Xabier Mendiguren Bereziartu foi escritor, tradutor e primeiro secretario xeral do Consello de Euskalgintza. Nacido en Ezkio (Gipuzkoa) en 1945, embebido o seminarista, pasou a súa vida ao redor do eúscaro. O secretario xeral do Consello de Euskalgintza, desde a súa creación en 1997 até 2010, foi nomeado membro correspondente de Euskaltzaindia.

Durante moitos anos traballou no movemento das ikastolas, creando libros en eúscaro como Saioka, coa Federación de Ikastolas de Bizkaia e Gipuzkoa. Tamén foi fundador de Iker en 1974. Antes de crear o antecedente do que hoxe é o Consello, traballou principalmente como tradutor, aprendendo 11-12 idiomas. Tamén asistiu ás reunións do proceso de creación do xornal.

Cara á normalización do eúscaro

A Lei do Eúscaro foi elaborada polo Goberno Vasco en 1982, e a partir do quince anos creouse o Consello de Entidades Sociais do Eúscaro. "Víase que, a pesar de que a lei estaba a xurdir e pasaban anos, o eúscaro non tiña a velocidade esperada. As expectativas non se estaban cumprindo, polo menos para esa maioría da industria vasca", sinalou a ARGIA nunha entrevista concedida en 2008.

No camiño cara á normalización do eúscaro, Mendiguren facía unha lectura en 2008: "A loita polos dereitos lingüísticos é longa, evidentemente. Os resultados non ven inmediatamente". Non era moi optimista entón: "Non lle damos a volta á situación do eúscaro, o que facemos é perdurar e perder nalgúns lugares. Cos ritmos actuais demoraríase enormemente a normalización do eúscaro e temos serias dúbidas de que despois de tantos anos lograr esa normalización. Pode darse o caso de que nuns prazos non se alcancen uns obxectivos que poden dar pasos atrás".

O ano pasado falou máis positivamente á Palabra de Gipuzkoa, pero cun matiz: "Afortunadamente avanzamos, iso é evidente, pero non á velocidade e tamaño que nos gustaría. Creo que deberiamos facer máis cousas a todos os niveis, mesmo entre políticos e institucións. A nós fáltanos a súa firmeza noutros lugares".

Paul Bilbao, relevista de Mendiguren en 2010 e secretario xeral do Consello até 2023, destacou que no artigo enviado para o diario Berria, Mendiguren tiña "capacidade para chegar a un acordo con todos" para falar con "empresas, sindicatos, todos": "Sempre tiveches moi claro, Xabier, que todos os cidadáns terán que euskaldunizarse para que o noso pobo viva en eúscaro".

Tras o cesamento no consello, Mendiguren exerceu como portavoz da asociación EH 11 Kolore durante varios anos. O seu obxectivo era "construír pontes", porque a sociedade vasca é diversa en cultura, lingua, orixe e ideoloxía, e aínda que sempre foi así, en opinión de Mendiguren, "non se soubo" xestionar esa variedade. En vésperas da festa celebrada o 1 de xuño de 2013, ARGIA falou de: "O País Vasco está dividido entre dous estados e non temos capacidade para xestionar a diversidade. Ademais, as tendencias migratorias internas dos estados teñen unha gran influencia na realidade sociocultural. O buraco está aí, non se conseguiu adherirse á natureza de todas as culturas e linguas vascas".

Iñaki Mendiguren, irmán: "El foi o que máis me gustou"

O irmán de Iñaki Mendiguren falou na Factoría de Euskadi Irratia nunha perspectiva máis familiar, porque non son "momentos doces", pero non é "algo que non esperaban".

Iñaki Mendiguren di que tiña un irmán "intelectual e moi sabio" e que "eu sempre fun o seu irmán pequeno, que tentou seguir os seus pasos". Os dous irmáns seminaristas en adolescentes, onde non estaban, Iñaki estaba coas xesuítas do Castelo de Javier estudando "en castelán limpo". Comunicábanse a carta entre ambos: "Xabier díxome nunha delas que me agradecería que a partir de agora escribise en eúscaro". Aí empezou a traballar o eúscaro, porque había xesuítas que eran vascófilos. "Fixémolo aos poucos, o meu irmán meteume niso".