Kultur adierazpen guztien baturak erakutsi du pentsamendu bakarrari eta kritikotasun ezari aurre egiteko txerto eraginkorra dela. Baina kontuan hartzen al dugu gizartea aldatu nahi dugula diogunok? 

Arte sorkuntza kritikoa beti izan da deserosoa sistema betikotu nahi dutenentzat; eta hala ere, ez duzu kultura aurkituko eraldaketarako agendaren muinean. Zergatiei eta konponbideei begira jarri ziren Irantzu Lekue artista gasteiztarra, EHZ jaialdiko Pauline Guelle, Iñaki Landa kultur sustatzailea eta hogeiren bat lagun Alternatiben Herrian, Gotzon Barandiaran kulturgilea zirikatzaile lanetan zela.

“Kultur sorkuntza dirudunen menpe egon ez dadin sortu dira abangoardiak”. Lekueren hitzak dira, Oteizaren ekarpena gogoan zuela. Herritarren parte hartzea pizteko kalea espazio nagusitzat hartuta, artearen eta ekimen sozialen arteko elkarlana azpimarratu zuen. 

Krisiak ageriago utzi du kultura ez dela eskubidetzat hartzen. Murrizketen lehen biktima izan da kultur politika publikoen poltsa. Beraz, arteaz gozatzeko dirua behar da. “Industria kulturalak, industria den une beretik, negozio egitea du helburu”, Lekueren ustez. Ifrentzua Pauline Guellek eskaini zuen. Salerosketen logikatik urrunduz, “amesten dugun gizartearen baloreak irudikatzen saiatzen gara EHZko arlo guztietan: kulturalean, politikoan, ekonomikoan, antolakuntza ereduan...”. Ezkerreko mugimenduen gabeziak kritikatzea zilegi dela, baina galdutako plazak berreskuratzea herritarron esku baino ez dagoela oroitarazi zuen. 

Eztabaidak laster hartu zuen bidea esparru malkarragoetara. Zer egiten dugu guk egunerokotasunean kultura plazaratzeko edo sortzeko? Erakundeen eragin zuzenik gabe antolatzen ditugun eremuetan zer eredu bultzatzen dugu? “Bertsolari txapelketaren finalean 10.000 baino 11.000 lagun batzea al da arrakasta neurtzeko aldagaia?”, galdetu zuen Edorta urtuellarrak. “Gure jardunaren lehen helburua diruari edo ospeari eskainiz, kapitalismoaren logika bera ez ote garen errepikatzen ari” aztertzea ariketa osasungarria izan daitekeela entzun zen plenarioan.

“Kulturak aldatuko ditu pertsonak eta pertsonek gizartea”. Ordena horretan neurtzen da kulturaren eraldaketarako gaitasuna Iñaki Landaren ustez. Eztabaidari aurrerantzean nola eman segida izan zen Barandiaranen azken galdera. “Hay que hacer!”, Landak aipatutako Lucio Urtubiaren hitzekin bat etorrita, mezu berria sortzeko gai izango den jende multzoa nola aktibatu edo antolatu, ordea? Ahotsenearen bueltan ari diren kultur sortzaile, sustatzaile eta komunikatzaileen artean aurkituko dugu erantzunen bat hurrengo Durangoko Azokan.