POETA ETA IDAZLE

1972ko martxoaren 05an

Joxe Azurmendi poeta eta idazleari elkarrizketa.
Joxe Azurmendi
POETA ETA IDAZLE
Edo idazle eta poeta. Ez dakit nola litzakeen egokien. Dena den, Joxe Azurmendi produzio handiko gizona da. Jakin, Z. Argia, Olerti, Egan, Anaitasuna e.a. inoiz eskuratu dituenak badu bere berririk. Artikulo asko eskeini ditu han eta hemen. Oraintsu berriz, bi liburu mardul atera plazara. "Hitz Berdeak" eta "Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa".
Joxe Azurmendi gaztea da oraidik. 30 urte. Zegamarra. Arantzazuko prailea Hoien klasekoa, Franziskotarra, alegia. Azken zazpi urte hanetan atzerrian bizi da. Atzerrian egin dugu topo, eta solasaldi hau izan.
-Aizu Joxe noiztik zera poeta?
-Poeta-poeta, ez dakit. Amazazpi bat urte nituenetik ekin nion poesia egiteari, eta gogotik aritzen nintzan. Oraindik ere gordeak ditut orduan egindako zenbait. Gordeta edukitzeko hobeak dira noski. Lehenego koadernoa erderaz bete nuen.
-Noiz argitara zenuen lehena?
–Euskeraz eta Olertin argitara zidaten lehenengoa. 1964 inguruan izango zan. Geroztik gehiago ere argitara zizkidaten. "Hitz Berdeak" liburu horretan agertzen diranak ere, garai horretatsukoak dira, ha in zuzen.
–Zerk eragiten diau poesia egitera?
–Errazena eta tradizionalena ere horixe litzake, bainan ideolojiazko erantzunik ezin eman nezaizuke. Alperrikakoa litzake, eta, gainera, nola eman ere ez nuke asmatuko. Gauza oso sinplea da: egin egiten da ta kitto
–Bereko grina edo... ?
–Ez dakit. Sortu egiten zitzaidalako ekin niola esango nuke. Sortu ez noski poesia bera. Hori lan luzearen fruitua izan ohi da nigan behintzat. Poesia egin nahia, edo beharra sortzen zitzaidan. Barrenean neraman hura era konkreto horretantxe mamitu nahia edo... Batzuek egunkariak idazten dituzte. Nik poesiak. Egin grina behintzat, nahiz eta nere ahaleginen erdiak baino gehiago paper zorroan bukatu. Ohitura biburtu zitzaidan hori, eta ez daukat ohitura txartzat.
–Zure poesietan arki ahal diteke gai nagusi bat?
–Baietz uste dut. Nere poesietan gai oinarrikoa GIZONA da. Nere gizon hori berriz, animali erljioso eta kritiko eskektipoa da. Beste zenbait poesietan, nere aitaren heriotza, edo heriotza bera hats hotsean Beste batzuetan giro politiko ta soxiala e a.
–Aizu Joxe, literatur urriko herritzat jo ohi dugu gurea? Poesian ere berdin esan ahal diteke?
–Inola ere ez. Ez da norbaitsuek uste bezain urria.
–Euska1 prosari ala poesiari derizkiozu hobea?
–Nik, historia osoari begira, prosari.
–Poestan zein onena?
-Galdera horreri ez dago erantzuterik.
–Bainan.., zeure maixutzat edo erdutzat aukeratuko zenuen...
-Poesian ez dakit erabateko maixu ala eredurik behar litzakeanik ere. Neri behintzat ez zait atsegin inori oxoki jarraitzea, eta nolabaiteko maixuak egunetik egunera aldatzen dira. Nor izan dudan gustokoena, bai, esan dezaizuket. Dudarik gabe Etxaun.
-Ta hori...?
–Hori zergaitik? Aspaldian ez det irakurri eta zail zait orain bertanbera, arrazoia ematea Etxahunek badu indar eta bizitasun berezi bat. Eta egun esango litzakeanez, haren poesia ez da poesia "pribatua". Herri osoarena daiteke, edo gizadi guziarena nahi ba duzu. Problematikarik orokorrenak pritatu, bere-bere bihurtzen ditu Etxahunek; eta bere-bere dituen haiek ere-andrearekin hau edo hori duela, etxetik ihes egin beharrean dabilela-guziekiko kutsu nabarmenez dariete. Forma alderditik dariete Forma alderditik berriz nahiz eta erregelak errespetatzen gehiegi saiatu ez, espresio bikaina du. Koplalaria zenez gero, esatekoa banatzeko tankera, hautatzen duen hiztegia, sintaxiaz baliatzeko era e.a. Poesia juzgatzerakoan guzti hau kontuan edubitzekoa da
–Etxahun, koplalaria eta poeta esan duzu" Bertsolaritzak eta poesiak ez al zuten lehen egun baino lokera estuagoa?
–Bai. Bainan urrutitik asiz gero, herri guzien historian dakusgu fenomeno hau. Dantza, kantua-gure kasoan bertsoa eta poesia ez dira berez hain bereiztu errazak. Gerora ordea, usadioak eta kulturaren beraren eraginak behartzen ditu hoiek espezializazio aldera jotzera. Eta espezializatuz gero, sakabanatu egin behar. Bainan, gure artean bereizketa hau ez da zenbait tokitan bezain nabarmena, poesiaren eta bertsoaren artean batik bat. Bertsolaritza bizi bizirik dago eta poesiak ez daduka hori ahazterik.
–Zuen poesia molde berri honekin ez al da bereizte hau guziz burutu?
–Forma konbentzionalaren alderditik bai, bi bidetatik dijoaz gaur. Sortu dira ordea lokera berriak. Ni, neu ahalegindu izan naiz ene poesietan bertsolaritzako zenbait zeraz baliatzen. Eta egungo zenbait poesitan, nere poesietan baino garbiago nabari daiteke hau bera. Arestik, adibidez, esku aparta du horretarako.
–Aizu, eta... gaur egiten al duzu poesiarik?
–Ez. Edo oso gutxi. Egindako asko dadukat oraindik, noiz landuko, bainan. Prosarekin sartu nintzan eta berak kentzen dizkit ordu guziak.
–Lotu gatzaizkion orduan prosari. Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa duzu zure lanik handiena Noiz burutua duzu?
–Azkenengo lau urte hanetan etengabe Marxismoa eta herri arazoa azterkatzen jardun naiz. Urte hoien iruitua dira horri hoiek.
-Zer dalata hain zuzen Marxismoa?
-Zer nahi duzu. Gure hazaldia marxista tradizioa ezagutu beharrean aurkitu da. Eta nik neure erara marxismoari aspalditik diot nere maitasuntxoa, hura tradizio osoaren barruan hartuz, noski, eta ez esfera sakratu batetan. Gainera marxista tradizioak zerikusi zerikusi haundia du egungo gazteengan. Horregaitik ekin nion.
–Bainan, marxismoa eta herri arazoa
–Noski. Guretzako garrantzi izugarriko problema bai derizkiot. Izan ere, zenbait elkarrizketa, zenbait eztabaiden ondoren, gure artean oraindik gauza asko ilun, aztertu gabe genduzkala konturatu nintzan. Nere inguruan nekuzan antimarxismoa, nazkagarri zitzaidan, inguruko marxismoa, arrotz. Zenbait lapikotan egosten den marxismoa izan ere mingotza da. Ezin nuen eraman. Gaiaren inportantzia erakusteko, horra oraintxe Garateren bigarren liburua.
–Zer derizkiozu?
–Ona. Ikaragarri ona. Ez dut huste halako lanik inon ezagutzen.
–Zure liburuaren tituloan Hizkuntza eta Etnia aipatzen dituzu. Herri baten bizitzan zer garrantzi ematen diozu zuk hinkuntzari?
–Gizonarekiko edozerk importantzi erlatiboa du. Bainan, gizarte bat, gizona bera, herritasun ikuspegitik, herritasun mailan, aztertu nahi badugu, hizkuntza dugu ezaugarririk inportanteenetakoa. Ez dut uste, horrela, generalki, inportanteena den edo ez, esan daiteken. Herri bakoitzak, garai bakoitzean ezangarri ezberdinak dezazke, bainan edozeinetan ere garrantzitsuenetako bat denik...
–-Eta gurean zer... ?
–Bueno, gurean dudarik ez dago. Nerekiko itxukeriaz edo borondate txarrez bakarrik pentsa daiteke beste bat nagusiagorik dagerkigunik ere. Izan ere. .
–Segi, segi'
–Nik inola ere onartzen ez dudana honoko hau da: Herritasuna langileria rnailan definitu nahia. Holakorik ez da inoiz eta inon gertatu. Edonon eta edezein eratako pentsa eta ekintza egituretan azterkatzen badugu, ez dugu –3 edo 4 fanatiko kenduz gero– horrelakorik ezer arkitzen. Gure herrian bakarrik gertatzen da hau. Marxismo berri bat asma ezinean dabiltzenen artean nonbait. Eta tradizio bat beren interesen azpian jartzeagatik.
–Zer dala eta ote, gure herrian ain zuzen ?
–Arrazoi taktiko eta sujetiboak aparte utzi, ta informazio falta handia degula esan behar. Horregatik ni, nere liburuan, informazioa ematen saiatu naiz. Neure iritzia ere bai noski. Beti, ordea, lehentasuna informazioari emanaz. Agertzeko dauden lantxoetan ere hori bera egiten dugu, beste batzuek eta nik elkarrekin. Aurrera ere hortan jarrai nahi nuke.
–Hori! Zer asmo dituzun esan zazu!
–Zetatz ezer guti esan nezake. Literatur teoria marxista azterkatzeko gogoa ba daukat, eta ari naiz zerbait. Marxismoak, gain-egituraz jotzen dituen agerpenez diona berpentsatu beharra daukagu. Honetantxe bai dago, nerekiko, marxismoaren hutsunerik handiena, Erlijio problema, kultura problema, literatur problema, historia zer den, guzi hoiek elkarloturik daude ta problema bizi biziak dira gure artean. Badaukagu, nahi izanik behintzat, urte batzuetako lana.
ELURREKO.
1

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakAZURMENDI3
PertsonaiazAZURMENDI3
EgileezELURREKO1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude