Aitonita eta ortologia
Ansorena´tar Joseba Eneko.
Edonori orto zer den galdetuz gero, goizaldea erantzungo, D´Artagnanen mosketero laguna edo ipurtzuloa, agian. Baina orto- aurrizkiak zuzen adierazten du eta maiz erabiltzen dugu: ortodoxia, ortopedia, ortodontzia... Orduan (datorrena garrasika irakurri behar da), ze arraiorengatik ez da ortologia zaintzen? Ortografiari egun ez zaio garrantzi handirik ematen, baina ortologia dagoenik ez zaigu bururatu ere egiten. Ez da dudarik, Ortologia komandoa eratu beharra dago euskal hedabideetan eta eskoletan, hasteko, ekintzak egin ditzan.
(Berriro tonu lasaia) Euskaltzaindiak ahoskera zainduan yeismoa saihesteko aholkua emana du: milla eta ez miya, alegia. Mixa aipatu ere ez, horiek euskal argentinarrak dira eta. Baina nork kasurik egin Euskaltzaindiari? Trafikoan agindutako abiadura gainditzen duenari isuna jartzen zaio. Honetan ere, adimen artifiziala horretara jarriz gero, mailaren ordez maya dioenak jaso litzake WhatsAppenak bezalako dei zaratatxoak, bigarrenean besapean elektrikara eta hirugarrenean isuna. Hiztunak jendarte mailan (ez mayan) zein kokapen duen eta zenbat aldiz errepikatzen, hainbat eta handiagoa. Dirutza bil liteke, eta irakasle jendeari, adibidea besterik ez da, kenduko litzaioke hainbeste greba egiteko gogoa. Zer uste dute?
Behin komandoa sortuta, zigortzen abia gintezke. Morfosintaxian: aitonari 'aitonita' edo musua eskatzeko 'musito' esaten dutenei, kanka kopetan
Badakit, euskaraz gainera, beste hizkuntzetan ere gertatzen ari dela yeismoratze hori: galizieraz, portugesez, frantsesez, katalanez, italieraz… eta magyarreraz ere bai. Eskerrak Hungarian Orban duten agintean eta ordena jarriko duen berehalako batean. Espainian oraindik sinetsita daude euskaldunok berezi egiten ditugula y eta ll. Errealitate triste honetaz konturatzen badira, barregarri geratuko gara. Eta behar-beharrezkoa dugun estatua eta estatusa lortzeko ez da postura egokia. Barre eragitea morroi izateko ongi dago, baina munduan agintari ibiltzeko, beldurra sentiarazi behar da. Hori argitzea falta izan zaio Joseba Zulaikari Aberriaren inpaseak horren ongi aztertzean.
Behin komandoa sortuta, bestelakoak ere zigortzen abia gintezke. Morfosintaxian: aitonari aitonita edo musua eskatzeko musito esaten dutenei, kanka kopetan. Hori egin duenaren errezeloa daukat botatzen ausartzen denari, eskuin oineko kailua zanpatu. Eta semantikan ere bada lanik: Labrit pilotalekua garrantzitsuenen artean dago jaurtitzen duen lotsagabeari, atximurra titi-puntan. Iritsiko dira beste zehapenen zehazpenak.
Eta lexikoa ez ahaztu. Hasi hiztegi jatorra berreskuratzen: berebila, urrutizkiña, izparringia, txadona, irarkola eta axota. Oraingoz. Hurrengoan aitonita ergatiboaz jardungo da. Tabixo.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
The four belligerent European presidents (Emmanuel Macron, Keir Starmer, Friedrich Merz and Donald Tusk) demanded a 30-day ceasefire from Vladimir Putin on May 10. Response from the Russian President: “On May 15, let’s start negotiating peace in Istanbul.”
The two... [+]
The new bookstore will be based on Hazparn’s ideas – if this has not already been published –. It will be called Et’abar. It will be a typical shop with an offer of publications in Basque. It will not only operate in the interior of the Northern Basque Country. Over the... [+]
Immersed in information networks, I have come to some information about digital activism. When I think of digital activists, I also think of ways of organizing, not all of us—and addressing problems equally. Some approach digital activism from communication, others create... [+]
I could have written about the invasion in the hooligan of Bilbao, but I live in a small village and I have not suffered. I could have written about Euskaraldia to thank those of you who have helped us not turn our backs on Euskaraldia, but that is not what the body asks of... [+]
We have news from last week: A 67-year-old truck driver died while loading the truck. If it had been on the road, we would have heard “inconveniences on the road”, then, in a similar way, “a trucker has died in the accident”. Now that taking the train in Gipuzkoa has... [+]
Ez naiz oso konspirazio zalea. Eta are gutxiago naiz konspirazio zaleen zalea. Baina badago bat, hasieran sinesgogor harrapatu baninduen ere, luze gabe konbentzitu egingo nauena azkenean. Ikusiko zenuten zuen sare sozial gogokoenean bueltaka: Mercadona... [+]
The house was a space for the dead and the living in the old Basque customs. Children who were born dead or who had died before being baptized were buried next to an outer wall under the roof. The surnames were also associated with a house, the name given by the house to the one... [+]
Imagine a sports center swimming pool with six cork hairs. You're standing in front of one of those lines. On the first street you see two old ladies swimming slowly with their boards. On the second street, on the other hand, two young women swim in a better style than the other... [+]
Trumpen muga zergen inguruko neurri ero bezain erratikoek ekarri dute Europako Batasuneko herrialde ugarik sektore eta enpresa kaltetuentzat dirulaguntzak bideratzea. Esate baterako, muga zergen gerrak kaltetutako enpresen aldeko14 mila milioi euroko plana onartu berri du... [+]
Historically, a court of the Spanish Monarchy passed the following resolution: "The officers in charge of the custody of Iratxe Sorzabal applied electrodes to force him to testify, which constitutes a flagrant violation of his fundamental human rights." In other words, after the... [+]
Ustekabean edo... urte hasiera honetan bi mila milioitik gorako irabaziak izan omen ditu Iberdrolak, baina ez omen dago txapliguak, altxafuegoak, etxaferuak... edo dena delakoak zeruetara botatzeko egoeran, izan ere, iaz aldi berean baino %27 gutxiago irabazi omen du. Atalen... [+]
In the debate on education, the neologism that some of us are using (I think we can call it that) is pedagogy, which perhaps needs an explanation. The idea is to give pedagogy a chance, separating the two things. As in the distinction between science and science, pedagogy would... [+]
Politikan, gizartean eragiteko nahiaren eta identitate zeinuetan sakontzearen arteko tentsioa ekidinezina da. Zabaltzearen eta norberaren ezaugarriak indartzearen arteko hartu-emana politikaren adierazle baita. Bi arloak lortu nahi izaten dira, eta elkarren artean elikatzen... [+]