Beginak: emakumeentzako oasia Erdi Aroko itomenean
Lieja (Belgika), 1180. Emakume talde batek lehen beginetxea eraiki zuen. Bertsio zabalduenaren arabera Lambert Le Bège apaizaren omenez hartu zuten izena, baina bada begina hitzak, besterik gabe, otoizlari edo eskale esan nahi duela uste duenik ere (aleman zeharrean beggen aditzak otoitz egin edo eskatu esan nahi zuen, eta hortik letorke komunitate horien izena).
Bi mendetan ia etengabe gerran aritu ondoren, XII. mendean emakumeen gainpopulatzea nabarmena zen Europan. Komentuak ezkontzerik ez zuten andrazkoz gainezka zeuden. Hala, gizarte estamentu orotako hainbat emakume komunitateetan biltzen hasi ziren. Talde espiritualak izan arren, laikoak ziren; hau da, jainkoaren izenean egiten zuten lan, baina elizaren hierarkiatik eta gizonezkoen kontrolpetik at. Erabakiak demokratikoki hartzen zituzten, autarkikoak ziren eta karitatezko hainbat lanetan aritzen ziren: baliabiderik gabeko gaixoak zaintzen zituzten, neskato pobreei hezkuntza ematen zieten... Beginek nahi zutenean utz zezaketen komunitatea, ezkontzeko, eta emakume ezkonduek beginetxeetan laguntzeko aukera zuten, kanpoan bizi arren.
Las beguinas: libertad en relación lanean Elena Botinas eta Julia Cabaleirok honela deskribatzen dituzte komunitate berezi horiek: “Guneok ez ziren ez domestikoak, ez klaustralak, ez heterosexualak. Emakumeek ahaidetasun patriarkalaren sistematik at partekatzen zituzten espazioak ziren, espazioaren eta komunikazioaren zatiketa gainditu zituztenak, inguruko gizartearen errealitatera zabaldu zirenak”.
Sortu eta berehala beginetxeak emakume aberatsen oinordetzak eta emaitzak lortzen hasi ziren. Horri esker, komunitate berriak sortu ziren Flandrian, Brabanten eta Renanian. Baina hierarkia katoliko hertsiaren arreta ere piztu zuten. Elizari zegozkion ondasunak “desbideratzen” ari ziren, eta heresia salaketak erabiltzen hasi ziren beginen hedapena geldiarazteko. 1310ean, esaterako, Marguerite Porete poeta sutan hil zuten “gizonezkoak seduzitzeagatik”. Gizonezkoak baino gehiago, emakumezkoak seduzitu zituen bizimodu alternatibo hark, eta gizonak kezkatu, “emakumeei, emazte edo moja izan gabe, gizonezkoen menpekotasunetik libre bizitzea proposatu zielako”, Régine Pernoud historialariaren arabera.
Hedapena eten egin zen, beginetxe gehienak Flandriara mugatu ziren berriro, beginek hasierako hainbat ezaugarriri uko egin behar izan zieten bizirauteko eta eliza katolikoaren nahira etorri ziren. Iragan apirilaren 14an, Marcella Pattyn, munduko azken begina hil zen 92 urte zituela, beginen komunitateen jatorrizko esentzia hil eta mende batzuetara.
Urriaren 19ra arte dago ikusgai Donostiako Kaian Amerikako konkista eta arpilatzeari bandera berdea eman zion itsas-espedizioko itsasontzi baten erreplika: Cristobal Colónen Santa Maria. Espainiarrek segitzen dute haien loria inperiala gorazarre egiten, bertoko agintari... [+]
Bertsio ofizialaren arabera, ETAko militante Montxo Martínez Antiak 1975ean bere buruaz beste egin zuen Madrilen, Poliziak inguratuta zuen eraikin batean. Eusko Jaurlaritzak bertsio horri eutsi zion 2015ean. Orain, GEBehatokiak ikerketa egin du eta ondorioztatu du poliziek... [+]
Kristobal Kolon nabigatzaile ezagunak 1492an Amerikara iristeko –'Amerikaren aurkikuntza' gisa kontatu izan da espedizio hori historian– erabili zuen hiru ontzietatik handiena izan zen Nao Santa Maria, eta horren erreplikak Donostian egin du geldialdia,... [+]
Eskoziako Highlandseko Eilean Donan gazteluan, XIII. mendeko orrazi bat aurkitu dute, ilea zehaztasunez banatu eta orrazkera elaboratuak egiteko erabiltzen zuten gravoir bat.
Baina aurkikuntzaren garrantzia ez datza piezaren funtzioan, dekorazioan baizik: kirtenean emakume... [+]
Elkarrekin esnatzeko ordua (Susa, 2016) Kirmen Uriberen nobelan oinarrituta, Karmele pelikula zine aretoetan estreinatzear da Asier Altuna (Bergara, 1969). Lehen lurreratzea Donostiako Zinemaldian izan du, eta bertako ateak ireki orduko eman dio elkarrizketa ARGIAri, goizean... [+]
Madril, 1925eko urriaren 13a. José Antonio Primo de Rivera diktadoreak “propaganda antipatriotiko eta antisozialari” buruzko errege dekretua sinatu zuen. 2. ordenan, dekretuak zera zioen: “Lehen hezkuntzako ikuskariek (...) eskoletako testuliburuak... [+]
Bi egun baino ez ditu iraun zabalik LAB sindikatuaren historia barnebiltzen duen 1974tik etorkizunera, LAB zabaltzen erakusketak, Tuterako Rua zentro zibikoan. Erakusketa paratu dute Erriberan 40 urte egin dituela ospatzeko sindikatu abertzaleak antolatutako egitarau barruan.
Arqueología e Historia aldizkari espainiarraren 63. alea, urrikoa, aldez aurretik zetorren iragarria baskoien herriari eta historiari buruzkoa izango zela. Azala, zeinean badirudi erreferentzia egiten zaiola Ocho Apellidos Vascos filmari (bi pertsonaiak hango aktoreen oso... [+]
Sergio Escribano Ruizek (Mungia, 1977) zuzentzen ditu Sancti Spiritu gotorlekuko indusketa arkeologikoak, gaztelarrek Hego Amerikan ezarritako lehenengo asentamendua. Ikerketak testuetan jarritako historia koloniala ezbaian jartzeko aukera eskaini dio.
50 urte bete dira Txiki eta Otaegi fusilatu zituztenetik. Urteurrenaren harira, BERRIAk lan hau ekoiztu.
«Txikiren anaia bat kalean ikusi nuen behin, Zarautzen [Gipuzkoa], eta pentsatu nuen: '50 urte igaro dira fusilamenduaz geroztik. Zer pentsatuko du berak? Nola... [+]
2025eko uztailaren 12an izenpetu zuten hiru aldeen arteko Bougivaleko Akordioa, irlaren etorkizun instituzionala adosteko asmoz. Frantziako Estatuaren "instrumentalizazioa" salatzean gain, FLNKS alderdi independentistak argitu nahi izan du beraiek izenpeturiko dokumentua... [+]
Hungaria, 1038. Eztebe I.a erregea, erresumaren fundatzailea hil zen. Handik mende erdi eskasera, 1083an abiatu zen haren kanonizazio prozesua, eta, hala, historiako familia santuenaren historia ere abiatu zen; guztira, Hungariako errege-familiako hamar kide izendatu zituzten... [+]
Luzaroan momifikzioa antzinako Egiptorekin lotu izan da eta zibilizazio hura jotzen zen momien jatorritzat. Azken urteetako aurkikuntza eta ikerketek aldiz, momifikazioaren historia astindu dute. 2022an duela 8.000 urteko momia bat aurkitu zuten Portugalen, eta, berriki, 12.000... [+]
