“Ez da aintzat hartzen mundu guztiak elikatuta egoteko duen eskubidea”
Ez dago hemen Isa Álvarez Visporen curriculuma merezi duen bezala azaltzeko lekurik. Sintesiaren mesedetan, esan dezagun agroekologian aditua, Ekologistak Martxan eta Baladre taldeetako kidea, eta ¿Qué comen las que malcomen? (Zer jaten dute gaizki jaten dutenek?) liburuaren egileetako bat dela. Datu biografikoen zaleentzat: Suitzan jaio, Ermuan hazi, eta Lantarónen bizi da egun, “Arabako landa-eremu sakonean”. Ez kasualitatez, jakina.
Jendartea “birbaserritartu” behar dela diozu. Landatik hirirako migrazioak eragin zirenean (nahita), landa hustea zen helburua?
Ez, ez dut uste helburua hori zenik, eredu desarrollista ezartzea baizik. Eta horrek hiria jarri zuen erdigunean. Aldi berean, baserrian geratu nahi zutenak eredu horrekin bat egin behar zuten: moderno bilakatu, inbertsioak egin, Merkatuak –letra larriz – begira zintzan. Gainera, garai batean, nekazari-giroa analfabetismoarekin lotu zen, eta abar. Helburua ez zen landa-eremua uztea, baina hustu egin zen. Ondorioz, laborari-laborariak oso gutxi dira Europan.
Eta zer da “laborari-laborari” bat?
Kar kar, tesia egiteko moduko gaia da hori; izan ere, egin dira horri buruzko tesiak. Laburtzearren, esango dut eskala txikiko laborantza dela, oraindik ere lurrarekiko harremana duena, lurrarekiko dugun mendekotasunaz jabetzen dena eta hura zaintzen duena. Hori da oinarria, nire ustez.
Eta balio jakin batzuk?
Bai, baina uste dut horren esanahia finkatu beharko dela berriz. Izan ere, gaur egun nostalgiaren ikuspegitik hitz egiten da landa-eremuaz, ez etorkizunari begira. Eta, bizimodu tradizionalari dagokionez, gauza asko birpentsatu beharko lirateke; patriarkatuak, esaterako, presentzia handia izan du nekazaritzan. Eredua baliagarria izateko, justizia soziala behar da. Nik, jendartea birbaserritartzeaz hitz egiten dudanean, landa-eremua birpopulatzeari kontrajartzen diot.
Alegia?
Orain birpopulatzeaz hitz egiten da, nola edo hala bete beharreko zerbait hutsa balitz bezala. Eta nork elikatuko gaitu? Ez dut uste landa-eremura joaten diren guztiek aitzurrari heldu behar diotenik, baina jabetu behar dute nekazaritzarik gabe ez dagoela landa-eremurik. Haiek gabe, elikagairik ez. Produktu jangarriak edukiko ditugu beharbada, horixe saltzen baitigute banatzaile handiek. Benetako elikagairik ez, ordea.
Ez dira gauza bera, hortaz...
Ez. Produktu jangarriak kaltegabeak direla esaten digute, legezkoa dela supermerkatuetako apaletan egotea. Tira, ba. Baina elikagaiek elikatu egin behar dute. Etxeak produktu jangarriz beteta izatea normalizatu dugu; izan ere, orain super-elikagaiak balira bezala saltzen dizkigute elikagai arruntak besterik ez direnak. Eta kobratu ere, halatsu kobratzen dizkigute.
Agroekologiaren eredua mundu honetan gabiltzan milaka milioiak elikatzeko gai ez dela diote askok.
Munduan ez daukagu arazorik elikagai-produkzioari dagokionez, behar dugunaren %150 ekoizten dugu eta. Kontua da zer elikadura-eredu nahi dugun, benetako premiak erdigunean jarrita. Baina posible, izan, bada; gaur egun, oraindik, munduko elikagaien %70 nekazari txikiek ekoizten dute. Gainerako %30etik, %24 besterik ez da baliatzen jendeak jateko.
Eta bestea?
Pentsuetarako, bioerregaietarako... Egia esanda, maila globalean ez gaude enpresa-kate handien hain menpe. Baina hemen, Europan, buru-belarri sartuta gaude eredu horretan.
Hitz egin dezagun goseaz. Hitzak Afrikako irudi latzak ekarri ohi dizkigu gogora. Arazoak arazo, Europan ez ei dago gosez hiltzerik...
Hara, hemen gauza harrigarri bat gertatu da: orain dela urte gutxi arte, elikagai-bankuek beste kontinenteetarako egiten zituzten bilketak, eta orain, berriz, honako. Eta zeharo normalizatu dugu.
Hartara, nola definitzen da gosea? Neur daiteke?
Elikadura-segurtasuna definituta dago: kilokaloria-kopuru jakin bat eskura izatea. Hortik behera, ustez, gosea duzu.Baina aspalditik hitz egiten da, goseaz beste, elikadura txarraz. Izan ere, globalizazioaren ondorioz, herrialde askotan, pertsona batzuk gose izatetik txarto elikatuta egotera igaro dira, eredu kapitalista sartu baitzitzaien, periferiako auzoetara McDonaldsak eta janari merkea eramanez. Beharbada orain jende gutxiago dago gosez, baina gehiago daude txarto elikatuta, eta horren ondorioz gaixotuta.
Zer jaten dute txarto jaten dutenek?
Oro har, arin prestatzekoak, denboraren diktaduraren menpe baikaude denok. Eta zehazkiago, ¿Qué comen las que malcomen? landu genuenean, periferietako baztertuekin hitz egitean, ikusezinak direla esaten ziguten, soberakinak heltzen zaizkiela. Elikagai-bankuetan, esaterako, nutrizioari dagokionez, hutsaren hurrengoa dago: jaki freskorik ez, azukrea barra-barra... Bestalde, zenbat eta baliabide gutxiago, janari ultraprozesatu gehiago, azkarrago prestatzen baitira, eta elkarren eskutik ibili ohi dira elikadura-pobrezia eta energia-pobrezia. Sabela bete daiteke, bai, baina hori ez da benetan elikatzea. Ez da aintzat hartzen mundu guztiak elikatuta egoteko duen eskubidea.
Oinarrizko errenta zelan banatu?
“Baladren berdinentzako oinarrizko errenta aldarrikatzen dugu: diru-sarrera nahikoa, unibertsala, eta 80-20 banaketaren araberakoa: %80 norbanakoarentzat, eta gainerako %20aegitura komun batentzat. Norberak zehaztu beharko du egitura komun hori zein den. Eta hortik aterako dira komunitateak behar dituen zerbitzuak. 80-20 horrek, denboraz, 20-80 bihurtu beharko luke. Utopikoa da, baina balio digu geure buruei galdetzeko: ‘Elikaduraren alorrean, 20-80 hori edukiko bagenu, nola antolatuko ginateke?’. Interesgarria da, eztabaidetan aipatzen baita proposamenetako batzuk jadanik zenbait lekutan egiten direla”.
François Bayrouk dimisioa eman eta ordu gutxitara izendatu du Emmanuel Macron Frantziako presidenteak ordezkoa: Sébastien Lecornu izango da lehen ministro berria, aurretik Defentsa ministro izandakoa eta Macronen oso gertukoa. Oposizioa haserre mintzatu da, ezker zein... [+]
Irailean aurkeztu zuen enpresak Caparrosoko makroetxaldea handitzeko eskaera, eta ingurumen baimena argitaratu du gobernuak astelehenean. Asteartean hasi da makroetxaldearen aurkako epaiketa lurrak nitratoz kutsatu dituela leporatuta, eta akusazio partikularra osatzen duten... [+]
Ekologistak Martxanek eta Sustrai Erakuntzak diote txinatar inbertitzaileek atzera egiteak agerian utzi dituela Zangozako meatzearen "funtsik gabeko arrazoiak". Nafarroako Gobernuari eskatu diote "interes publikoari erantzuten ez dion proiektu defendaezina... [+]
Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.
1994an altxatu zituzten lehen haize errotak Nafarroan, Erreniegako parke eolikoan, Iruñetik gertu. Segidan etorri ziren beste asko: Arizko parkea Leitzan eta Berueten, Izkokoa Irunberri inguruan, Oibarkoa, Cabanillasko Serralta parkea... ‘Haizearen aitzindari’... [+]
Hendaian etxebizitza larrialdi egoera bizia da: bizitokien %27 bigarren etxebizitza dira eta 700 familia alokairu sozial baten esperoan daude. Horren erdian, Herriko Etxeak Moleres izeneko 40.000 m2-ko eremuan 250 etxebizitza eraikitzeko egitasmoa jarri du mahai gainean... [+]
EAEko 1,3 milioi biztanlek Europar Batasunak 2030erako ezarri berri dituen mugak gainditzen dituen aire kutsatua arnastu zuten 2024an, Ekologistak Martxanek eginiko ikerketaren arabera.
Ekologistak Martxanek Bandera Beltzak 2025 txostena argitaratu du, urtero legez, "itsasertzeko kutsadura eta ingurumen-kudeaketa txarraren kasu esanguratsuenak ezagutarazteko". Hego Euskal Herriko kostaldeari dagokionez, Bilboko superportuari eta Getariako arrain... [+]
