Erdal euskerazko iztegiaren egille

1972ko apirilaren 16an

Plazido Muxika Euskaltzaiñari elkarrizketa.
Plazido Muxika Euskaltzaiña
Erdal euskerazko iztegiaren egille
URNIETAN jaio zan 1906 garren urtean, Oria izeneko auzoan,baiña mutiko zalarik Altzara joanziran bizitzera. Andoaingo apaizgaitegian Latiña ikasi ondoren, Loiolan sartu zan, Jesu-Lagun, 1922garren urtean. Aurten betetzen ditu URREZKO EZTAIAK, an sartu zala. Oñan egin zituen Filosofia ikasketak.
1929 garren urtean Ego-Ameri kako Colonbiara jo zuen. Onen bidez bidali zion Alfonso XIII--garren erregeak Santa Kutz apaizari zillarrezko turuta ederra. Loiolako gelan dauzka Santa Krutzen oroigarri eder bat eta aren azkeneko lau argazkiak. Jesusen Lagundian sartu bai zan Santa Krutz 82 urte zituela. 86 urterekin il zan
Plazido langille porrokatua dugu. Ez da erraz berarekin egotea. Beti bere gelan sartu eta lan eta lan ari da. Baiña alare prest dago gurekin itzegiteko.
–Zu erbastean asko ibillia zaitugu eta nolatan ez duzu galdu txikitan ikasitako euskera?
-Amarenbularretik edoski nuen euskaltzaletasuna. Beti euskeraz egin dizkiet eskutitz guztiak nere etxekoei Amerikan nengoenean, inorekin euskeraz egiteko, aukera gutxi egiten nuen; baina euskerari eustearren, tarteka-tarteka, NONI ETA MANI euskeratzen jarduten nintzan alemanetik.
-–Zure gogoko lana iztegiak egitea izan da noski?
–Bai. Latiñezkoa egin nuen leenengo Zazpi argitaraldi izan ditu. Danera 50.000 ale atera nituen. Au bakarrik egin nuen. Gero grekozkoa egin nuen, elkar lanean. Onek bost argitaraldi izan ditu
–Baiña zu ezagunena, euskaldunon artean beintzat, erdal-euskerazko iztegiak egin zaitu. Nolatan asi ziñan lan neketsu ontan ?
-Amerikan artu nuen iztegi ori egiteko erabakia. Andes mendietan barrena, beroaren beraz leer eginda nenbilela atseden artzeko bide-bazterreko enbor baten gainean exeri nintzan. Aldameneko beste enbor baten azpian paper-puxka bat ikusi nuen, eta lurretik jaso nuenean... ametsetan nengoela iruditu zitzaidan! Zer izango eta... gure gerra-aurreko ARGIA asterokoaren puska bat zan Ez nuke asmatuko, nik orduan nere barruan nabaitu nuen bihotz-zirrara. Tximistak jota bezela gelditu nintzan. ARGIA alajaina Andes-ko mendietan!!
-Zerutik jetsita ARGIA-ren ba al zan edo leengo ARGIAK oinez zekien?
-Santa Kruz apaiza bide artan barrena astero bi aldiz ibiltzen zan zaldi gainean (argazkian ageri dan zaldi horren gainean) 86 urte zituela ere, il arte. San Ignazio izeneko errira (Santa Kruzen bere lurretan eraiki zuen errira) zazpi orduko bidean joaten zan PASTO-tik: eta igandean (bazkalondoan) atzera berriz SAN IGNAZIOTIK PASTORA zaldi gainean zazpi orduko bidean. Ez zan makala Santa Kruz apaiza! Onek utzia izango zan bilbotik bere lagunak bialtzen zion ARGIA. Antxe artu nuen HIZTEGI HAUNDI SENDO AU egiteko asmoa.
Diru asko beharko zenuen, baina hiztegi hori argitaratzeko? Nola moldatu zinan dirua biltzeko?
-Ia BI MILLOI pezeta kostatu zan inprenta lana papera eta guzti. Nik ordea hiztegia bukatzea baino lehenago, zabalkunde aundia egin nuen mundu osoan. Iztegia erosteko itza, leendaurrez ematen zidaten guziei, % 30 merkeago eskeini nien iztegia. Aurretik ezer ordaindu gabe gainera. Euskaltzaile asko, ordea, pozaren pozez eta nere lana saritu naiaz, dirua aurrez bialtzen asi zan. Ia miloi erdi bat osatu nuen onela. Diru ori hiztegia merkeago saltzeko sartu nuen sagusien baimenez. Diru orri esker eta arpide asko ( lau milatik gora) inguratu nituelako: 1900orrialdeko iztegi aundi ori dendan 590laurlekoz saldu zan arpidea aurretik zutenez 413 laurlekoz jaso zuten.
-Arrera ona egin al zaio zure iztegiari?
-Bai. Baditu bere utsuneak. Baina ale guztiak salduta daude. Zortzi mila eta ehun ale atera genituen eta handik bost urte eta erdira alerik gabe gelditu zira Mensajeron.
-Ez al duzu berritzeko asmorik edo lan ortan jarraitzeko gogorik?
-Bai ortan ari naiz buruz belarri. Leen argitaratutako Iztegiaren antzeko edo neurriko bat atera nai nuke. 1900 orrialdekoa gutxi gora-behera: Erdal-euskerazkoa eta euska-erderazkoa. Biak ordea tomo batean. Ia bukatuta daukat leenengo erdia. Gero, berriz, beste erdia asiko dut, euska-erderanzkoa alegia. Bigarren erdi ontarako seireun mila fitxa edo gehiago dauzkat bilduta. Eta egunean bi mila fitxa eta gehiago dauzkat bilduta. Eta egunean bi mila ordenatzen ditudala ere 300 egun beharko nituzke presta-lan ori amaitzeko. Iztegi lanak, zein luze aspergarri diran, ezin dezake jakin, saltsa oietan inoiz sartu ez danak.
-Nola ikusten duzu euskararen egoera?
–Ni ez naiz agerzalea eta ez naiz ibiltzen gure errietan, eta batzarretan ere gutxi Ori dala-ta Iztegiari esker, izenez askok ezagutzen banaute ere, arpegiz gutxik ezagutzen naute. Neronek ere euskaltzale asio ez ditut arpegiz ezagutzen... eta zure galderari buruz errietan zer esaten duten, ez dakit ezer asko. Oni eta bosteari aituta ordea KEZKA AUNDI bat daukat barruan: Erri arrontari, gure erri xeari nola, bideak erreztu ?
–oOo–
-Egin dizkiogu aita Plazidori beste galdera batzuk ere. Baina ez du erantzun nahi izan. Ez du gaur eztabaidan dauden gauzetan sartu nahi. Plazido Mugikak bere lanari jarraitzen dio etengabe. Ez da agian bere lana eztabaida oriek argitzea. Guk zirikatu dugu bainan esan digu asieratik ez duela zenbait gauzatan eztabaidan sartu nahi. Elkarrizketarako piper-min pixka bat gabe geratu gera, bainan errespetatzen dugu bere jokabidea. Jarrai dezala aspertu gabe bere jokabidea. Jarrai dezala aspertu gabe bere lanean, Santa Krutz apaizaren luzaroan eta il arte, opa diogu. Ongarri izango bait da bere lana Euskal Erriarentzako.
ERRIALDE.

Aita Plazido Muxika.
Santa Kruz Apaiza.
1

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakHiztegiak
PertsonaiazMUJIKA1
EgileezHERRIALDE1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Lurra taupaka hasiko da

Estitxu Eizagirre

Kanpaldien lehen garaipenak iristen hasi dira Israelekiko boikot akordioekin

Jon Hidalgo Gereñu

Efemeridea: Jarrairen V. Kongresua bortizki eragotzi zuen Espainiako Poliziak, agindu judizialik gabe

ARGIA

"Amorrua, hira eta mendeku nahia emakume baten motorrak ere izan daitezke"

Reyes Ilintxeta

2x17: Amillubi proiektutik: taupaka hasi da lurra | Ane Aranburu eta Miryan Imaz

Bizi Baratzea | ARGIA

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude