Odol isuria nola saihestu
Bordele, 1283ko ekainaren 1a. Karlos I.a Anjoukoak eta Pedro III.a Aragoikoak, elkarri erronka jo ondoren, hitzordua toki eta data horretan jarri zuten. Bordeleko desafioan Siziliako tronuaren auzia behin betiko erabakiko zen.
Urte batzuk lehenago Siziliako Erresuma Karlos Anjoukoaren esku zegoen, baina 1282ko martxoaren 30ean, aragoitarrek uharteko frantziarrei eraso egin zieten. Siziliar Bezperak esaten zaio sarraski hari. Anjoukoak erasoari aurre egin nahi izan zion; hasieran Aragoiko erregearen tropak mendean hartzea lortu arren, Mesinako guduan porrot egin zuen eta, koroaz gain, 10.000 soldadu galdu zituen.
Orduan, halako odol isuriak saihesteko, eta, ustez, eskuzabaltasun keinu bat eginez, Karlos I.ak desafioa zuzenean bota zion Pedro III.ari. Biek aurrez aurre egingo zuten duelua, tropak arriskuan jarri gabe, eta irabazlearentzat izango zen Siziliako tronua –bietako bat kokildu eta azalduko ez balitz, bestea joko zen irabazletzat–. Errege bakoitzak hainbat zaldun izango zituen alboan; iturri batzuen arabera 40 zaldun izango ziren; beste batzuen arabera, 100. Eta hemendik aurrera batzuen eta besteen aldeko iturriek oso bestelako informazioa ematen dute.
Iturri gehienak bat datoz Aragoiko erregea mirabez jantzita eta isilean azaldu zela esatean. Baina haren aldekoek erabaki burutsu eta bizkortzat jo zuten hura, eta aurkakoek, koldarkeriatzat. Batzuk diote Karlos I.a ez zela Napolesetik mugitu ere egin; besteek, maiatzaren 15erako Bordelen zegoela. Anjoukoa han zegoela onartuta ere, haren iloba Felipe III.a Frantziako erregeari laguntza eskatu omen zion eta hark 12.000 soldadu bidali omen zituen Bordelera. Hortaz, Karlosek dueluaren baldintzatako bat hautsi zuen eta Pedrok jalinaren gainean zegoelako hartu omen zuen mozorrotuta eta ezkutuan azaltzeko erabakia.
Biek zioten dueluaren gunera azaldu zirela –ordu berdinean ez, ordea–, eta bestea ez zela agertu. Biek jo zuten bestea koldartzat eta beren burua irabazletzat eta Siziliako errege legitimotzat.
Kontuak kontu, Siziliako auzia ez zen Bordeleko Desafioan konpondu. Hori bai, odol isuria guztiz saihestea lortu zuten, bai soldaduena, bai erregeena beraiena ere.
Bedale udalerrian (Yorkshire, Ingalaterra) altxor bikingo bat aurkitu zuten 2012an. Archaeometry aldizkarian argitaratu dutenez, berriki altxor horretako zilarrezko piezak aztertu dituzte. Zehazki, berunaren eta oligoelementuen isotopoak aztertuz, zilarraren jatorria zein den... [+]
Duisburg (Germaniako Erromatar Inperio Santua), 1569. Gerard De Kremer (1512-1594) geografo, matematikari eta kartografo flandriarrak, Gerardus Mercator izen latinizatuaz ezagunak, proiekzio kartografiko berri bat diseinatu zuen. Proiekzio mota zilindrikoa zen, ekuatorearekiko... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]
541. urtean izurriak Bizantziar Inperioa astindu zuen. Historian erregistratutako lehen pandemiatzat jotzen da, eta luzaroan historialariek uste izan dute Afrikako ipar-mendebaldean izan zuela jatorria.
Baina berriki The Journal of Interdisciplinary History aldizkarian... [+]
Anstey (Ingalaterra), 1779. Leicesterren kanpoaldeko herriko ehungintza fabrika batean, ugazabak Ned Ludd izeneko aprendizari errieta eta jipoia eman zizkion, ehungailua gaizki erabiltzen ari omen zelako. Haserre, Luddek mailu bat hartu eta bi makina hondatu... [+]
Kurdistanen, Burdin Aroko Kani Koter hilerriaren indusketa lanetan, nazioarteko arkeologo talde batek, beste hainbat objekturen artean, duela 4.700 urteko zeramikazko ontzi bat aurkitu berri du, barruan substantzia beltz bat zuena.
Sustantzia horri kohl deritzo... [+]
Guangzhou (Txina) 1925eko ekainaren 23a. 100.000 herritar inguru bildu ziren atzerriko potentzia inperialisten aurkako martxan. Maiatzaren 30ean britainiarrek hainbat manifestari hil zituzten Shangaiko protestaldi batean. Hildakoekiko elkartasunez Guangzhouko langileek greba... [+]
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]
Qumrameko biribilkiek eta Itsaso Hileko Eskuizbribuek (K.a. III-K.o. I) judaismoaren eta kristautasunaren garapenari buruzko informazio eta interpretazio asko eragin ditu aurkitu zituztenetik. Berriki AA erabiltzen duen Enoch datazio sistemaren bidez, izkribu zaharrenak uste... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]