
Bestela adieraziko nuke:
“Egun gizarte erdaldunduan bizi gara. Gizarte bizitza espainieraz gauzatzen da oso nagusiki hegoaldean eta frantsesez iparraldean beste dozenaka hizkuntza-hiztunak ugariak izanagatik. Euskarak eskualde jakinetan dirau osasuntsu, baina nekez entzun daiteke hiriburuetan eta horietatik beherako eremuetan”.
3) “Ofizialtasuna eta lege-babesa behar ditu euskarak”. Ados. Egungoak baino sendoagoak gehituko nuke soilik.
Hiru printzipio gehiago erantsiko nituzke:
4) Euskal hiztunak dira “euskaldunak”. Euskalerritarrak dira denbora luzez Euskal Herrian bizi eta euren burua euskal herritartzat dutenak, euskaldun izan zein ez.
5) Euskaldunek bazterketa jasan dugu mende luzez gure hizkuntza, euskara, baztertua, gutxietsia eta debekatua izan delako, eta baztertua delako oraindik ere Euskal Herriko eremu aitortu baino zabalagoetan.
6) Euskal Herrian hiru hizkuntza dauzkagula esaten dute unionistek eta abertzale askok. Esaldiak bukatzea komeni da baina: “Euskal Herriko hiru hizkuntza dauzkagu, bai. Bi, gaztelera eta frantsesa, Estatuek inposatuak eta bat, euskara jatorrizkoa, zapaldua, gutxietsia eta kasurik onenean bigarren mailaratua.
Estatusa, adostasuna, gazteen jokabidea
Hizkuntzen estatusak definitzean, jasaten dugun bazterketa azpimarratu, eta bereoneratzeko eskubidea eta hizkuntza ofizialen artean lehentasuna aitortu beharko litzaioke euskarari.
Adostasuna nortzuen artean?
Euskaraz bizi nahi dugunon eskubideak bermatzeko prestutasuna agertzen dutenen arteko adostasuna behar dugu. Bigarren mailako izaten jarrai dezagun nahi dutenekin ez dugu, ez dago zer adostu. Giza eskubideak bermatzeko prest ez dauden supremazista horiekin zer adostu behar dugu ba?
Gazteen jokabideak erabakiko du –ez baldintzatu– euskararen geroa neurri handi batean. Eta Olatzek aipatu bezala, testuinguru soziolinguistikoak laguntzen ez badu, nekez hartuko dute euskara beren ohiko hizkuntzatzat, areago aintzat hartuz gero gehienek bigarren hizkuntza dutela euskara –eskolatik jasoa–, orain artean sekula ez bezala. Gure buruari iruzur egin nahi ez badiogu, aitortu beharko dugu baldintzak negargarriak direla; gazteei erdarazko itsasoa eta euskarazko errekasto batzuk baizik ez dizkiegula eskaintzen gaur-gaurkoz. Ikastetxetako erabilera mugatu-formal aspergarritik at, oso eskaintza mugatua aurkitzen dutela euskaraz gozatzeko. Alabaina, errealitateaz beste eginez, helduok nagusiki erdaraz bizitzeaz gain, euskara aurrera ateratzeko ardura gazteei bizkarreratu diegu, hara!
Ebaluazio ea diagnostiko berrituak aldiro-aldiro eskuartera datozkigun arren, erakunde publiko nagusiek nekez abiarazten dute ekimen sendorik, eta sortzen direnak udal eta mankomunitate (Lasarte-Oria, Agurain, Bermeo, Donostia, Oarsoaldea, UEMA…) jakinetatik sortuak dira, baliabide eta babes gehien dutenetatik (Eusko Jaurlaritza, Bilbo, Foru aldundiak)sortu ordez.
Bidegurutzean barik, errotonda bihurri batetik irten ezinda dirudien gizarte-ekimeneko euskalgintza esnatu eta piztu ezean, etorkizun oparorik irudikatzeak lanak ematen ditu, eragile nagusiak, alderdi eta sindikatu abertzaleak, ez baitaude hizkuntzari begira, oro har.
Tira, alderdi eta sindikatu unionistak bai. Horiek euskarari adi-adi daude, tiro egiteko baina.
Errotondatik irteteko bidearekin asmatuko dugulako esperantzaz…
(Jonjo Agirre Martinez hizkuntza normalizaziorako teknikaria da Eusko Jaurlaritzan)
Aurtengo ARGIA Egunak Gasteizen lur hartuko du urriaren 7an. Hiriburu batean egiten dugun lehen aldia da. Eta ez da kasualitatea Arabakoa aukeratu izana. Ezer gertatzen ez den 8. lurralde erdaldunean. Hori diote aurreiritzi zaharrek. Eta, ohi bezala, egia ezkutatzeko besterik ez dute balio. Arabako gure konplizeek ondo baino hobeto dakite hori. Igor Goikolea eta Maialen Kortabarria (Hala Bedi) eta Aritz Martinez de Lunarekin (Alea) hitz egin dugu.
Nafarroan, aldaketaren indarrak Foru Gobernura iritsi zirenetik, euskara guda-zelai bihurtu du oposizioak; eta une zehatzetan burrunba handia sortu du nafar gizartean. Zein diskurtsorekin erantzuten dute halakoetan euskaldunek eta euskaltzaleek? Zein ideiatan oinarritzen dute euskararen normalizazio prozesua? Joxerra Olano eta Koldo Martinez jarri ditugu aurrez aurre ideia hauen hausnarrean. Euskararen esparruko pertsona esanguratsuen iritziak ere bildu ditugu.
Zer da diskurtso bat? Diskurtso bat eduki behar dugu, beti, edozein gairi buruz? Zergatik egiten ditugu diskurtsoak, eta zertarako?
Rafael Yuste neurobiologo espainiar ospetsuari orain dela gutxi egindako elkarrizketa batean aditu nion esaten euskara ikasteko interesa piztu zitzaiola nahiz eta bera madrildarra izan eta Estatu Batuen eta Espainiaren artean bizi. Hona bere hitzak: “Zoragarria iruditzen zait, eta Espainiako nahiz Europako ikastetxe guztietan irakatsi beharko lukete.
Giza eskubideen aitortza eta bermea dira sistema politiko demokratiko bat ondoen ezaugarritzen duen elementurik adierazkorrena. Eta giza eskubideen bi funtsezko balioak dira berezko duintasunaren errespetua eta pertsonon berdintasuna.
Gauza jakina da Nafarroako Euskararen Legeak hiru zatitan banatu zuela herrialdea, euskararen ofizialtasunari zegokionez: eremu elebiduna, zeinean euskararen lege-estatusa EAEkoaren parekoa zen; eremu mistoa, non herritarrek zenbait eskubide zituzten, tartean euskaraz ikastekoa, eta, azkenik, eremu erdalduna, inolako eskubide gabea.1986a zen.
2010eko maiatzaren 15ean “Nafarroan euskaraz bizitzeko eskubidea” aldarrikatzeko milaka euskaltzale batu ginen Iruñan. Nazkatuta, haserre, baina harro. Izan ere, Gobernuak 2001etik hizkuntza politika garbia ezarri zuen: euskaldunon ukazioa, ez ginen existitzen, beraz eskubiderik ez.
2001eko irailak hamaikako atentatuen ostean. Urgentziaz. Susan Buck-Morss-ek Thinking Past Terror idatzi zuen. Liburu hark ez zuen hizkuntza eskubideez jarduten. Ezta hizkuntz politikaz ere. Mendebaldeko ezkerrari kritika egiten zion. Ez zituelako etxerako lanak eginak islamaren inguruan. Bere burua munduaren zentrotzat zeukalako. Bidegurutzeen garaietan. Krisietan. Buck-Morss-en bulkada imitatu beharko genuke eraldaketan parte hartu nahi dugunok: izan hizkuntz eskubideen militante, hiztun... [+]
Atzo zabaldu zuten Navarrorum. Euskararen gaineko dokumentu nafarren bi mila urteko ondarea erakusketa. Nafarroako Artxiboan dago ikusgai abendura arte.
Nafarroako Parlamentura eraman du aldarri historikoa, haurrek ez baitute "jolaserako espazio librerik" ezta hezkuntza fisikoa egiteko ere. 400 bat ikasle ditu eskolak.
