"'Espetxe' eta 'iraunkor' hitzek alarma piztu beharko liokete gizarte demokratiko bati"
Espetxearen abolizionista gisa definitzen du bere burua Paz Frances Lekunberri legelariak (Iruñea, 1983). Zigor sistemaren eta patriarkatuaren arteko lotura aztertu zuen 2016an, eta lehena bigarrenaren “irudi eta antzera” sortua dagoela ondorioztatu zuen. Kezkagarritzat jo du gizartean, azkenaldian, delitugileentzako espetxealdi luzeak eskatzeko dagoen joera, eta zenbait alternatiba proposatu ditu.
Azkenaldian asko hitz egin da espetxealdi irakunkor berrikusgarriari buruz, eta horren aldeko sinadura bilketa ere egin dute. Kezkagarria da?
Bai, oso. Zigorraren logikak gure gizartean errotuta daude, guztiz: institutu batean gazte batek arazo bat duenean, hori konpontzeko dugun baliabide bakarra zigorra da. Horregatik, norbaitek oso garrantzitsuak diren gauzei kalte egiten dienean –bizitza edo sexu osotasuna, kasurako–, asko kostatzen zaigu logika horietatik irtetea eta epe luzeko erantzun integralak topatzea. Adi egon behar dugu, fenomeno konplexuen aurrean erantzun hutsaletan ez erortzeko.
Zigor horren alde egoteko arrazoietako bat ezjakintasuna izan liteke?
Gizarteak espetxealdi irakunkor berrikusgarriaren inguruko informazio eskasa du, eta komunikabide handietan ez dute azaltzen zer esan nahi duen, iritzi politikoetatik harago. Gizarteak, alde edo aurka egin ahal izateko, informazioa behar du; eta egiazkoa, ez amarrutsua. Gure gizartearen zeinu negatibo bat da halako zerbaiten aurrean denok batera kalera irteten ez garenean. Izan ere, formakuntza politikoa duen gizarte demokratiko bati, “espetxe” eta “iraunkor” hitzek alarma piztu beharko liokete.
Zigorraren populismoari buruz hitz egin da. Ados zaude kontzeptu horrekin?
Bai. PP saiatzen da kasu zehatz batzuei berehalako erantzuna ematen; eta horri populismo deitzen zaio, eta helburu elektoralistak ditu. Baina, gainera, zerbait larriagoa egiten du: gizakien eskubideak urratzen ditu. Zintzoa al da Madrilgo Gobernuan dagoen alderdiak “La Manada” edo Diana Quer bezalako kasuen biktimen mina erabiltzea neurri baten aldeko kanpaina egiteko?
Indarkeria matxistako kasu zehatz batzuen ondorioz, gizarteak kondena gogorragoak aldarrikatzea kezkagarria dela diozu. Zergatik?
Hor biktimen erabilpena dagoelako. Gobernuak, eta zehazki PPk, erabiltzen ditu gizonezkoek sistematikoki bortxatzen dituzten emakumeak, zigor politika zehatz batzuk sortzeko; ondoren, esaten du zuzenbide penalak emakumeak babesten dituela. Haatik, antidoto horiekin, erantzukizuna soilik errudunengan jartzen dute, eta estaltzen dute haiek egiten ez dutena: indarkeria matxista bultzatzen duten botere egiturak suntsitzea. Horregatik esaten dugu arriskutsua dela feminismoek sistema penalera jotzea.
Zigorren gogortzea biktimak babesteko arrazoiarekin justifikatzen dute.
Hala diote batzuek, baina argi utzi behar dugu ez dagoela inongo erlaziorik biktima babestearen eta zigorraren artean. Hori falazia bat da. Gizartea babestu nahi badugu, ahaleginak neurri sozialetara bideratu beharko ditugu. Izan ere, zuzenbideko estatu sozial eta demokratiko batean, zuzenbide penala azkeneko ratioa izan beharko luke.
Espainiako Estatuko Zigor Kodea, neurri hori gabe ere, oso gogorra da.
Bai, neurri hori ezarri aurretik Espainian 40 urte arteko zigorrak zeuden. Delitu gutxien egiten diren Europako herrialdeetako bat da, eta kartzelan pertsona gehien dituenetakoa. Horrek esan nahi du Zigor Kodean delitu gehiago aurreikusita daudela eta espetxearen erabilera izugarria dela.
Ez dago frogatua, ordea, zigor gogorrek delinkuentzia tasa murrizten dutenik.
Hala da. Europan ez dago ikerketa askorik; baina AEBetan, adibidez, frogatu dute heriotza zigorrak eta biziarteko espetxe zigorrak ez dietela pertsonei delituak egiteko asmoa kentzen. Ikusi da delitu larriak egiten direnean, atzetik arrazoi sozialak daudela; egiturazko arazoak.
Zein beste neurri aplikatu beharko lirateke, orduan, gizartea babesteko?
Lehenik, beharrezkoak diren politika sozial guztiak ezarri behar dira: oinarrizko errenta, hezkuntzari zuzendutako laguntzak, berdintasuneko hezkuntza... Hori baita delitua saihestea, pertsona guztiei eskubide eta baliabide gehiago ematea. Horrek huts egiten badu, beste aukera batzuk bilatu beharko ditugu; adibidez, administrazio-zigorrak. Eta, azkenik, horrek guztiak funtzionatzen ez badu, zuzenbide penalera jo beharko dugu. Hemen, ordea, aurreko guztia ahazten da: PPren gobernuarekin gizartea pobretu egiten da, desberdintasunak areagotzen dira eta azkeneko ratiora goaz, zuzenean. Ordenari buelta ematen diote, eta hori herrialde faxista baten berezko jokaera da: autoritarismoa.
Indarkeria matxistaren kasuan, zein litzateke bide egokia?
Zerrenda bat egitea ezinezkoa da; baina, hasteko, prebentzioa ezinbestekoa da. Patriarkatua zalantzan jarri behar dugu, bai eta orain arte izan dugun pribilegio egitura ere. Eta, zehazki, biktima bat dagoenean, hari galdetu behar diogu zer behar duen. Inork ez dio galdetu Sanferminetan bortxatutako neskari zer behar duen. Adibidez, 2015ean, Nafarroan, Delituen Biktimen Arretarako Bulegoa sortu zuten, hainbat neurri eta baliabide eskaintzen dituena; eta nik halako urratsak txalotzen ditut.
“Kriminologoa naiz eta Zuzenbide Penaleko doktore laguntzailea, NUPen. Bitartekari gisa dihardut justizia konpontzaileko zerbitzuan: biktima eta delitugileen arteko elkarguneak egiten ditugu, prozesu penaletan logika konpontzaileagoetan sinesten dugulako. Bestetik, Salhaketa taldean ere ari naiz. Presoen eskubideak defendatzen ditugu eta espetxeaz bestelako neurriak bultzatu”.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Donostian, Beasainen eta Tolosan jazo dira sexu erasoak.
SER irratiari eskainitako elkarrizketan, Erreparaziokoen ikastetxeko erizaintza gelan aritzen zen apaiz batek hari eta anaiari sexu abusuak egin zizkiola salatu du gizon batek.
Herri akusazio gisa aurkeztu da Nafarroako Gobernua 2016ko sanferminetako bost erasotzaileen aurka. Biktimak ere helegitea aurkeztu du Auzitegi Gorenean.
Eliza Katolikoaren bortxaketak salatzen dituen Mea maxima culpa dokumentala zabaldu zuen iragan urteko urrian Arte telebista kateak. Apaiz pedofilo baten kasua ekarri zuen pantailara. Oraingoan, serorak bortxatu dituzten apaiza katolikoen kasua ekarri du Éric Colomer dokumental egileak.
Sexu abusuak ezkutatzen urteak daramatzan Eliza katolikoak hiru eguneko biltzar historikoa abiatu du, 190 lider erlijioso pederastiaz eztabaidatzen jarriko dituena. “Jainkoa begira dugu eta gugandik ez ditu soilik kondenak espero, beharrezkoak diren neurri zehatz eta eraginkor guztiak baizik. Zehatzak izan behar dugu”, adierazi du Aita Santuak, biltzarraren irekiera ekitaldian.
Azken asteetan Irungo zenbait establezimendutan emandako lapurreten harira, sare sozialetan eta zenbait komunikabidetan piztu den alarmari aurre egin nahian edo, Ertzaintzak, Irun-Hondarribiko Udaltzaingoak eta bi udalerrietako segurtasunerako zinegotziek egin ohi duten Koordinazio Batzordearen balorazioa publiko egin zuten atzo.
Felix Alonso Bilboko bikario nagusiari elkarrizketa egin dio ETBk, Deustuko salestarretan hainbat lagunek jasandako sexu-abusuen harira. "Tristeziaz" bizi du gertatutakoa.
Atzera bota dituzte akusazio partikularrak eta herri akusazioak erasotzaileak kalean uzteko erabakiari jarritako erregu errekurtsoak. Hiru epaileetatik bik argudiatu dute ez dagoela "nahikoa arrazoi" erasotzaileak behin-behinean espetxeratzeko, ihes egiteko arriskua "ahula" delako. Hirugarren epaileak hori bai espetxeratzearen aldeko jarrera hartu du.
Deustuko salesianoen ikastetxean egindako sexu-abusuengatik hamabi lagunek jarri dituzte salaketak Ertzaintzan. Zortzi aurkeztu zituzten hasieran eta beste lauren berri eman du Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak.
Ikasle ohiek 80ko hamarkadan egindako sexu gehiegikeriengatik eta eraso fisikoengatik salatu dute José Miguel San Martín salestar irakasle ohia.
