"Luke Skywalker sindromea": pertsonaiak aktorea irentsi du
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Oscar Wildek esaten zuen, “bizitzan bi momentu tragiko daude: lehenengoa, nahi duzuna lortu ezin duzunean. Bigarrena, lortzen duzunean”. Oso erraza dela erosotasun horretara ohitzea, baina ondoren datorrena eramaten jakin behar dela, alegia.
Badaude aktore baten bizitza markatzen duten paperak, baina baita betiko sailkatzen dituztenak ere. Batzuk, izan zirenaren itzala besterik ez dira bihurtzen; eta garai batean arrakasta ziurtatu zien lan mamitsu hori lasta baino ez da bihurtu gaur egun. Kasu nabarmen bat, izenbururako aukeraturiko Luke Skywalker (Mark Hamill) izan liteke. Star Wars filmaren arrakastaren ostean, mundu guztiak pertsonaia bezala identifikatzen zuela ohartu zen, ez aktore moduan. Sailkapen hori gainetik kentzeko ahalegina egin zuen hainbat filmekin. Ezinezkoa. Gaur egun, film, bideo-joko eta telesailen bikoizketa lanetan aritzen da.
Ez da iraganeko kontua soilik. Orain hilabete batzuk Birdman filma estreinatu zen zinema aretoetan. Bere garaian super-heroi papera egin ondoren, bere burua teatroan berrasmatu nahian ari den aktore baten istorioa kontatzen digu Alejandro Gonzalez Iñarrituk. Michael Keaton amerikarra dugu protagonista, “kasualitatez” duela urte batzuk Batmani esker ezagun egin eta geroztik apenas oihartzunik izan duen aktorea. Beraz, zalantzarik ez rol horretarako bera hautatzea oso neurtutako erabakia izan dela; eta ziurrenik bere bizitza hartu du oinarri pertsonaian murgiltzeko –ez al zaizue iruditzen susmagarria, pelikulan zehar entzuten dugun off-eko ahots grabe hori, Batmanenaren oso antzekoa izatea?–.
Posible al da pertsonaia handien etiketa gainetik kentzea? Oso konplikatua dirudi. Alde batetik, mota horretako pertsonaiek gizartean izaten duten eragina saihestezina baita; zinezalea izan ala ez, edozeinek identifika baititzake. Ikono bihurtzen dira.
Egin dezagun jolas bat hori frogatzeko: saiatu beheko hutsuneak betetzen, ziur nago guzti-guztiak asmatuko dituzuela eta:
- Harrison Ford: __________
- Michael J. Fox: __________
- Anthony Hopkins: __________
- Audrey Tautou: __________
- Julie Andrews: __________
- Renée Zellweger: __________ *
Baina, nahiz eta etiketa hori ez gainditu, badira aktore batzuk, lan bikain gehiago egiten jarraitu eta “pisu” hori ezin hobe eramaten jakin izan dutenak; Jeff Bridges-Lebowski, Frances McDormand-Marge Gunderson, Al Pacino-Tony Montana eta Robert De Niro-Travis Bickle, esaterako. Pertsonaia horiek betiko geratuko dira itsatsita zinemaren historian, eta beti identifikatuko ditugu aktore horiekin. Baina geroztik lan ugari egin dituzte eta hasieran lasta zamatsua zirudiena, euskarri bihurtzen asmatu dute.
Telebistan ere gertatzen dira horrelakoak. Kasu honetan “Friends sindromea” esaten zaio. Mundu guztiak ezagutzen du telesail hori, baita Ross, Rachel Monica, Chandler, Joey eta Phoebe pertsonaiak ere. Baina gai al zarete Internetera jo gabe aktoreen izenak esateko? Geroztik beraien karrera nolakoa izan den erakutsi dezake horrek. Pantaila txikian beste kasu ugari ere aurki ditzakegu, baina nabarmena Jaleel White (Steve Urkell) izan liteke.
Telebista eta zinemaren ikono bihurtu dira guztiak, baina bi bide zeuzkan errepide kurbatsu horretan norabide desberdinak aukeratu dituzte. Batzuk ezkerreko bidea hartu eta helmugara iritsiko dira. Besteak aldiz, okerreko norantza hartuta, amildegitik behera erori eta momentu hartako irudia baino ez dugu izango gogoan, Azken finean, beraien arrakastaren biktima bihurtu dira, zorte txarra, espero ez zuten ospe hori gaindiezina zelako ala besterik gabe, pertsonaiak aktorea irentsi duelako.
* Bai, asmatu duzue, erantzunak hauek dira: Indiana Jones-Han Solo, Marty McFly, Hannibal Lecter, Amelie, Mary Poppins, Bridget Jones.
Zinemaldiaren laugarren eguna Kursaaleko bigarren aretoan hasi dut. Bertan, Ni de yan jing bi tai yang ming liang-en (Gaueko soinuak) estreinaldia ikusteko aukera izan dugu, produktore, aktore eta zuzendariaren presentziarekin. Filmean, Qing (Aline Chen) da protagonista, neskato... [+]
Sinopsiaren arabera aukeratzen ditut filmak, noski, ez da batere harrigarria. El mensaje-renak (Mezua) hala zioen, hitz gutxitan: krisi ekonomiko betean, animaliekin hitz egin dezakeen 9 urteko neska bat eta bere tutoreak maskoten medium zerbitzua ematen ari dira furgoneta... [+]
Kirmen Uriberen Elkarrekin esnatzeko ordua (Susa, 2016) kronika-eleberrian dago oinarrituta Karmele pelikula, eta liburuek, liburuko istorioek, pantaila handian luzitu dezakete, baina eleberria osorik pantailara eramatea ez da zertan egokiena izan. Zeren, liburua irakurri duenak... [+]
Alauda Ruiz de Azua barakaldarrak zuzendu duen filma hautagai indartsua da sarien lehiarako. Eder bezain irrigarri kokatu du istorioa: tradizio kristauko familian, zeinean hiru alabak kristau eskolara joaten diren, zaharrenak, 17 urteko Ainarak, moja sartzeko bokazioa azalduko... [+]
Zaila da pelikula esperimental baten inguruko kritika idaztea. Alde batetik, normalean, hausnartzeko denbora luzea eskatzen dutelako eta hausnarketa horrek ez duelako analisi zuzena bermatzen. Eta bestetik, interesgarri eta pedante izatearen arteko lerroa oso fina eta... [+]
Igande goizeko saioan, Aldığımız Nefes (Arnasten dugun bitartean) Turkian eginiko filma ikusteko aukera izan dut. Bertan, Esma (Defne Zeynep Enci) alaba eta aita (Hakan Karsak) sei pertsonako familia aurrera ateratzen saiatzen dira, imajina daitekeen... [+]
Paris. Modaren astea da. Hiru emakumek ia espazio bera konpartituko dute, baina ez dira beraien artean askorik erlazionatuko, edo ez dute elkarren berririk izango apenas, ez ikusleok adina behintzat. Angelina Jolie aktoreak gorpuztu du Maxime, 50 bat urte inguruko emakume... [+]
Sentsazioa dut, Alberto Rodríguez zuzendariak edozer egiten zuela ere, txaloak eta prentsa ona jasoko zituela Donostiako Zinemaldian. Ea, niri ere gustatu zitzaizkidan La isla mínima, Modelo 77... Baina goazen lan bakoitza ahalik eta independenteen ikustera. Espainiako... [+]
Erotuta utzi nau pelikulak; agian, kritika honen idazteko eran nabarituko zait. Óliver Laxeren luzemetraia honetan, Luis (Sergi López) eta Esteban (Bruno Núñez) ezagutu ditugu, aita-semeak, bost hilabete alaba/arreba ikusten ez dutela eta, bere bila abiatu... [+]
Norbaiti esan diot film hau “publiko guztiendako” dela eta segituan eman dit alto. Erraz ikustekoa da, egia da, baina akaso jende edota belaunaldi jakin bati enbarazu apur bat egingo dio pantailan ikusirikoak. Ajam, bai: zakil-festa galanta erakutsi dute. Eta... [+]
Bigarren egunari hasiera emateko, Carla Simónen Romería izan da aukeratutako pelikula. Bertan, Marina (Llúcia Garcia) ezagutuko dugu ikusleok, 18 urte bete berri dituen neska gazte kataluniarra. Unibertsitatean zinea ikasi nahi, eta beka lortu ahal izateko... [+]
Gustatzen zaizkit dena leku berean eta denbora jarraituan eta epe motzean gertatzen diren filmak. Hauxe da kasua: Le cri des gardes, Claire Denis zinegilearena. Mendebaldeko Afrikan kokatu dute, herrialderik adierazi gabe. Adierazkorra da hori, filma hasi eta buka kolonialismoa... [+]
Han-hemen entzuna dut garai batean baserriz baserri joaten zirela musikariak, eskean pentsatzen dut. Soinua soinean hartuta imajinatzen ditut, atea jotzen eta aurpegia galanki botatzen, barrura sartu ahal izateko. Uste dut noizbait Ruper Ordorika entzun izan dudala entzuna edo... [+]
Ainda estou aqui memoria eta erresistentzia pelikula bat da, horrela esan du Walter Salles zuzendariak, ostiraleko pasearen aurretik. Iaz estreinatutako pelikulak sari dezente irabazi ditu, iazko Goya sarietan eta aurtengo Oscarretan film iberoamerikar onenaren eta film... [+]
Dominga Sotomayorren Limpia pelikulak estreinatu du Horizontes Latinos saila, Latinoamerikako pelikulena, hain zuzen ere. Txileko hiriburuan kokatuta, interna edo etxeko langile baten istorio klasikoa ekarri du pantailara Sotomayorrek. Herrialdeko hegoaldeko klase baxuko emakume... [+]