Buruko gaitza dutenen langabezia tasa izugarria izan da 2019an ere: %80koa EAEn, ezintasunen bat dutenen artean altuena. Zer egiteko gai diren erakusteko aukera gutxi ematen die lan munduak, aurreiritzi asko baitago oraindik, biolentoak direla pentsatzea adibidez.

Nazio Batuen Erakundeko (NBE) osasunerako errelatore bereziak ekainaren 24an argitaratutako txostenaren arabera, “lana antolatzen den moduak ondorio sozial eta psikologiko sakon eta iraunkorrak dauzka”. Desberdintasun sozialak eta diskriminazioa borrokatzea beharrezkotzat jo du txostenak, gaitz psikologikoak indibidualki lantzetik harago.

Ostegunean, Hego Euskal Herrian zehar egingo duten aurkezpen birari hasiera emanez, Iruñeko Katakrak-en jarriko dute dokumentala lehen aldiz ikusgai. Lanak ondoeza psikosozialak eta genero bizipenak uztartzen ditu, buru osasunaren gaia ikuspegi feministatik landuz.

Garuneko lesio bat daukat. Epileptikoa naiz. Depresio dei geniezaiokeen gauza bat bizi dut. Eta militantea naiz. Gauza hauetako asko ez dira bereziki ebidenteak izan. 14 urterekin ikasle mugimenduan hasi nintzen, eta zuetako asko bezala, ordutik batean edo bestean milaka saltsatan ibili naiz, bereziki kulturarekin zerikusia zutenetan, baina ez soilik. Nire outsidertasun guztiekin, nahiko militante tipikoa nintzen. Hausturak eman ziren arte.

Zer gertatzen da paziente eskizofrenikoak nola dagoen azaltzen dionean psikiatrari? Gauza bera kontatzen al du lehen hizkuntzan eta bigarrenean? Ikerketa urriek ezetz diote. Leire Erkoreka harrituta dago zein ikerketa lan gutxi egin den buruko osasunaz eta hizkuntzaz, ezaguna bada ere eragina nabarmena dela.

Itxaso, gabezia neurologikoa duen neskatilaren gorabeherak azaltzen ditu dokumentalak; Itxasoren egoera, askorentzat ezezaguna den arren, Euskal Herriko familia ugarik gertutik bizi dute.

Gidoia eta zuzendaritza: Lorea Pérez de Albéniz
Produkzio-zuzendaria: Goiuri Aldekoa-Otalora
Muntaia: Larraitz Zuazo
Irudia: Juantxu Beloki
Animazio-zuzendaria: Juankar Ramos
Ilustrazioa: Eider Eibar
Musika: Borja Barrueta
Soinu-teknikariak: Jone Novo eta Miguel Ramírez[+]

Psikologoa da Clàudia Cedó, baita antzerki-zuzendaria eta antzerkigilea ere. Banyoles (Girona) du bizitoki eta han sortu du, artea eta psikologia uztartuz, gaixotasun mentala duten 120 lagunek osatutako Escenaris Especials egitasmoa.

Gaixotasun larria duenak ez duenak baino arrisku bikoitza edo gehiago du bikotearengandik bortizkeria jasateko.