Larrekoa, Gutenbergen tramankulua eta ChatGPT
Nire adiskide batek –aski maltzurra berau– esan ohi du horrenbestetan eskatzen dugun euskararen normalizazio betea inoiz gertatzen bada, lehen ondorioa bertsolaritza desagertzea izango dela. Ez da jendaurrean esaten ausartzen, ordea, ez baita zuzentasun politikoaren legeak hautsi zale. Nire aldetik, ez dut ukatuko hizkuntza larrekoa noranahiko bihurtzeko prozesuan bertsolaritzaren ekarriak eduki duen garrantzia. Gainera alferrik litzateke: Oteizak, erdaldun jenial hark, ehun mendeko alibia eman zion euskal bat-batekotasunari. Eta gure zientifikorik ezagunenak berretsi. Zer dezake ba, guk, hilkor arruntok, kontra esango dugun ezerk? Izan ere, ba al da errealitatean bertsolari on batek, hamar segundoz, eta sakontasun osoz, hamar-zortziko neurrira errendituko ez duenik? Gutenbergen tramankulua zokobetailu astun bat baino ez da. Gainbaloratuta dago. Nekez ulertzen da munduan zehar, mendeetan, eduki duen ospea.
Nik ere egin dut barre Txirritaren andaluziarrarekin eta paretarekin, eta Lazkao Txikiren ateraldiekin. Eta negar Xalbadorren “Hildako emaztearen soinekoari” edo “Negarra begian” entzutean. Nahiz eta azken horien kasuan beti zalantza eduki ez ote ziren ipurdia aulkiaren gainean eta orri zuriaren gainean sortuak.
Baina onar dezagun: hizkuntza larrekoaren eta Gutenbergen tramankuluaren arteko harremanak problematiko samarrak izan dira beti.
ChatGPT adimen artifizialak eguzkiari buruzko poema bat ondu omen du. Diotenez, laster egongo dira sobran bertsolariak eta idazleak oro
Kasualitateak nahi izan du, eta datozen mendeek berresten ahalko dute, ezen, gutxi gorabehera Lujanbiok txapela jantzi zuen egunean –“mingaina dantzari irabazteko desesperantzari”– txapelbako Canok sonetoen liburu bat argitaratu zuela –“hitzak josi arteko sosegu gabeziaz”–. Nahiz eta, Canok jolas literarioak eta paradoxak zenbat maite dituen jakinik, kasualitatea ote den zalantzan jartzen ahal den zerbait izan.
Baina teknologiak zaharkitu du Gutenbergen tramankulua ere, eta denborak lausotu du gure artean inoiz eman ez den –baina ematen ahal zen– eztabaidaren distira: zer da gehiago, idatzia ala ahozkoa?
Ber denboran txapel-konturik behar ez duen ChatGPT adimen artifizialak eguzkiari buruzko poema bat ondu omen du, beste balentria batzuen artean. Diotenez, laster egongo dira sobran bertsolariak eta idazleak oro.
Gogoan dut Italo Calvinok, 1967an emandako hitzaldi batean (gaztelaniaz Cibernética y fantasmas izenburuarekin argitaratua), aintzat hartzen zuela makina batek kultura guztia produzituko zuen eguna. Ez du inporta –esatera zetorren, gutxi gorabehera–; beti izango da kontzientzia humano bat haren kalitatea epaituko duena… Hori hala den artean ez gara hain larri ibiliko.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Lagun marika batek deitu dit galdetzeko nola salatu dezakeen hurrengoa: joan zen Akarlandara, EHUren parean dagoen parkera, eta komun publikoetan bi tiporekin zegoela, udaltzainen bizpahiru kotxe agertu ziren super azkar, poliziak sartu ziren komunera borrekin hormak kolpatzen,... [+]
Bortizkeria zuzenak, agerikoak eta isilak, gainjarriak eta zeharkagarriak, mikroak eta geldoak. Bortizkeria egunerokoan irristatzen da, uneoro, boterea edo erabakitzeko ahalmena duenak ez duenaren aurrean boterea erabiltzen duenean. Hainbeste egoeratan murgiltzen gara... [+]
Duela urtebete, toki honetan bertan, existitzen ez zen herri bati buruz idatzi nuen, eta existitzen ez den herri horrek Palestinako genozidioa geldiarazten lagunduko zuela amestu nuen. Argi dago ez dugula lortu. Urtebete geroago, oraindik ere, haurren hilketa masiboak eta herri... [+]
Hainbeste jainko, arima, teontzi… beren izatea frogatu ezinik, eta jendeak ez ditu sinesten zientziak, kazetaritzak… ahal bezala, baina geure espezieaz harro egoteko moduan, frogatutakoak. Batzuek Lurra laua dela diote, eta debekatuta dagoela Antartikara... [+]
Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]
Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]
Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]
Bestea”-k gogaituta du gizateria, duena kenduko dio, duena eraldatuko du, kutsatuko du... “Bestea”-k definitzen gaitu... baina “bestea” denok izan gaitezke.
Egun, nor da “bestea”? Nork seinalatzen du izan behar ez dena?
Zapalduen... [+]
Oporretan nago baina oraindik ez dut zutabea hasi. Oporretan nago baina nire gelak ez du igarri. Oporretan nago eta etxeko hautsa ez da mugitu. Oporretan nago eta topaguneko kanpin dendak lokatzez beteta jarraitzen du egongelan. Oporretan nago baina nire agenda ez da... [+]
2025eko Aberri Egunean, Imanol Pradales lehendakari jaunak “Euskadi Nazioa da” eta “hemen jarraitzen dugu eta jarraituko dugu, gure hizkuntzarekin eta gure nazio nortasunarekin, ez izan zalantzarik”, ozenki esan zituen.
Euskalduna naizen aldetik,... [+]
Ekainaren 12an munduko bazter guztietatik –Euskal Herritik ere– heldutako ehunka pertsona batuko dira Egiptoko El Arish hirian, hortik Rafah-raino abiatzeko, Gazaren aldeko martxa globalean. Israel palestinar herriaren aurka egiten ari den genozidioa salatuko dute,... [+]
Nahiz eta jakina izan inkestak ez direla errealitatearen isla zehatza, interesgarria da bistadizo bat ematea, beti eskaintzen baitigute gai zehatzekiko tenperatura sozialaren arrastoren bat. Are garrantzitsuagoak dira, gai zehatzetan sartuegiak edo katramilatuak egoteagatik,... [+]
Haurrak begiratzeko gure paradigma ez da erabat aldatu, baina aldaketak-edo egiten ari gara, egia da, beste kontzientzia maila batekin, aferak duen garrantziagatik-eta. Bazen garaia. Kontua da, baina, haurren bizitza gure esku dagoela, eta behar duten bizimoduan aldaketak... [+]
Stanfordeko Unibertsitateak dohainik eskaintzen duen Storm deituriko erreminta ezagutu berri dut. Adimen artifiziala erabilita, edozein gairen inguruan artikulu akademikoak sortzeko diseinatutako ikerketa tresna da. Fidagarriak eta baimenduak diren hamaika iturri erabiltzeko gai... [+]