Este texto chega dous anos tarde, pero as calamidades de borrachos son así. Unha sorpresa sorprendente sucedeu en San Fermín Txikito: Coñecín a Maite Ciganda Azcarate, restauradora de arte e amiga dun amigo. Aquela noite contoume que estivera arranxando dúas figuras que se puideron ver nos famosos Encontros de Arte de Pamplona de 1972.

Durante a ditadura, o réxime controlaba normalmente todos os actos públicos, pero nese caso decidiron non pór demasiadas trabas á liberdade artística. De feito, estes encontros foron financiados pola familia oligárquica Huarte. Empuxando a arte vangardista, quixeron blanquearse; un pouco de cor gris.

É coñecida a incidencia destes encontros: censura, enfrontamentos entre artistas, boicots, obras deterioradas e mesmo accións violentas. ETA V.ak colocou esa semana dúas bombas en Pamplona, unha delas no monumento a San Jorge. Pero non coñecía o sucedido coa obra do colectivo valenciano Equipo Crónica. Rafael Solbes e Manuel Valdés realizaron ao redor de 100 figuras de cartón pedra que representan, en tamaño natural, a policías secretos da Brigada Política Social con gabardinas grises, lentes escuras e bigotes de estilo fascista. Estas figuras foron colocadas en diversos actos e happenings para denunciar a falsa liberdade vixiada e a represión nos encontros. Puxéronlle o título de espectador de espectador, é dicir, espectador de espectadores.

 

 

 

 

 

 

 

 

E entón comezou a performance espontánea. Nun concerto no frontón Labrit, os espectadores empezaron a xogar coas bonecas: desde alí desprazábanse, deteriorábanse, rompían e roubábanse. Só unhas poucas destas figuras salváronse. Algúns terminaron en casas particulares e outros non sabían onde. Algúns exemplares atópanse dispersos aquí e alá: O Museo Raíña Sofía de Madrid, o Museo de Belas Artes de Bilbao, en mans do Goberno de Navarra… Hai dous anos, con motivo do aniversario dos encontros, o Concello de Pamplona recuperou outras dúas figuras, unha adquirida a un particular e outra en préstamo. Ciganda encargouse da súa restauración. O caso é que na súa restauración non borrou todas as pegadas deixadas polos golpes. Estas pegadas son reflexo do ambiente social da época. As pegadas destes golpes son tamén patrimonio e, por tanto, parte da mesma obra. Entón dicíase “Corpos represivos, disolución!”; e hoxe en día 1312 ou M.G.G.D.P.

 

 

 

 

Epílogo: Seis meses despois dos encontros, en xaneiro de 1973, produciuse unha folga na fábrica Torfinasa, propiedade de Huarte. Naquela folga, ETA V.ak volveu intervir. Para obrigarlle a cumprir as esixencias dos traballadores, secuestrou a Don Felipe Huarte. Os partidos e institucións do movemento obreiro (CCOO, ORT, MCE, LCR-E VIN, …) criticaron a intervención de ETA dicindo que a violencia individualista e a pequena burguesía non podían substituír a loita de masas do proletariado organizado. Os huartanos asinaron as peticións dos traballadores, e unha vez pagado o rescate, o empresario quedou en liberdade sen condicións. Pero nos anos seguintes non quedou o momento de facer o mecenado das artes vangardistas, e os encontros artísticos non se repetiron.