Europaren eta AEBen arteko TTIP merkataritza libreko ituna negoziatzen ari diren honetan, Transnational Institute eta Corporate Europe Observatory erakundeek Profiting for Crisis (Krisia probestuz) dosierrean azaldu dute nola hartu dieten gaina estatuei eta herritarrei korporazio handiek eta hauen esku-makil diren abokatu bufeteek.
Edonor makurrarazteko gai dira korporazio multinazionalak garai neoliberal hauetan. Alemaniako Estatua bera ere bai. 2011ko maiatzean Alemaniako Gobernuak erabaki zuenean 2022an itxiko zutela azken zentral nuklearra, ez parlamentuko gehiengoak eta are gutxiago karrikan Fukushima zela-eta haserre mobilizatu ziren herritarrek pentsatuko zuten erabaki horrengatik isunak pagatu beharko zituztenik.
Baina egun gutxi behar izan zuen Vattenfall energi konpainia suediarrak nuklearren itzalketagatik 3.700 milioi euroko kalteordainak eskatzeko. Kontua jada ez da bakarrik datozen 100 edo 200 urte sortuko diren alemanek irentsi beharko dituztela azken urteotan konpainia elektrikoak aberasteko balio izan duten erregai erradioaktiboen hondarrak; orain gainera energia mota bati uko egiteko erabaki burujabea hartzeagatik kalteordainak behar dituzte pagatu.
Vattenfalleko exekutiboek badakite auzia irabazteko aukera handiak dauzkatela. Aurretik auzitara eraman zituzten Alemaniak ezarritako ingurumenaren aldeko arau berriak, eta lortu arauok “ahanztea” ikatzezko zentral elektriko baten baimena lortzerakoan.
Kasu hau eta gehiago kontatu ditu berrikitan John Hilaryk Red Pepper aldizkari britainiar ezkertiarrean “Capital courts: how corporations can hold governments to ranson” (Kapitalaren auzitegiak: nola lortzen duten korporazioek xantaia egitea gobernuei) artikuluan. Hilaryk The Poverty of Capitalism liburuan aztertu ditu gisa bereko gehiago.
Legezko estortsio zuri mota hau indartuz etorri da azken 30 urteotan. Bilateral Investment Treaty (Alde biko Inbertsio Ituna, ABI) deitzen zaie kapitalak estaturik sendoenen ingurumen edo gizarte politikak desegiteko darabiltzan tresna horiei. Hilaryk lehenbizikoen artean nabarmendu du 1959an Pakistanek eta Alemaniak sinatu zutena. Geroztik, eta batik bat 1990eko hamarkadatik ugaritu direlako, 3.200 baino gehiago omen dira.
Ezaguna da konpainia handiek leku batean negozioa eginez etekinak beste edonora eraman ditzaketela. Baina, gainera, ABI hauek beren hizki txipietan dakartenaren ondorioz, multinazionalen eta estatu baten artean eztabaida egonez gero ez dira herrialde horretako auzitegiak disputa ebatziko dutenak, bestelako sasi-auzitegi internazional batzuk baizik.
“Arbitrajezko auzitegiok –dio Hilaryk– ez dira sasi-epaitegiak baino [kangaroo courts]. Arbitroek ez daramate aginte publikorik, herrialdeetako auzitegietan daramatena bezalakoa, aitzitik, merkataritza zuzenbidean berezitutako abokatuak dira, ad hoc izendatuak eta enpresen alde egin dezaten ipini dituztenak. Auzitegiok ezkutuan biltzen dira eta arbitrook hainbeste jokabide okerretan harrapatu dituztenez, auzitegiok aldeko indarrek ere aitortzen dute sinesgarritasuna galdu dutela”.
1997an Kanadako Gobernuak debekatu zuen gasolinak MMT gehigarria eramatea, osasuna kaltetzen zuelakoan. Ordurako indarrean zegoen Kanada, AEBak eta Mexikoren arteko merkataritza arautzen duen NAFTA itun famatua. AEBetako Ethyl Companyk erreklamazioa sarturik, bakeagatik Kanadak 13 milioi dolar pagatu behar izan zizkion, MMTren debekuan atzera egiteaz gain.
Hilaryren kontabilitatean, itunon orain arteko biktima nagusiak Amerikan egon dira. Argentinak 105 milioi dolar pagatu behar izan zizkion Frantziako Vivendi multinazionalari Tucuman eskualdeko ur zerbitzu pribatizatua berriro publiko egiteagatik. Arbitroei bost axola zitzaien tucumandarren %80 konpainiaren zerbitzu txarra salatu izana.
Ekuadorrek pagatu du orain arteko kalteordainik handiena: 1.700 milioi dolar Occidental Petroleum multinazionalari, nahiz eta arbitroek onartu legea urratu zuela.
Alderantzizkoa, alegia multinazionalak pagatu behar izatea, gutxitan gertatzen da. Ekuadorrek 19.000 milioi dolarreko kalteordanainak erreklamatu zizkion Chrevron yankiari, baina alferrik, arbitroek atzera bota zuten.
Orain Europa eta AEBak negoziatzen ari baitira beren TTIP propioa, bien arteko merkataritza are gehiago liberalizatzeko, Transnational Institute eta Corporate Europe Obsevatory erakundeek Profitting for Crisis liburuxka plazaratu dute. Izan ere, TTIP berria baino lehendik ere Europako estatuek sinaturik dauzkaten itunen ondorioak azaldu baitira. Krisia dela eta, orain arte Mendebaldeko korporazio handiek herrialde ahulagoei egiten zietena dagigute europarroi.
Zehazki Espainiak, Greziak eta Ziprek jasandako erasoak nabarmentzen dira Proffiting for Crisisen. Grezia Postova Banka eslovakiarrak pertsegitu du, ordurako zabor-bonotzat jota zeudenak erosiz negozioa egin eta gero, kalteordain bila. Gauza bera egin du Ziprerekin Marfin Investment Group inbertsio funtsak, hondoa jo zuen Laiki Bank nazionalizatzeagatik.
Espainian aurkitu dute adibide hurbila. 22 inbertsio funtsek nazioarteko sasi-auzitegiotara eraman dute Madrilgo gobernua energi berriztagarrietan egindako murrizketengatik. “Murrizketok ekonolgistek ere kritikatu dituzte, baina inbertitzaile atzerritarrak dira auzitegietara jotzeko indarra duten bakarrak. Irabazten badute, lehendik krisiak kolpatuak diren Espainiako herritarrek pagatuko dute”.
Gerta liteke herrialde batzuek beren bankuak erreskatatu ostean orain atzerriko inbertsio funts espekulatzaileak ere erreskatatu behar izatea, Alde Biko Itunak direla eta.
Abokatu kabinete ospetsuek defenditzen dituzte korporazioen erreklamazioak: Allen & Overy, Herbert Smith Freehills, K&L Gates, Clayde & Co... eztabaidaren ondoren, hiru abokatuz osatutako auzitegi pribatu batek ebazteko.
Europako Batzordearen konplizitatea daukate, zorren berregituraketak eta bankuak salbatzea berak sustatzen ditu, Alde Biko Itun berriak sustatzen jakinik aurrekoek zer nolako kalteak ekarri dituzten.
“Europan bezala AEBetan –diote Proffiting for Crisisen– bankuen erreskateak jendearen haserrea eragin du, eta ulertzekoa da. Orain premiazkoa da jendeari jakinaraztea inbertsio funtsen erreskatea ari direla prestatzen eta nazioarteko merkataritzaren arauak aldatu behar direla”.
Hori altermundialisten asmoa. Bitartean AEBetako eta Europako agintariek prestatzen dute TTIP itun berria, korporazioek eta kabinete ospetsuetako abokatuek herritarren zintzurrak hobeto estutu ahal ditzaten.
Kontratua segi ala eten, enpresaren erabakia "errespetatuko" lukeela argi utzi nahi izan du Imanol Pradales lehendakariak, Euskadi Irratiari egindako elkarrizketan. Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza.
Plastikoaren kutsadura saihesteko azken gailurra porrot izugarriarekin amaitu da Suitzako Geneva hirian, abuztuan. Hori zuten bilatzen petrolio-herrialdeek, plastikoa milioika tonatan sortzen jarraitzeko. Birziklapena da beraien tekno-soluzioa, baina gero eta garbiago dago... [+]
Urtebetean %0,8 handituta (165 milioi euro gehiago), Espainiako zentral nuklearrak itxi eta hondakin erradioaktiboa tratatzeko aurrekontua 20.367 milioi eurokoa da jada, Enresa enpresa publikoak emandako datuen arabera. Diru-partidaren zatirik handiena (17.520,5 milioi euro)... [+]
Europako energia-enpresarik handiena da jada, eta bi handienetako bat munduan.
Zientzia-dibulgazioa saritzeko erreferentziazko sariak izan dira CAF-Elhuyarrekoak. Antolatzaileek 31. edizioa martxan zegoela etetea erabaki dute, "sariketa behar bezala egiteko baldintzarik ez dagoelako".
Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]
Cerdán auziari loturiko Servinabar sozietatearekin eta Antxon Alonsoren beste hemeretzi enpresarekin kontratu publikorik izan ote den jakiteko aztertu ditu EAEko gobernuak azken hamar urteetako esleipenak. Antxon Alonsok Espainiako Senatuko talde politikoen galderak... [+]
Bai, eremu horren historia odoltsua da. Pena izan zen hainbeste jende hiltzea eta herri hori modu horretan kanporatua izatea, baina hainbestetan gertatu dira halakoak...! Gizakiok ez dugu erremediorik eta Historiak ez du atzera bueltarik. Egiten ari zirena gehiegizkoa zela... [+]
Eusko Jaurlaritzako Ekonomia, Lan eta Enplegu sailburu Mikel Torresek asteazken honetan aurkeztu du EAErako gutxieneko soldataren inguruan egindako azterketa, eta 1.385 eurorainoko kopurua jarri du erreferentzia moduan, "aurreikuspen baikorrenean". ELA eta LAB... [+]
Carrefour, CAF, Crédit Agricole, BlackRock... Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEko errelatore bereziak enpresa sare handi bat egin du Israel burutzen ari den Gazako genozidioaren konplize bere azken txostenean, eta horien arduradunak ikertzeko eskatu du... [+]
ESK-k azpimarratu du zuzendaritzak soldatak igo dituela, langileen prestazioak murrizten ari diren bitartean. Berez, 2020tik abiatzen duten seigarren espedientea da honakoa.
Haritzalde eta Ekologistak Martxan Gipuzkoa elkarte ekologistek salaketa aurkeztu dute Gipuzkoako Fiskaltzan. "Prebarikazioa" eta "Ondasun publikoen usurpazioa" leporatzen dizkiete txaleta eraiki zuen Tavaro XXI enpresari eta Donostiako Udalari, etxearen... [+]
Bi gai mahai gainean, ezinbestean.Batetik, CAF eta Palestina. Bestetik, PSOEren bueltako ustelkeria sarea. Nondik hasi eta non bukatu ere ez dakit, bulkadez betetako artikulua izango dela jakinda.
Nazio Batuen Erakundeak 40 enpresa salatu ditu, CAF tartean, eta Gazako... [+]
BSHko langileek mobilizazioa egin dute larunbatean Iruñean, eta Billabesetako langileen babesa jaso dute. Billabesetako langileek manifestazioa burutu dute egun berean. BSHko langileeak enpresaren Bruselako egoitzan bilduko dira astelehenean, Europako Batzordeko Enplegu... [+]