Eguzki panela: Geldirik hazi edo lepo egin
Kaleko espaloietatik urrun bizi naiz, eta horrek baditu alde onak eta hobeak. Onenetako bat bizilagunak dira. Kalean atari berean edo bestetxean edo etxekonean bizi direnak pixkanaka ezagutzen diren era berean, hemen ere inguruko biztanleak bizilagun egiten dira. Ezagutu eta zenbaiti izena ere jartzen zaie. Animaliak ez ditut oso gustuko eta ez diet jarraipen zehatza egiten; baina zenbait gogoko ditut. Bigararen buru gainean jarri eta adarren arteko intsektutxoak jatera ematen diren mikak, tarteka ardien bizkarrean ere aritzen dira, artile artean mokoka. Oso noizean behin ikusten dudan faisai goiztiarra. Intxaurretara etortzen den kattagorri familia. Etxe buelta garbitzen duten saguzarrak. Etxepean neu baino lehenagotik bizi den urubien leinua.
Landareena beste sagardotegiko bukoia da. Landareak hor ditugu, milaka eta milaka bizilagun inguruan. Geldirik, gustura asko bizitzen. Eta bizitza mordo hori da erakargarria, ikusgarria. Egunetik egunera aldatzen dena; eguneroko eguraldiaren nahikeriara, animalien igurtzietara eta koskadizoetara eta abar ugarietara egokitzen dena. Hori dugu landareen lagunok alde: landareek ez dute ihes egin beharrik eta bere bizitza guztia agerian sortzen dute. Guztia, guzti-guztia ez; lurgainekoa. Hostoen kolorea aldatu, soildu, haizearekin dantzatu, udaberriko soineko berria jantzi, loretan harrotu, fruituak eskaini...
Lurgaineko landarea, guk ikusten duguna, eguzki panel soil bat da. Lurpean bizi da benetako landarea; begi bistan duguna baino askoz ere handiagoa. Gainekoaren betebehar nagusia da, argiarekin elikagaiak sortzea. Beste lan garrantzitsu bat ere badu: ugaltzea. Horretarako esporak emango ditu, baldin eta garoa bada eta gainontzekoek lorea, fruitua eta hazia. Elikagairik gabe, ordea ez dago ezer. Eguzki panela da, beraz oinarrizkoa. Bere kasa bizitzeko burujabetza emango dio. Beregaina da.
Landareon hirugarren ezaugarri nagusia etengabe haztea da. Urtea joan eta urtea etorri hazi egin behar da, den mendrena bada ere hazi, kimua luzatu. Hazkuntza amaitzen denean hiltzen hasten da.
Landareen hiru adierazle horiek markatuko dute bere egunerokoa. Eta neu txoratuta, bakoitzarena jarraitu baitezaket. Eta espaloi artekoetan zenbat dago hori ikusi ere ezin duena? Belar txikiena ere mehatxu iruditzen zaiona? Belarra hazten, zuhaitza luzatzen, lorea zabaltzen ikusi ezin duena? Gure herrian biribilgune batean orkidea naturalak loratzen dira udaberriero. Lotsagabeak! Zabaldu orduko makina hor dator, epaile, eta zast, lepo egiten die. Landareak hankapean, zera! Harrotu gabe!
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]