POETA ETA IDAZLE


1972ko martxoaren 05ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Joxe Azurmendi poeta eta idazleari elkarrizketa.
Joxe Azurmendi
POETA ETA IDAZLE
Edo idazle eta poeta. Ez dakit nola litzakeen egokien. Dena den, Joxe Azurmendi produzio handiko gizona da. Jakin, Z. Argia, Olerti, Egan, Anaitasuna e.a. inoiz eskuratu dituenak badu bere berririk. Artikulo asko eskeini ditu han eta hemen. Oraintsu berriz, bi liburu mardul atera plazara. "Hitz Berdeak" eta "Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa".
Joxe Azurmendi gaztea da oraidik. 30 urte. Zegamarra. Arantzazuko prailea Hoien klasekoa, Franziskotarra, alegia. Azken zazpi urte hanetan atzerrian bizi da. Atzerrian egin dugu topo, eta solasaldi hau izan.
-Aizu Joxe noiztik zera poeta?
-Poeta-poeta, ez dakit. Amazazpi bat urte nituenetik ekin nion poesia egiteari, eta gogotik aritzen nintzan. Oraindik ere gordeak ditut orduan egindako zenbait. Gordeta edukitzeko hobeak dira noski. Lehenego koadernoa erderaz bete nuen.
-Noiz argitara zenuen lehena?
–Euskeraz eta Olertin argitara zidaten lehenengoa. 1964 inguruan izango zan. Geroztik gehiago ere argitara zizkidaten. "Hitz Berdeak" liburu horretan agertzen diranak ere, garai horretatsukoak dira, ha in zuzen.
–Zerk eragiten diau poesia egitera?
–Errazena eta tradizionalena ere horixe litzake, bainan ideolojiazko erantzunik ezin eman nezaizuke. Alperrikakoa litzake, eta, gainera, nola eman ere ez nuke asmatuko. Gauza oso sinplea da: egin egiten da ta kitto
–Bereko grina edo... ?
–Ez dakit. Sortu egiten zitzaidalako ekin niola esango nuke. Sortu ez noski poesia bera. Hori lan luzearen fruitua izan ohi da nigan behintzat. Poesia egin nahia, edo beharra sortzen zitzaidan. Barrenean neraman hura era konkreto horretantxe mamitu nahia edo... Batzuek egunkariak idazten dituzte. Nik poesiak. Egin grina behintzat, nahiz eta nere ahaleginen erdiak baino gehiago paper zorroan bukatu. Ohitura biburtu zitzaidan hori, eta ez daukat ohitura txartzat.
–Zure poesietan arki ahal diteke gai nagusi bat?
–Baietz uste dut. Nere poesietan gai oinarrikoa GIZONA da. Nere gizon hori berriz, animali erljioso eta kritiko eskektipoa da. Beste zenbait poesietan, nere aitaren heriotza, edo heriotza bera hats hotsean Beste batzuetan giro politiko ta soxiala e a.
–Aizu Joxe, literatur urriko herritzat jo ohi dugu gurea? Poesian ere berdin esan ahal diteke?
–Inola ere ez. Ez da norbaitsuek uste bezain urria.
–Euska1 prosari ala poesiari derizkiozu hobea?
–Nik, historia osoari begira, prosari.
–Poestan zein onena?
-Galdera horreri ez dago erantzuterik.
–Bainan.., zeure maixutzat edo erdutzat aukeratuko zenuen...
-Poesian ez dakit erabateko maixu ala eredurik behar litzakeanik ere. Neri behintzat ez zait atsegin inori oxoki jarraitzea, eta nolabaiteko maixuak egunetik egunera aldatzen dira. Nor izan dudan gustokoena, bai, esan dezaizuket. Dudarik gabe Etxaun.
-Ta hori...?
–Hori zergaitik? Aspaldian ez det irakurri eta zail zait orain bertanbera, arrazoia ematea Etxahunek badu indar eta bizitasun berezi bat. Eta egun esango litzakeanez, haren poesia ez da poesia "pribatua". Herri osoarena daiteke, edo gizadi guziarena nahi ba duzu. Problematikarik orokorrenak pritatu, bere-bere bihurtzen ditu Etxahunek; eta bere-bere dituen haiek ere-andrearekin hau edo hori duela, etxetik ihes egin beharrean dabilela-guziekiko kutsu nabarmenez dariete. Forma alderditik dariete Forma alderditik berriz nahiz eta erregelak errespetatzen gehiegi saiatu ez, espresio bikaina du. Koplalaria zenez gero, esatekoa banatzeko tankera, hautatzen duen hiztegia, sintaxiaz baliatzeko era e.a. Poesia juzgatzerakoan guzti hau kontuan edubitzekoa da
–Etxahun, koplalaria eta poeta esan duzu" Bertsolaritzak eta poesiak ez al zuten lehen egun baino lokera estuagoa?
–Bai. Bainan urrutitik asiz gero, herri guzien historian dakusgu fenomeno hau. Dantza, kantua-gure kasoan bertsoa eta poesia ez dira berez hain bereiztu errazak. Gerora ordea, usadioak eta kulturaren beraren eraginak behartzen ditu hoiek espezializazio aldera jotzera. Eta espezializatuz gero, sakabanatu egin behar. Bainan, gure artean bereizketa hau ez da zenbait tokitan bezain nabarmena, poesiaren eta bertsoaren artean batik bat. Bertsolaritza bizi bizirik dago eta poesiak ez daduka hori ahazterik.
–Zuen poesia molde berri honekin ez al da bereizte hau guziz burutu?
–Forma konbentzionalaren alderditik bai, bi bidetatik dijoaz gaur. Sortu dira ordea lokera berriak. Ni, neu ahalegindu izan naiz ene poesietan bertsolaritzako zenbait zeraz baliatzen. Eta egungo zenbait poesitan, nere poesietan baino garbiago nabari daiteke hau bera. Arestik, adibidez, esku aparta du horretarako.
–Aizu, eta... gaur egiten al duzu poesiarik?
–Ez. Edo oso gutxi. Egindako asko dadukat oraindik, noiz landuko, bainan. Prosarekin sartu nintzan eta berak kentzen dizkit ordu guziak.
–Lotu gatzaizkion orduan prosari. Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa duzu zure lanik handiena Noiz burutua duzu?
–Azkenengo lau urte hanetan etengabe Marxismoa eta herri arazoa azterkatzen jardun naiz. Urte hoien iruitua dira horri hoiek.
-Zer dalata hain zuzen Marxismoa?
-Zer nahi duzu. Gure hazaldia marxista tradizioa ezagutu beharrean aurkitu da. Eta nik neure erara marxismoari aspalditik diot nere maitasuntxoa, hura tradizio osoaren barruan hartuz, noski, eta ez esfera sakratu batetan. Gainera marxista tradizioak zerikusi zerikusi haundia du egungo gazteengan. Horregaitik ekin nion.
–Bainan, marxismoa eta herri arazoa
–Noski. Guretzako garrantzi izugarriko problema bai derizkiot. Izan ere, zenbait elkarrizketa, zenbait eztabaiden ondoren, gure artean oraindik gauza asko ilun, aztertu gabe genduzkala konturatu nintzan. Nere inguruan nekuzan antimarxismoa, nazkagarri zitzaidan, inguruko marxismoa, arrotz. Zenbait lapikotan egosten den marxismoa izan ere mingotza da. Ezin nuen eraman. Gaiaren inportantzia erakusteko, horra oraintxe Garateren bigarren liburua.
–Zer derizkiozu?
–Ona. Ikaragarri ona. Ez dut huste halako lanik inon ezagutzen.
–Zure liburuaren tituloan Hizkuntza eta Etnia aipatzen dituzu. Herri baten bizitzan zer garrantzi ematen diozu zuk hinkuntzari?
–Gizonarekiko edozerk importantzi erlatiboa du. Bainan, gizarte bat, gizona bera, herritasun ikuspegitik, herritasun mailan, aztertu nahi badugu, hizkuntza dugu ezaugarririk inportanteenetakoa. Ez dut uste, horrela, generalki, inportanteena den edo ez, esan daiteken. Herri bakoitzak, garai bakoitzean ezangarri ezberdinak dezazke, bainan edozeinetan ere garrantzitsuenetako bat denik...
–-Eta gurean zer... ?
–Bueno, gurean dudarik ez dago. Nerekiko itxukeriaz edo borondate txarrez bakarrik pentsa daiteke beste bat nagusiagorik dagerkigunik ere. Izan ere. .
–Segi, segi'
–Nik inola ere onartzen ez dudana honoko hau da: Herritasuna langileria rnailan definitu nahia. Holakorik ez da inoiz eta inon gertatu. Edonon eta edezein eratako pentsa eta ekintza egituretan azterkatzen badugu, ez dugu –3 edo 4 fanatiko kenduz gero– horrelakorik ezer arkitzen. Gure herrian bakarrik gertatzen da hau. Marxismo berri bat asma ezinean dabiltzenen artean nonbait. Eta tradizio bat beren interesen azpian jartzeagatik.
–Zer dala eta ote, gure herrian ain zuzen ?
–Arrazoi taktiko eta sujetiboak aparte utzi, ta informazio falta handia degula esan behar. Horregatik ni, nere liburuan, informazioa ematen saiatu naiz. Neure iritzia ere bai noski. Beti, ordea, lehentasuna informazioari emanaz. Agertzeko dauden lantxoetan ere hori bera egiten dugu, beste batzuek eta nik elkarrekin. Aurrera ere hortan jarrai nahi nuke.
–Hori! Zer asmo dituzun esan zazu!
–Zetatz ezer guti esan nezake. Literatur teoria marxista azterkatzeko gogoa ba daukat, eta ari naiz zerbait. Marxismoak, gain-egituraz jotzen dituen agerpenez diona berpentsatu beharra daukagu. Honetantxe bai dago, nerekiko, marxismoaren hutsunerik handiena, Erlijio problema, kultura problema, literatur problema, historia zer den, guzi hoiek elkarloturik daude ta problema bizi biziak dira gure artean. Badaukagu, nahi izanik behintzat, urte batzuetako lana.
ELURREKO.
1

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakAZURMENDI3
PertsonaiazAZURMENDI3
EgileezELURREKO1Kultura

Azkenak
Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan

Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.


Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...

Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]


Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.


Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera

Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]


Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian

Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]


Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Eguneraketa berriak daude