En 1976, os lectores de Argia, que naqueles tempos aínda era a Luz Celestial, experimentaron un gran cambio. O decano da prensa vasca deixou o seu formato tabloide e adoptou o aspecto dos magazines modernos, coa pel de cores que mostraba as obras da central nuclear de Lemoiz. Este cambio abriu unha porta no deseño do semanario e obrigou a dar máis importancia ás fotografías. Para entón, unha nova xeración de xornalistas traballaba para superar a censura da ditadura e tratar de forma expresa os temas políticos e sociais que estaban en plena actualidade.

Todo iso pode explicar por que o arquivo fotográfico de Argia é tan rico a partir de 1976, e pódese dicir sen temor que as ilustracións sobre algúns temas dos anos 70 e 80, como o eúscaro, son documentos históricos de gran valor.

Na exposición Transicións poderase ver unha selección das mesmas, unhas 250 fotografías. A exposición abrirase en Oñati o 19 de setembro –véspera do Día da Luz- no Gazteleku. Despois, a exposición trasladarase a outros lugares, xa que o proxecto nace con vocación de ser itinerante.

Espellos de transformación

A palabra “transición” ten un significado específico na historiografía convencional española, son os anos desde a ditadura de Franco até a época “democrática”. Con todo, en Euskal Herria son moitos os que din que esa transición política está sen terminar. En calquera caso, o título da exposición pretende reflectir un sentido máis amplo e diverso da transición, xa que vivimos no medio de continuas crises e transformacións, xa sexa no campo da enerxía ou na defensa dos dereitos civís, e a crise económica desatada en 2007 deixou máis clara a necesidade desas transicións.

A exposición está organizada en diferentes paneis e en cada un deles preséntase un tema concreto, desde os anos posteriores á morte de Franco até a actualidade. Podemos ver, por exemplo, os pasos que se deron en Euskal Herria no camiño da desobediencia, desde os primeiros insubmisos até as murallas populares. Ou puxemos de fronte as mobilizacións de onte e de hoxe en día a favor do dereito ao aborto.

En definitiva, a través de imaxes e textos preténdese dar a coñecer as pegadas e contradicións que deixaron devanditos cambios; complementado en moitos casos coas palabras dos protagonistas e os contidos publicados no semanario.

A forza dunha fotografía

A miúdo, a mirada do neno que está a mirar a cámara no colo do seu pai é suficiente para facer ver o ángulo cego dunha noticia, por exemplo, a sensación muda que hai detrás dunha folga de fame a favor das ikastolas. Á hora de elixir as fotografías da exposición, fixemos un esforzo especial para dar forza ao que a propia imaxe transmite, xa sexa unha escena improvisada tomada de oficio ou un retrato artístico buscado subjetivamente polo fotógrafo.

A maioría das fotografías do arquivo da luz proceden de xornalistas locais, fotógrafos e colaboradores, outros por encargo e moitos deles teñen unha orixe descoñecida, sobre todo nos anos 70 e 80, entre os que se atopan documentos gráficos inéditos. Na exposición recoñécese na medida do posible a orixe das fotografías e o traballo dos fotógrafos.

En canto aos textos, o traballo de hemeroteca foi fundamental para resumir o contexto no pé de foto da maneira máis exacta posible. Doutra banda, á hora de tratar algúns temas, foron moi útiles algúns traballos referenciais, por exemplo o libro Euskararen Kate Hautsiak de Dabid Anauten.

Con esta exposición quixemos dar un repaso aos últimos 40 anos da historia de Euskal Herria, para que nos vexamos cara a cara ante o espello.