"'Espetxe' eta 'iraunkor' hitzek alarma piztu beharko liokete gizarte demokratiko bati"
Espetxearen abolizionista gisa definitzen du bere burua Paz Frances Lekunberri legelariak (Iruñea, 1983). Zigor sistemaren eta patriarkatuaren arteko lotura aztertu zuen 2016an, eta lehena bigarrenaren “irudi eta antzera” sortua dagoela ondorioztatu zuen. Kezkagarritzat jo du gizartean, azkenaldian, delitugileentzako espetxealdi luzeak eskatzeko dagoen joera, eta zenbait alternatiba proposatu ditu.
Azkenaldian asko hitz egin da espetxealdi irakunkor berrikusgarriari buruz, eta horren aldeko sinadura bilketa ere egin dute. Kezkagarria da?
Bai, oso. Zigorraren logikak gure gizartean errotuta daude, guztiz: institutu batean gazte batek arazo bat duenean, hori konpontzeko dugun baliabide bakarra zigorra da. Horregatik, norbaitek oso garrantzitsuak diren gauzei kalte egiten dienean –bizitza edo sexu osotasuna, kasurako–, asko kostatzen zaigu logika horietatik irtetea eta epe luzeko erantzun integralak topatzea. Adi egon behar dugu, fenomeno konplexuen aurrean erantzun hutsaletan ez erortzeko.
Zigor horren alde egoteko arrazoietako bat ezjakintasuna izan liteke?
Gizarteak espetxealdi irakunkor berrikusgarriaren inguruko informazio eskasa du, eta komunikabide handietan ez dute azaltzen zer esan nahi duen, iritzi politikoetatik harago. Gizarteak, alde edo aurka egin ahal izateko, informazioa behar du; eta egiazkoa, ez amarrutsua. Gure gizartearen zeinu negatibo bat da halako zerbaiten aurrean denok batera kalera irteten ez garenean. Izan ere, formakuntza politikoa duen gizarte demokratiko bati, “espetxe” eta “iraunkor” hitzek alarma piztu beharko liokete.
Zigorraren populismoari buruz hitz egin da. Ados zaude kontzeptu horrekin?
Bai. PP saiatzen da kasu zehatz batzuei berehalako erantzuna ematen; eta horri populismo deitzen zaio, eta helburu elektoralistak ditu. Baina, gainera, zerbait larriagoa egiten du: gizakien eskubideak urratzen ditu. Zintzoa al da Madrilgo Gobernuan dagoen alderdiak “La Manada” edo Diana Quer bezalako kasuen biktimen mina erabiltzea neurri baten aldeko kanpaina egiteko?
Indarkeria matxistako kasu zehatz batzuen ondorioz, gizarteak kondena gogorragoak aldarrikatzea kezkagarria dela diozu. Zergatik?
Hor biktimen erabilpena dagoelako. Gobernuak, eta zehazki PPk, erabiltzen ditu gizonezkoek sistematikoki bortxatzen dituzten emakumeak, zigor politika zehatz batzuk sortzeko; ondoren, esaten du zuzenbide penalak emakumeak babesten dituela. Haatik, antidoto horiekin, erantzukizuna soilik errudunengan jartzen dute, eta estaltzen dute haiek egiten ez dutena: indarkeria matxista bultzatzen duten botere egiturak suntsitzea. Horregatik esaten dugu arriskutsua dela feminismoek sistema penalera jotzea.
Zigorren gogortzea biktimak babesteko arrazoiarekin justifikatzen dute.
Hala diote batzuek, baina argi utzi behar dugu ez dagoela inongo erlaziorik biktima babestearen eta zigorraren artean. Hori falazia bat da. Gizartea babestu nahi badugu, ahaleginak neurri sozialetara bideratu beharko ditugu. Izan ere, zuzenbideko estatu sozial eta demokratiko batean, zuzenbide penala azkeneko ratioa izan beharko luke.
Espainiako Estatuko Zigor Kodea, neurri hori gabe ere, oso gogorra da.
Bai, neurri hori ezarri aurretik Espainian 40 urte arteko zigorrak zeuden. Delitu gutxien egiten diren Europako herrialdeetako bat da, eta kartzelan pertsona gehien dituenetakoa. Horrek esan nahi du Zigor Kodean delitu gehiago aurreikusita daudela eta espetxearen erabilera izugarria dela.
Ez dago frogatua, ordea, zigor gogorrek delinkuentzia tasa murrizten dutenik.
Hala da. Europan ez dago ikerketa askorik; baina AEBetan, adibidez, frogatu dute heriotza zigorrak eta biziarteko espetxe zigorrak ez dietela pertsonei delituak egiteko asmoa kentzen. Ikusi da delitu larriak egiten direnean, atzetik arrazoi sozialak daudela; egiturazko arazoak.
Zein beste neurri aplikatu beharko lirateke, orduan, gizartea babesteko?
Lehenik, beharrezkoak diren politika sozial guztiak ezarri behar dira: oinarrizko errenta, hezkuntzari zuzendutako laguntzak, berdintasuneko hezkuntza... Hori baita delitua saihestea, pertsona guztiei eskubide eta baliabide gehiago ematea. Horrek huts egiten badu, beste aukera batzuk bilatu beharko ditugu; adibidez, administrazio-zigorrak. Eta, azkenik, horrek guztiak funtzionatzen ez badu, zuzenbide penalera jo beharko dugu. Hemen, ordea, aurreko guztia ahazten da: PPren gobernuarekin gizartea pobretu egiten da, desberdintasunak areagotzen dira eta azkeneko ratiora goaz, zuzenean. Ordenari buelta ematen diote, eta hori herrialde faxista baten berezko jokaera da: autoritarismoa.
Indarkeria matxistaren kasuan, zein litzateke bide egokia?
Zerrenda bat egitea ezinezkoa da; baina, hasteko, prebentzioa ezinbestekoa da. Patriarkatua zalantzan jarri behar dugu, bai eta orain arte izan dugun pribilegio egitura ere. Eta, zehazki, biktima bat dagoenean, hari galdetu behar diogu zer behar duen. Inork ez dio galdetu Sanferminetan bortxatutako neskari zer behar duen. Adibidez, 2015ean, Nafarroan, Delituen Biktimen Arretarako Bulegoa sortu zuten, hainbat neurri eta baliabide eskaintzen dituena; eta nik halako urratsak txalotzen ditut.
“Kriminologoa naiz eta Zuzenbide Penaleko doktore laguntzailea, NUPen. Bitartekari gisa dihardut justizia konpontzaileko zerbitzuan: biktima eta delitugileen arteko elkarguneak egiten ditugu, prozesu penaletan logika konpontzaileagoetan sinesten dugulako. Bestetik, Salhaketa taldean ere ari naiz. Presoen eskubideak defendatzen ditugu eta espetxeaz bestelako neurriak bultzatu”.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Iraultza Txikien Akanpadan parte hartu nuen lehenengoz gizonezkoen arteko ikastaro/lantegi batean. Gehienok feministen lanak akuilaturik hurbildu ginelakoan nago, gehienongan sumatu nuen zerbait, –halako mea culpa bat?–egiteko gogoa.
Atera zen ondorioetako bat, nire ustez nagusia, izan zen, bortxatzaileak eta erasotzaileak ez direla hutsetik sortzen, gizonezkoen artean erantsirik ditugun jarrera-iruzkin-jokamolde-txiste-mikroeraso matxisten haztegitik baizik. Ekosistema horrek... [+]
Euskalerriko Eskautak mugimenduko kide ziren emakumeak eta abadea. Bilboko Gotzain nagusiak abusuen berri jakin orduko ikerketa ireki eta salaketa ipini zuen. Kasua Bizkaiko Fiskaltzaren esku geratu da.
Abusuak salatu dituen gaztearen gurasoek Gazteluetako auzian bere jarrera azaltzeko eskatu diote Opus Deiri, Haron (Errioxa) egin duten agerraldian. Biktima bati eraso egin eta “pederasta” bat defendatuz, Gazteluetako ikastetxeak “muga guztiak” gainditu dituela salatu dute.
Adin txikiko ikasle bati sexu abusuak egiteagatik espetxe zigorra ezarri zion irakasle ohiari Bizkaiko Probintzia Auzitegiak. Asteazkenean jakinarazi denez, epaileak epaia eman artean aske jarraituko du auzipetuak. Epaia jakinarazi arteko tartea urtebetekoa izan daiteke.
Batek nahi ez duenean, eta besteak bai, bi aukera daude: nahi ez duenaren nahiak agintzea, edo nahi duenarenak. Bi aukeren arteko muga argia da, eta bortxaketa paratzen du bigarren aukeraren aldean. Hori horrela kokatzea, historikoki begiratuta, ez da berezkoa. Denok ez gaude oraindik hor. Baina esango nuke horrantz mugitzen ari direla, astiro-astiro, eskema mentalak.
Eskema horrek talka egiten du beste errealitate batekin: ezin da frogatu adostasuna egon den edo ez, eta, egon ez bada, biek... [+]
Gazteluetako irakasle zena kondenatu dute, 12 urteko ikasleari sexu abusuak egin zizkiolako, eta ikastetxeko zuzendaritzak adierazi du “konpromisoa” eta “determinazio sendoa” dutela abusuen aurkako borrokan. Zein konpromiso baina? Sexu abusuak salatu zirenean ikastetxeak ez zuen protokoloa martxan jarri, ikuskariak hiru aldiz hala eskatu zion arren; urteotan irakaslea nabarmen babestu du zuzendaritzak, haren irudia garbitzen saiatu da; eta lazgarriagoa dena, neurriak... [+]
Bizkaiko Auzitegiak hamaika urteko espetxe-zigorra, beste hamaika urteko inhabilitazioa eta biktimarengatik hamabost urteko urruntze-agindua ezarri dio irakasleari, sexu abusuen delitua urratzea egotzita.
EHUk lana eta soldata kenduko dizkio, hilabete batez, joan den martxoaren 8an ikasle bi makilaz jo zituen Medikuntza Fakultateko irakasleari. Erasoa jasandako emakumezko biak greba feministaren mobilizazioetan parte hartzen zebiltzan.
Sexu erasoak izan dira biak. Kasu batean zein bestean, erasoa jasan duen emakumeak salaketa jarri du.
Zigor horren alternatiba gisa, 20 hilabetekoa ere proposatu du.
