Euskal emakumeak itzal eta esanahi haundia izan du


1974ko martxoaren 10ean
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Urola ibarreko emakume talde batekin elkarrizketan
Euskal emakumeak itzal eta esanahi haundia izan du
Bide berriak urratu behar ditugu
Urola ibarrean badago kemenik.
Emakume talde eder bat aspaldidanik biltzen dela bagenekian. Lan ederra egiten ari dira eta fruituak ere bistan dauzkagu, ez baitira nolanahiko emakumeak, guztiz jatorrak baizik.
Galdezka joan gatzaizkie, emakumeak izanik denoi erakusteko ere asko bait daukate. Gazteak dira. Ezkonduak, lanean ari direnak. Begira nola jardun garen.
Elkar-lanean ari zareten emakume talde bat osatzen duzute. Noiz eta nolatan hasi zinaten gisa honetaz lanean?
Gure egoera bortxatua eta besterendua ikusirik, nolabaiteko harremanetan hasi ginan. Gauza hauei buruz, argitasuna beharrezkoa genduela sumaturik, gure gaiak jorratzen zituen hitzaldietara joaten ginen eta emakumeei zerizkioten liburuskak irakurtzen hasi ginan. Honela egunetik egunera, gure egoera gure arazo egiten eta sakontzen goazkitzu. Gure inguruko emakumeen artean ere ikusi ahal izan dugu problema berdinetaz zerbait jabetzen hasiak direla. Honela elkar-lanean, ikastetxe eta lantegietako emakumeekin zenbait inkesta eginaz, ikasi dugu, zenbat emakume diharduen lantegietan, zer lan-postu dituzten, zenbat ikasle ditugun, zer ikasketa egiten dituzten eta lana arki beharrez guretako zenbatek beste herrietara jotzen duten.
Zer lan edo zer eratako azterketak egiten dituzue?
Gure azterketetan, teoria aldetik emakume arazoak zer oinarri dituen sakontzera bultzatu gaitu batipat. Oso gogoko ditugun zenbait espezialista jakintsuak eginikako lanak darabiltzigu eskuartean. Bide eta habiadura honetan, munduak aspaldidanik ezagutu zituen zenbait emakume taldek eginik utzi zituzten lanen berri izan dugu. Haien arazoak hausnartuz gaurkotasunera hurbildu gara. Bide hau guztia oso aberatsa iruditu zaigu, argi asko eta esperientzia ugari jaso ahal izan dugu, zuzen zuzenenan euskal emakumeon arazora bait garamatzi.
Euskal emakumea, zer promozio mailan ikusten duzute?
Nekazaritzatik bizi zen Herrian edo, bestela esan, produzio moldeak laboraritzan oinarritutako gizartean, Euskal emakumeak itzal eta esanahi haundia izan du. "Etxekoandrea". Gaurregun, Herri industrializatu batetan bizi diren problemak aurkitzen ditu, bide berriak urratu beharrez beraz. Haatik beste lurraldetako emakumeen eboluzioaz biziki arduratzen gara. Hemen oraingoz modaren araberaz landa oso gauza gutxi egin da. Hutsetik hasi eta bide berriak ezagutuz poliki poliki abiatu behar dugu. Gutxi batzuk jadanik lanean ari dira, beste zenbaitzu ere laister esnatzeko itxaropenetan gaude. Beste multzo izugarri bat berriz egungo gizartearen bitxikerietan liluraturik dago.
Zer urtetako emakumeak dauzkate arazo larrienak?
Zail da benetan, jakineko adin baten inguruan arazo larrienak mugatzea. Gaztetxoak badute lanik franko empleo bat arkitzen. Sarritan eskaintzen zaion lana traketsa izan ohi da, eta oso gutxi ordaindua gainera. Behin ezkonduz gero arkitu duen lantoki hura utzi beharrean eta sarritan bortxaz utzi ere egin behar.
Ezkonduen sailean ere bada eragozpenik aski. Haurra izan ondotik oso zail zaiote, zerbitsu egokirik ez dugularik, lantokian jarraitzea, haurrari heziketa egoki bat eman ahal izan dakion ere, ez du bere burua prestaturik arkitzen. Izan ere zer posibilitate du gaurregun, formazio bidetan emakume ezkondu batek...?
Profesio eta heziketa mailan, emakumea prestatzen ote da?
Heziketa mailan, bai guraso eta hala hezitzaileak, geroz eta gehiago arduratzen dira neskatxen ikasketetan. Lehenago denbora alferrik galtzea zela uste zuten neska batek eskola ikastea. Azken urteotan berriz guraso guztiak jabetu dira beren alabek eskolik gabe inora ezin diretekeela mugitu. Baina emakumeen ikasketak ahal den denboraldi laburrena izan dezaten saiatzen dira. Gaur gehienetan, emakumeak oso denboraldi mugatuan lan egiten duelarik -ezkondu arteraino gehienetan-, ikasketak ere baldintza honek lotzen ditu. Gizonezkoak utzi dituzten dependentzizko lan eta ikasketak egiten ditu nagusiki, responsabilidade gutxikoak.Emakumeak ere garrantzi gutxi ematen dio profesio lanei, ez baitu ikusten bere etorkizunaren sostengatzaile. Ekonomia industrializatuetan, emakumeen lana arras, ekonomiaren behar eta esken zintzilika egondu da, are gehiago, eskulanaren azoka orokorrean, emakumezkook "ejército de reserva" baten eginkizuna betetzen dugu.
Eskulana oso urri zen garaitan, adibidez, industriatzearen haseran, baita Europako bi gerrate nagusietan ere, emakumeak bete zuen sasoi hartan ekonomiak eskatzen zuen lan indarra. Bainan orain besterik gertatzen da. Neokapitalismo eta goren mailako industriatzean, eskulana hain premiatsu ez diren garaiak noski. Hemen berriro emakumeak "reserbara" bazterturik gaude. Ordea "reserba" edo langabezia hau ez da gizartearen samara astuntzen, bere senarraren edo sendiaren lepora baizik.
Zer joera hartzen du gizonezkoak emakumeen lanaren aurrean? Batez ere ezkondu ondorenean?
Ezkon aurretik beharrezko ikusten du emakumeak lan egitea, profesio lana alegia. Bainan ezkon ondoren ia gehienak ez dute burutik pasa ere egin, emakumeak lan egin behar duenik. Egia da gaurko gizarteak honetaraxe bultzatzen gaituela ere. Emakumeari etxe-lan hutsa eskaintzen zaio soil soilik nahiz eta bere senarra hamabi orduan lanean aritu.
Zer egoeratan arkitzen da lan egiten duen emakume ezkondua?
Garai guzietan etxelana, hots, janariak prestatzea, arropak garbitzea etab. Emakumezkoen ardurapean egon da. Etxetik kanpora lan egiten badu, ahal duen moduan konpondu beharko, etxeko eta kanpoko lanak antolatzen. Honela emakumea bi lan saili lotua arkitzen da. Gertakari hau oso nabaria da URSS eta ekialdekoEuropan batez ere, non emakumezkoak profesio lanetarako aukera gehiago badu ere; honekin bere askatasunaren zabalkunde gehiagorik ez zaio sortu. Eta bi lan sail egun batez bete behar dituen pertsonak ez du askatasun haundirik.
Haurraren hezibidean, emakume ezkonduaren lanak zer ondorio dakartzi?
Gu bizi garen gizartea oso itxi eta kontserbakorra izaki. Hau garbi ikusten da herrigintza eta kultura mailan sortzen firan oztopoak erreparatzen baditugu. Zerbaitetan aldaketaren bat proposatzen badugu, "mamuak" lehen kolpetik ikusten ditugu beraz. Guk ez dugu ukatzen emakume ezkonduaren profesio lanak haurraren hezibidean arazorik sortzen ez duenik. Baina etxean ama-uneak elkarrekin izan arren ere badira arazoak eta sakonak gainera. Eta gaurregungo emakumeari zer bide eskaini zainkio haurraren sikoloji eta gainontzeko beharrei buruz prestatasun bat izan dezan? Edo umeen hezitzaile izateko nahikoa ote ama izatea edo borondate on hutsa izatea?
Emakume ezkonduen profesio lanak gizarteari zenbait aldakuntza eskatzen dizkio. Orainarte bakarka egin izan ditugun lan asko taldeka egiin behar ditugu: otorduak eratzeko bide berriak, lanak erreztu eta batez ere haurtzaindegi egokiak behar ditugu.
Haurtzaindegien arazoa nola konpon daiteke?
Bakar batzuk ditugu oraingoz, problema honi aterabide bat eman nahiz zenbait egiten ari diranak. Herri bakoitzetan bi edo lau famili elkartuaz eratuak izan dira. Badakigu hau ez dela soluzio bikaina; baina hutsetik hasi beharra zegoen eta zerbait egin da. Herri-dirua erabiltzen duen zenbait instituziok oso gutxi edo batere ez du lagundu arlo honetan.
Euskal gizartea jabetu ote da emakumeak pertsona mailan dituen beharretaz?
Oso egiteko edo helburu tradizionalista eskaintzen dio gure gizarteak emakumezkoari. Honetaz eskema zaharrak ez dira batere hautsi. Lehen esan dugunez oraindik jende asko harritu egiten da problema hauk entzute hutsez. Badakigu oraindikan ere, 1974an alegia, zenbait tokitako artxibategietara ere sarrera debekaturik dugula. Baina guzia okerra ez da eta urrats garrantzitsu bat izan da ikastoletan haurren hezibideak andereñoekin kontatzea.
Guk uste dugu langileriaren nortasuna langileak berak lortu behar duten arabera, emakumeezkoen nortasuna ere geurok emakumezkook mamitu beharko dugula. Iragan mendean zehar hala esan zuen intelektual batek. Emakumeak gizarte batetan zuen askatasun maila ikastea zela biderik egokiena, gizarte hark ze mailatako askatasuna zuen jakin ahal izateko.
ERRIALDE
12

GaiezGizarteaSektore bazEmakumeaTaldeakBesteak
EgileezHERRIALDE1Gizartea

Azkenak
Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Aurten ere batxilergoko ahozkoa euskaraz pasatzeko aukera irekiko dute hainbat irakaslek

Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.


Espainiako Gobernuak ondorioztatu du itzalaldiaren errua Red Eléctrica de Españak eta argindar konpainiek dutela

Itzalaldiaren ondoren sortutako komiteak eginiko txostena aurkeztu du astearte gauean Sara Aagesen Trantsizio Ekologikorako ministroak. Horren arabera, "hainbat faktoreren batasunaren" ondorioz sisteman gehiegizko tentsioa izan zen, kate erreakzio gisa. Txostenak... [+]


Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.


Sexu erasoei lotutako zenbait epaitan bost gizon zigortu dituzte azken egunetan

Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]


Dagoeneko 400 gazatar hil dituzte Israelgo soldaduek, laguntza humanitarioa jasotzera bidean

3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.


Oiher Urrutia. Marra gorriak argi
“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Grabagailuari stop eman eta segituan galdetu dit Oiherrek: “Transkribatzean mantenduko duzu euskalkia?”. Baietz nik, batuaren mugek uzten didatenaren barruan baietz. “Arras inportantea da niretako”. Dutxa hartu eta Elizondora eginen du berriz, Aroztegiko... [+]


Amiantoaren biktimentzako konpentsazio-funtsa martxan jartzeko araudia onartu du Espainiako Gobernuak

Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.


Zein ama ospatu?

Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]


2025-06-18 | Jesús Rodríguez
PSOEren kea

Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]


Kantua gidari

Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]


Eguneraketa berriak daude