Hiru bider errebelde egin ei zuten zirkunstantziek eta gizarteak Maria Merce Marçal (Ivars d’Urgell, 1952 – Bartzelona, 1998). Aitortu ere berak aitortzen du mentura deitzen duen horri zor dizkiola hiru dohain: emazte sortu izana, klase sozial apalekoa eta herrialde zapaldukoa. Katalan Herrietako feministen enblema izan ziren eta dira oraindik hitzok, kaiera hau irekitzen duen Dibisa poemakoak, bere asmo guztien lehen liburua izan zen Cau de llunes (1977) ederretik hartua. Aipatzen duen herrialde zapaldu hori da Katalunia, bertan izan baitzen emakume Marçal. Batez ere emakume. Eta emakume katalan gisa zen, halaber, munduko proletarioen batasun ikusezinezkoaren parte.
Munduko Poesia Kaieretako bigarren antologia hau beraz, hitzaurrean Beñat Sarasolak dioen legez, politikoki da pertsonala: “Dimentsio intimo nabaria dute ale ugarik, baina dimentsio txiki horretan, (…) gizarteko eta giza-harremanen arteko auzi handiak azaltzen zaizkigu ezbaian”.
Marçal gai da xumeenetik egiteko poesia gorena. Edo agian gorena xumeena dela gogorarazi baino ez digu egiten. Erratza, trapua, lixiba eta xaboia armak dira beretzat. Xamurtasuna atributu. Poesia mailu bigun bezain sendo. Eta, bat-batean, murgil zaitzake dilema zailenean, kontraesan abstraktuena planteatu: “Nor dabil nitarik kanpo?/ Nola pentsatuko zaitut/ ni zu ez banintz bezala?”.
Poetaren sekretuak eta poesia paraleloan doaz hortaz. Nortasun artega baten bristada itsugarriak euskaratu ditu Itxaro Bordak. Ematen du katalanezko berezkoaren perfekzioa gordetzen dutela itzulpenek. Deskuiduan katalanezko berezkoak ez balira perfektuak, euskarazko hauek badira. Itxarorentzat seguru izan dela abentura bat berriro bizitzea lez, literarioki hain dira pertsonalak-eta aleetako asko… Yourcenar edo Ajmatova gogorarazten dute.
Oinatzak ezkutatzeko ahalegina egiten du Marçalek, eta era berean biluztasun guztiak jartzen ditu agerian. Egia esateko konpromisoa bere gain hartu zuen idazlea izan zen inondik ere, irudi eta efektu aldetik fina eta benetakoa. Niretzat aurkikuntza izan da, ezustea, oparia: “Su hartu genuen, hedoien sagardian./ Fruta bizia belarrera erori zen”. Mediterraneoko zelai leunak gogorarazi dizkit, halako batean lainoz estali eta euri biolento batek bustiak. Ama baten sabela etorri zait burura, umea barruan ostikoka daukana. Eskuzabala iruditu zait Maria Merce Marçalen poesia. Dena ulertuko ez banio legez utzi nau, gehiago irakurtzeko gogoz.
Kartografiak herri edo lurralde baten ezaugarriak baino askoz gauza gehiago adierazten dituela jakina da. Mapak eskuan konkistatu dira kontinenteak eta eraiki dira inperioak historian zehar, eta eskoadra zein kartaboiez definitu dira identitate kultural eta politikoak. Euskal... [+]
Otsailaren 23an abiatu ginen Zaragozara (Aragoi) lagun bat eta biok. Bera Haur Hezkuntzako maistra eta ni literatur dinamizatzailea. Album! elkarteak (haur eta gazte literatura argitaratzen duten argitaletxe independenteak biltzen dituen egitura) antolatutako ikastaroak gure... [+]
Konturatu orduko apirila joan da, bere intentsitate eta kolore guztiekin. Egun beroak, epelak eta hotzak utzi dizkigu. Ostadarra eta izotza. Euri jasak eta bero sapa. Jaio berri diren arkume apurrak belardian dabiltzan bitartean, labanak eten egin du bizitza eman duten hiru... [+]
Martxoaren amaieran Donostiara etorri zen Amador Fernández-Savater bere liburu berria aurkeztera: Capitalismo libidinal [Kapitalismo libidinala]. Bisita labur batek mami handia izan dezake. Madrilera itzuli aurretik elkarrizketatu genuen, harilkatuz politika,... [+]
Ramon Oleagak eta Jose Mari Esparzak egina, 300 mapa dakartza Imago Vasconiae izeneko bildumak eta Interneten ere kontsultagarri dago. Euskal Herriaren historiaren bilakaera irudikatzeko eta "ikerketarako jatorrizko materiala izateko" ezinbesteko tresna sortu dute... [+]
Jose Mari Esparza idazle, editore eta ekintzaile menderaezinak bere lanerako txokoan hartu gaitu, Altaffaylla Kultur Elkartea eta Txalaparta argitaletxearen sorlekuan, liburuz inguraturik. Gaztetan 20 urtez aritu zen Luzuriagaren Tafallako fabrikan lanean eta orain berriki... [+]
Abenduaren 1ean inauguratuko dute Gasteizko Alde Zaharrean Eva Forest Liburutopia kafe-liburudenda. Proiektua “pentsamenduaren eta kulturaren hedapen eta gozamenerako topalekua” izatea nahi dute bere bultzatzaileek. Hilabeteko programazioa aurkeztu dute jada... [+]
Akelarre saiakera argitaratu zuen 2021ean, eta, iaz, berriz, perla urregorrizko bat: Elurzuriren hiru heriotzak. Grimm anaien ipuin ezaguna berridatzi zuen, eskuizkriburik zaharrena abiapuntu harturik, Grezia zaharreraino joanez, eta Elurzuriren istorioko zenbait elementuri... [+]
Euskal idazle eta irakurleentzat sortutako sare sozial libre berria da Paperjale.eus. Irakurritako liburuak erregistratzeko aukera ematen du, puntuatu, kritikak eta iruzkinak egin… Abaraskak sortu du, software librea, euskara eta Fedibertsoa sustatzen dituen taldeak. Ez... [+]
Zer eta zertarako da espetxea? Zer zigor kodea? Zeri esaten diogu birgizarteratze? Kartzelak present dituen herri honetan, nago gutxi hitz egiten dela beronen eraginaz eta zigorraren kulturaz. Milaka herritarren errealitatea dena, hormez kanpoko errealitatetik hain urrun. Preso... [+]