Amillubin noizbait egon denak ez du arrazoiketa potolorik behar natur ondare hori ondasun kolektibo bihurtzeko deiaren aurrean: naturaren indarra sentitzea baino handiagorik ez dago. Gainera, nor hoberik eremu hori zaintzeko, naturarekin errespetuzkoa den laborantza egiten dutenen eskuak baino? Paisaia horrekin herritarrek duten harremana etengabe sendotuko da Urola bailaran, bertan sortutako elikagai osasuntsuak herritarren eskura jartzen diren bakoitzean.

Praktika bera da muina Amillubi proiektuan. Erreportaje honetako koadroan irakur daitezke Amillubin burutu nahi diren ekintza zehatzak eta berau bultzatzeko arrazoiak. Baina proiektu honen oinarrian den ikuspegi estrategikoa ezagutzeko batu gara bertako talde eragileko kide diren Mirene Begiristain Zubillaga, Ioritz Aizpuru Goitia eta Myrian Imaz Juaristirekin. Amillubiko lurrek zer ekarriko duten galdetu diegu eta hauxe erantzun digute: "Esperantza. Garai hauetan, aurrera begirako proiektuak benetan ditugu beharrezko, ezin gara diagnostikoan geratu. Zeren diagnostikoak ikusita, horrelako proiektuentzako arrazoirik ez da falta: baserritarrek euren ekoizpen proiektuak mantentzeko dituzten oztopo eta zailtasunak, elikagaien prezioak eta hortik zenbat jasotzen duten nekazariek... Amillubik itxaropena ematen du, hau proiektu estrategiko bat da baina praktikatik. Ez ditu egiturazko arazoak aldatzen, baina sektorean dauden hainbat arazo estrukturalei erantzuten die".

ARGIAren irakurleak maiz irakurri izango du arazo horiez: ekoizleen lan baldintzak, errelebo falta, lurraren artifizializazioaren eta espekulazioaren ondorioz lurra eskuratzeko dauden zailtasunak... horiek denak gogoan izanda, "praktikatik arazo horien irtenbiderako tresnak" jarri nahi dituzte Amillubin: "Erreleboa da lehen sektoreak bizi duen arazo larrienetakoa. Hasi nahi duten pertsonei lurrak baldintza onetan utziko zaizkie Amillubin, eta proiektuari ekiteko babesa ere jasoko dute bertan. Baina horrekin batera beste arazo larria dira lan baldintzak; jendea ez da laborantzan geratzen, baldintzarik ez dagoelako. Amillubin lan baldintza onak sortu nahi ditugu, modu kolektiboan". Elikagaien ekoizle-herritar-eragileen arteko sarea jostea bera ere ekarpen ederra dela nabarmendu dute.

Hala ere argi utzi nahi izan dute arazoa egiturazkoa dela eta maila politikoan eragiten jarraitu beharko dutela: "Politika publikoek sekulako garrantzia dute lehen sektorearen etorkizunerako, eta egun martxan dauden politikek ez diete erantzuten arazo horiei. Baina ezin dugu zain eta kanpora begira egon. Guk guretik eta txikitasunetik erantzun batzuk emango ditugu proiektu zehatz honekin, estrategia baten baitan, jakinik egiturazko arazoek hor jarraituko dutela".

Txikitasunetik eta praktikatik, zein da lurrean ereingo duten estrategia? "Elikadura burujabetzaren estrategia eraikitzeari aukera eskaintzen dio Amillubik Euskal Herriari, aliantzen bidez. Ez dugu elikadura burujabetzarik, eta eskuragarritasunari buruz ere herritarroi askotan ahaztu egiten zaigu eguneroko elikagaiak ez dauzkagula bermatuta. Mugak itxiko balira, jaten dugunaren %10 soilik da bertakoa. Elikadura burujabetzaren estrategia definituta daukagu baina egiturak falta ditugu behar besteko eskala jauzirik emateko. Amillubik eman dezake aukera hori, Amillubin sendotu den aliantzen bideari jarraituta Hego Lurzaindia sortzen bada".

Amillubi proiektua abenduaren 1ean aurkeztu berri diete herritarrei Azpeitian, eta Durangoko Azokan dago hurrengo aurkezpena ikusteko aukera: abenduaren 8an, 15:30ean, Landako gunean. Amillubiko lurrak eta baserria erosteko eta konponketa lanak egiteko beharrezko diren 390.000 euro biltzeko gogotik lan egin behar da (ikus koadroan planteamendu ekonomikoa zein den)... eta dagoeneko Hego Lurzaindia sortzeko asmotan? Nabari da lehen sektorea ohituta dagoela begia etorkizuneko uztan izaten. Horrela azaldu digute sakonago etorkizuneko aukera, hiru kide hauen artean: "Amillubi Hego Lurzaindiaren lehen pausoa izan daitekeela diogu. Ipar Euskal Herrian hamar urteko ibilbidea du Lurzaindiak eta hainbat eragileren arteko elkarlanarekin lortzen dute lurrak eskuratzea eta ekoizleen eskura jartzea. Horri esker ekoizle berriak finkatu dira sektorean eta lehendik ari zirenei aukera eman die beren ekoizpenak egonkortzeko. Amillubi da gure proiektua oraingoz, baina izan daiteke Lurzaindia ekimena Hegoaldera ekartzeko lehen urratsa. Lurzaindiarekin harremanetan gaude". Hala ere, garbi utzi nahi izan dute: "Hau ez du Biolurrek bakarrik egingo, beste eragileekin batera egin beharko da". Amillubi proiektuari ekiteko aliantzak jostea ezinbesteko dela diote, erreportaje honetan aurrerago azalduko dugun gisa.

Hego Lurzaindia abiatu edo ez, oraingoz 90.000 metro koadro lur izango dituen Amillubi proiektuak berak badu aukera aurrera begira hazteko. Izan ere, bere lurrekin muga egiten duen eremua  Eusko Jaurlaritzaren jabetzakoa da: 260.000 metro koadro ditu eta nekazaritza kalifikazioa duten lurrak dira. Biolurreko hiru kideek argi dute: "Horrek askorako ematen du Gipuzkoa osoaren elikadurari begira. Meandro guztia elikagaien ekoizpenerako gune garrantzitsua izateko aukera dago. Politika publikoetatik sustatu beharreko bidea izango da eta Biolur, bere ahalmenen arabera, prest egongo da parte hartzeko eta akuilu lana egiteko".

Biolurren 30. urteurrenean

Biolurren 30. urteurrenean jarri da martxan Amillubi proiektua. Gogoan dute Amillubirekin aurrera egin edo ez erabakitzeko Aizarnazabalen egin zuten Biolurren ezohiko batzarra: "Duela 30 urte Biolurren sorreran egon ziren kideak batzar hartan ilusioz ikusteak, erabaki kolektiboa hartzeak eta babesa sentitzeak segurtasuna ematen digu". Baina erabakia hartzera iristeko, Biolurreko zenbait kide eta sortzailerekin hainbat babarrun jate egin dituztela aitortu dute: "Konpartitzeko beharra geneukan, erabakia hartzeak bere denbora behar izan du. Duela 30 urte Biolur sortu zutenek sarerik gabe egin zuten apustua eta orain beste jauzi bat egitera goaz, baina kolektiboan eta sarearekin. Urte hauetan guztietan zer sare eraiki dugun ikustea hunkigarria da. Nahiz eta bertigoa eman, ez goaz bakarrik".

Sarea elkarlanaren bidez josi dute urtez urte, Biolurren hautua izan baita proiektuak propio beste eragileekin  batera garatzea: "Egun dugun sarea, urteetan egin dugun bidearen fruitua da. Amillubiri ekitea posible egin duen aliantza sortu da une honetan, baina ez hutsetik, azken urteetan egin ditugun bideetatik baizik. Kontsumo elkarteak, udalak, gizarte eragileak, erakundeak, ekonomia sozial eraldatzaileko eragileak... horiekin denekin proiektuak garatu izan ditugu lehendik eta indar hori da Amillubin batu dena. Gainera, lehendik sortua zegoen sare hori sendotu egin da Amillubi proiektuarekin, artikulatu". Erreportaje honen koadroan irakur daitezke Amillubin oraingoz hezurmamitu diren aliantzak, eta oraindik askoz gehiago zabaltzen ari dira Biolurreko kideak.

Indartsu dago Biolur, bere urteurrenean: 320 bazkidetik gora ditu, horietatik erdiak baserritarrak eta beste erdiak herritar eta eragileak. Biolur ezagutu nahi duenarentzat, eta bertako bazkide eginez Amillubiri sustengu iraunkorra eman nahi dionarentzat, ateak zabalik dituzte.

Indartsu eta sasoiko dago, bai, Biolur, eta poza ematen du ikusteak zein den Amillubi proiektuko lantaldean nagusi den profila: emakume* laborari edota gazteak.

“Gipuzkoan ez dago horrelako beste lurrik”

Bioaniztasunean paraje aberatsa da Amillubi. Urola ibaiaren U formako meandroak bizigune berezia egiten du. Horrela azaldu digute hiru kideek: "Erriberako lurrak beti izan dira emankorrak. Amillubiko lurrak balio agroekologiko handikoak dira, sakonera handia dute, eta ibai ondoan egon arren ez dago arriskurik eremu hori uholdeek harrapatzeko". Lur emankorraz gain, Amillubiren beste altxorra ura da: "Klima larrialdiaren testuinguruan, ura arazo handia da eta Amillubin ura ziurtatuago dago, meandroan kokatuta dagoelako, batetik, eta mendi urak ere jasotzen dituelako, bestetik".

Ohartarazi dute egun Gipuzkoan ez dagoela laborantzarako horrelako baldintzak dituen lurrik: lur eremu zabal eta laua, emankorra eta logistikoki ongi kokatua dagoena bertan sortutako elikagaiak herritarrenganaino erraz eramateko... Zer gertatu da, bada, gure herrietako lur emankorrekin, gaur egun Amillubi salbuespena izan dadin? "Gure nekazaritza lur onenak artifizializatu egin dira, etxeak, enpresak, errepideak eta azpiegiturak egiteko. Lehentasuna beste erabilera batzuei ematen zaie eta nekazaritza ez da estrategiko gisa ikusten. Etxebizitzetara, industriara eta mugikortasunera joan dira nekazaritza lur onenak, bereziki Gipuzkoan, Bizkaian eta Nafarroa Garaian eta Lapurdin".

Agroekologia, etorkizuneko elikadura

Esanguratsua da 2023 amaieran estrategikotzat jotzen diren bi proiektu abiatuko direla Gipuzkoan: bata Amillubi, agroekologikoa, lurraren kolektibizazioan oinarritua eta elikadura burujabetza helburu duena. Eta bestea Donostiako parke teknologikoan, haragi industriaren mundu mailako multinazional handienarena, bioteknologian oinarritua, haragi sintetikoa egingo duena eta Europa osora gehien inportatuko duena izatearekin harrotzen dena. Etorkizuneko elikadura zein izango den dago jokoan momentu honetan.

Ioritz Aizpuruk hartu du hitza: "Inoiz baino garbiago dago, krisi klimatiko, energetiko eta gainerakoen testuinguru honetan, gure elikadura sortu behar dugula, lurrarekin errespetuzkoa den moduetan. Horregatik egin behar dugu agroekologia. Haragi sintetikoa batetik, laborategian ekoiztutako janaria bestetik... inoiz baino garrantzitsuagoa da alternatibak martxan jartzea".

Myrian Imazek jarraitu dio: "Nik ez dut bestela ulertzen, benetako elikagaiak dira nire seme-alabentzat nahi ditudanak eta ez janari prozesatuak, artifizialak eta sortzen ari direnak. Ni horrek mugitzen nau bereziki. Ikusita inguruan gero eta osasun arazo gehiago ditugula... osasunaren ardura norberak izan behar du eta horrek narama sustraietara eta txikira. Egitura asko eraitsi eta berriak eraiki behar ditugu, zentzuz".

Mirene Begiristainek gehitu du: "Duela 30 urte Biolur sortu zenean, sortzaileek kontatzen dute nola begiratzen zieten 'hippie' moduan, eta ordurako Europan nekazaritza ekologikoan gauzak mugitzen ari ziren, hemengoek erreferente haiei begiratu zieten. Urte hauetan maila teknikoan asko ikasi eta aurreratu da. Agroekologiak mahai gainean jartzen ditu ekoizpen modu ekologikoaz gain beste dimentsio batzuk ere: bertan saltzea, baldintza duinetan, gure kulturari begiratuta... Egun, jada Europar Adierazpenak ere agroekologia onartzen du bide bat bezala eta Nazio Batuen Elikadurarako eta Laborantzarako Erakundeak (FAO gisa ezagutzen denak) dio nazioarte mailan agroekologia dela jarraitu beharreko bidea. Baina bi ekoizpen eta elikadura ereduen talka nabarmena da; 1970eko hamarkadan 'iraultza berdea' deitu zioten momentuan bezala, agroekologiak gaur egun ere talka egiten du beste interes batzuekin. Haragi artifiziala planteatzen dutenean, bioteknologiaren bidea bultzatzen dutenean... beste interes batzuei begira daude, ez daude planetaren eta pertsonen zaintzari eta osasunari begira".

Eta zuk? Nolako elikadura, nolako laborantza eta nolako ingurua nahi dituzu etorkizunerako? Etorkizun hori lantzeko urrats bat izan daiteke Amillubi proiektuko metro koadro bat lur babestea (ikus koadroan horretarako bideak).