Intxaurrak bost, hitzak hamabost

Aurten urte oparoa izan da, oro har. Lurra lantzen dutenentzat bezala, irakurtzen ari zaren ARGIA aldizkari honetan ari garenontzat ere. Fruitu ugari eman du; baita lurrak ere. Kolko-sagar, hur eta besteren artean, intxaurrik ez da falta gure ganbaretan. “Intxaur urte, elur urte”. “Intxaur urte, arto urte”, urtea poliki dator bai, datorrenez, artoan ere. Bele saldoa gozo dabil bestetxeko atariko artasoroan, ale heldu berriei mokoka. 

ARGIA berri hau egin denetik ez oso urruti bizi naizen etxeko atari aurrean badira intxaurrondoak, jende askoren etxe ondoetan bezala. Ez du, ordea, lagun on fama, inondik ere auzolagun txarra, nonbait: “Intxaurra, etxe ondoan txarra”. Intxaurrondoak taktika eraginkorra du lurreko jakiak urrituko lizkiokeen landare konpetentzia eragozteko: berde dituen atal guztietan lika pozoitsu berezi bat jariatzen du, eta euria edo ihintza denero hura lurrera. Ondorioz intxaurrondopea libre. “Intxaurraren azpian lo egitea txarra” eta “intxaur arbolak ez du lagunik nahi” ere esaten da. 

Intxaur alea biltzen duen zokotena ere berdea da; esaeratik esaerara, “intxaur zokolina janez gero, hil”. Zokotenak eta eragiten duen orban beltzak badute “lepotarka” izen: intxaur-mozkorra, zokolin, zokotin, zokoton, sokolin, sokoten, sokote, zoketen, mozkotz, moskol, moskolo, moskoron, moskaran, mozkan, moskan, moxkan, sokaran, sokaan, sokan, sokada, sakarin, nato, txakarin, txukaran, txokaran...

Garrantzi handiko fruitua da intxaurra, bestela ez litzateke esaera hauetarako erabiliko: “Zorroan abarrots asko, baina intxaur gutxi”, “itzaur guti eta arroitu anitz” edo “intxaurrak baino hotsak handiago”. Beste aldaera hau ikasi genuen guk ikastolan: “Intxaurrak bost, hotsak hamabost”.

Eta hamabost izen baino gehiago du, bai, aleak berak ere: intxaur, eltzaur, eltxaur, intxaus, unsaur, untxaur, giltzaur, giltzagur, intzaur, inzaur, insaur, entzagur, entzuur, etsagur, etzagur, etsabur, etxagur, etxaur, etxabur, exabur, etzaur, intxoor, intxor, intxur, intsaur, intzagur, intzagor, intzaor, itxaur, itzagur, itzaur, itzigur, inttur, heltzaur, heltzur...

Baina, “hiru edo lau intxaur nahiko”.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Fruituak
2023-09-04 | Jakoba Errekondo
Ahuakateondoa eta xenofobia

Ahuakateondoak ondo emango al du hemen? Ezin konta ahala alditan luzatu didate galdera hori azken urte hauetan. Gure etxean ahuakate arbola (Persea americana) ederki bizi dela erantzuten diet eta Mutrikuko kaian hantxe dago arbola bikaina, eta urte asko da aleak ematen dituela... [+]


2023-05-29 | Garazi Zabaleta
Errota
Hur-olioa eta beste hainbat produktu, Senpereko lurretan sortuak

Vincent Trebessesek sortutako ekimena da Errota, Senperen hurrak ekoizten eta eraldatzen dituen proiektu berezia. 2008an jarri zuen martxan hur-olioa egiteko errota, hasiera hartan Ziburuko bere etxean. Hurrak kanpotik erosten zituen, baina pixkanaka proiektuan sakontzen joan... [+]


2023-01-26 | Garazi Zabaleta
Anthony Uranga
“Fruituak erosi beharrean etxaldean biltzera geroz eta bezero gehiago dator”

Duela lau bat urtetik Kanboko Biperduna etxaldean ari da lanean Anthony Uranga gaztea, barazkiak eta euskal piperrak ekoizten. Orain, baina, proiektu propioa du eskuartean: 2.000 ahabiondo landatuko ditu Biperdunatik hurbil dagoen Arkaitz baserriko lursailean, eta landareak... [+]


Eguneraketa berriak daude