365 horriko liburu baten historioa.

1972ko otsailaren 13an

A. Garate-eri elkarrizketa.
25 ediziotan 600.000 ale
365 horriko liburu baten historioa.
Badugu Euskal Herrian 25 edizioetan 600.000 ale eman dituen liburu bat. Aurten ospatu ditu, hain zuzen, zilar eztalak.
Berari esker, gure ama euskeran irakurri ahal izan dugu egunoro euskaldunok. Baserritarrak, nahiz kaletarrak, euskaldun orok bilatu du liburu honen horritxoetan egunaren nekearen atsedena. Euskal Herritik urruti bizi diren euskaldunen etxeetara ere iritxi ohi da eta egunoro sentitu ahal izan dute, liburutxo honi esker, beren Herriaren bihotz taupada.
Liburutxo hau, Arantzazuko Amaren Egategia duzu. A. Garate prantziskotarraren idela izan zen, eta bere zuzendaritzapean eman zituen lehennego pausoak. Berari zuzentzen dizkiogu, beraz, galdera batzuk:
–Egutegiak bete ditu 25 urte Zilarrezko eztaiak. Egin dezagun historia apur bat. Zein girotan jaio zen?
–Gaztetandik euskaldun purrukatua izan naiz beti. Aspaldi hartan "Anaitasuna" Hirogarren Ordenako horritxoaren zuzendari nintzen, eta horregatik hamar urte haietan inprenteko makina tartean nenbilen eta alde honetatik bildurrik ez nedukan. Bestalde, uda partean Arantzazur errumestaldeak zuzentzen nituen (denetara, 130 erru mestalde). Bi eginkizun hauek, txinpartak baliraxe, egutegiaren idela sortu zidaten nere baitan Zergatik errumestalde hauei "zerbait" urte osoko oroigarirtzat bezela ez presta? Esate baterako, Egutegia? Pentsatu eta ekin. Gazte-ausardiaz zergatik ez aurpegia eman eragozpen guziei? Izan ere herri-agintariek errezeloz begiratzen zien euskal-idazki guziei. Madrileraino joan behar bazen ere, presto nengoen joan-etorria egiteko...
Ideia azalduaz, laguntza eskatu nien ezagun batzuei, herri-gizon eta prantziskotarrei. Ezin hemen de nak aipa. Hauei eskatu nien horrien atzea betetzeko laguntza, bakoitzari gaia ipiniaz. Baita berehala erantzun ere. Nik urte guziko aurre-aldea egin nuen eta lagunen idazkiak han-hemen banakatu, makinatxora itzultzean idazkerari batasuna ezarriaz. Esaera-zaharrak Azkue, Elissalde eta zenbaiten li buruetan bilatu nituen. Eta hauen bilduma egin: 3.000 esaera-zahar, sei urtetik sei urtera berrizkatzeko haina.
–Nortzuk izan dira 25 urteetan Egutegiaren zuzendari, lankide, zabalizaile?
–Aurrenengo 14 urtetan nere bizkar egon zen Egutegia prestatzea, lehen esandako eran. Idazkari berriak ere bilatu nituen. Baina ordurako Arantzazuko eliza berria aurrera zijoan, eta dirurik ez. Eta nere burnizko ~astotxoarekin~ Euskal Herri guzia bisitatu behar izan nuen atez-ate eskean. Gero, komentuko nagusi ere egin ninduten eta ~Goiz-Argi. sortu zen. Eta ezin nuen hainbesteko zama eraman eta orduantxe sartu zIren A. Amundarain (aurreko horrialdea osatzeko eta prantzizkotar ikasleak atzeko aldea osatzeko). Egitegiak ikaragarri zor dio A. Mendiari; bere berea duenik ez dizu ukatuko. Zabalkundea herriz-herri egin izan da, eta esan beharra dadukat han-hemen sobratzen ziren aleak, perietan ibili ohi zen agure xahar batek saltzen zituela: bere izena Prudenzio Lavega, bilbotarra; aurten hil zaigu 83 urterekin. Urteoro, bada, 24.000 ale saldu ohi dira.
–Dakidanez, bizkaitar Egutegi bat ere izan da. Zein da haren historia?
–Hamargarren urtean-edo, A. Obietari bururatu zitzaion bizkaieraz ere egin behar zela. Eta baita egin ere, gipuzkerazko idazkia bizkaieraz ipiniaz. A. Obieta bereNala mixiolari joan zen, eta teologia ikasleei eskerrak bi hizkelgietan jarraitzen du. Lehenbiziko salneurria 4 pezta izan zen. Bizkaiko saltzallerik nagusiena A. Bitor Anasagasti izan zen.
–Nola joan da Egutegiaren eratzea eta zabaltzea urte hauetan? Nondik jaso du bere mamia? Zer-nolakoa izan da zabalkundearen historia ?
–Hasieratik zabaldu zen Euskal Herri osora, eta zabalkundeak ez du harrez geroz buruhauste etsigarririk eman. Bigarrengo urtetik Lopez Mendizabalek Argentinatik 300 ale eskatu ohi zituen; eta gero, mundu zabalean aurkitzen diren euskaldunek, beren familietan euskera irakurri eta gordetzearren. Zeutara ere bidaltzen genuen eta ez ale guti. Esan liteke, bada, mundu zabalean ezagutua izan zela hasieratik.
–Zein da Egutegiaren zabalkunde-eremua? Noraino iritxi da? Euska Herri osoan berdintsu zabaldu ahal da?
–Pirinioetatik haruntz, ipar-euskaldunen artean ezagutzen dela gutien esango nuke. Hori aparte, munduaren lau hegaletan ezagutua dela.
–Eta zein gizarte motak jaso ditu batez ere Egutegiaren aleak?
–Euskaldun orok, nahiz kaletarra izan, nahiz baserritarra. Euskaldun denak, baita euskaldun berri askok ere. Ez bait zegoen Egutegia baino liburu merke eta errezagorik.
Hona hemen Egutegiaren lehen pausoak A. Garateri esker. Lan bikaina, benetan, A. Garate. Zorionak. Mila esker.
Geroztik, lehengo bidetik jarraitu du Egutegiak. Gaur egun ere bi hizkelgietan ateratzen da: gipuzkerazkoa, Sebero Zinkunegik eramaten du; bizkaierazkoa, berriz, Pedro Urreolabeitiaren esku dago. Hala ere, nolabaiteko aldaketaren bat nabari da. Badirudi gipuzkerakoak behintzat, batasun bidetik jo duela. Ilen izenetan, ortografian, ikusten da halako batasun gogo baten boltzada.
Aurrera, bada eta ekin lanari. Zorionak.
IÑAKI ITURRIOTZ
7

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaBesteak
PertsonaiazGARATE2

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"40 landare mota ditugu oihan baratzean, urte osoan bertatik jateko eta tresna xinpleekin lantzeko"

Estitxu Eizagirre

Bizkaia: EAJren gotorlekua kolokan?

Jon Azkune Torres

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

Gipuzkoa: Biren arteko jokoa

Iker Iraola Arretxe

Ez da zapalkuntza? Orduan, asimilazioa

Ane Ablanedo Larrion

Azkenak

2024-04-21 | Asier Etxenike Ugarte

Araba: Zer isla elektoral izango du aldaketak?

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Apunte batzuk atarikoan

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

2024-04-21 | Iker Iraola Arretxe

Gipuzkoa: Biren arteko jokoa

2024-04-21 | Jon Azkune Torres

Bizkaia: EAJren gotorlekua kolokan?

Eguneraketa berriak daude