"Gazteek ez dute euskara lanjeran ikusten"

  • Iparraldeko lehen euskara eskolen lekuko, AEKren sortzaileetakoa eta Seaskako irakasle ohia, Xan Goenaga Parisko biziaz asperturik bere erro euskaldunen bila etorri zen Euskal Herrira.
Xan Goenaga
Xan GoenagaLander Arbelaitz
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Hastapenak gogorrak izan ziren, baina gauza bat argi du, giro ezin hobea sortzen zela eta jakin-min handia bazela euskarara hurbiltzeko. Orain Baionako AEKn eta Errobi Elkargoko sei langile-talderentzako euskara trebatzaile ari da lanean.


Noiz etorri zinen Euskal Herrira?


Pauen sortu nintzen, eta gero bizi izan naiz luzaz Parisen. 1971n hango biziaz asperturik hona etorri nintzen. 1968aren ondotik mugimendu anitz sortu ziren eta ildo horretan ari nintzen ene erroen bilatzen, baina ene familiak ukatu zuen euskalduntasun hori. Nire aita, Bordelekoa izanik, egon zen Hego Euskal Herrian gerla piztu aitzin, gero gazte zelarik aterpetu zen Iparraldera, eta hor nolazpait ukatu zuen bere euskalduntasuna. Ez genuen aipatzen Euskal Herria etxean, nire ama ere ez da batere euskalduna. Banuen ametsa dena uzteko eta Euskal Herrira artzain joateko. Lehenbiziko euskara eskolak Parisko Euskal Etxean jaso nituen.


Aldiz, zure ibilbidea arras lotua da euskararekin.


Niretzako hona etortzea zen euskara ikastea, zeren eta nahi nuen haste-hastetik nire burua errebindikatu euskaldun gisa, eta nola ez nekien euskara, ez nintzen hemen sortua, arras kanpotarra nintzen, bide bakarra zen hizkuntza. Hizkuntzaren bitartez nahi nuen ezagutarazi nire euskalduntasuna.


Zer moduz artzain artean?


Aski fite lortu nuen egonaldi batzuk egitea artzainekin, eta horrela praktikan eman dut ikasi nuen euskara apurra. Artzainekin nintzen garaian nik behar nuen inposatu euskara, bestenaz aise lerratuko ziren frantsesera. Hastapenean zaila zen, ez zuten nire ahalegina ulertzen, lezio-emaile bezalakoa nintzen. Konfiantza ukan zutenean ontsa, baina hastapena gogorra da. Izan ere, orokorrean, euskaldun zahar batzuk minduak dira haiek galdu zuten euskara eskoletan irakasten dela ikustean. Euskaldun berrientzat beharbada euskara ikastea polita da, baina hizkuntza kontserbatu ez duten batzuek ez dute anitzetan iritzi bera ukaiten.


Iparraldeko lehen euskara ikastaroen lekukoa zara.


Mende Berri elkartearekin aritu nintzen, euskararen eta kulturaren inguruan ari zen elkartea. Azpimarratzekoa da lehenbiziko bi ikastaldiak egin direnak Iparraldean ezin izan zirela muntatu Euskal Herrian, baina Bordelen. Hiri horretan bazen misiolari afrikarren etxe bat, eta bertan hasi ginen, beste tokirik ezean. Hirugarrena jadanik Donapaleun egin zen. Harrigarria da baina Euskal Herrian ezin izan zen orduan ikastaldi bat eman euskara ikasteko. Bazen euskarazko eskolekiko beldurra, mesfidantza, ez zen onartzen. Nire oroitzapen azkar bat da ikastaldi batean gauez gazte batzuk, bertakoak, harrika aritu zirela gure kontra, eta zinez barnetegi batean ginen, setiatuak bezala [barrez]. Hala ere, garai horretan sentitu nuen harrera ona euskaldun berriengandik, zerbait ikasi bezain fite besteei transmititzen zitzaien. Biziki bide emankorra da euskara ikasteko.

Nolako giroa zen ikastaro horietan?


Garai hartan bazen lan bat bereziki gazteekin lizeoetan: erakusten eta ukitzen zen euskal kultura. Hogei ikasle inguruko entzuleriarentzako kantu batzuk emateko etortzen zen Benito Lertxundi ikasgelara. Bestaldeko lagun anitz etortzen zen ikasleekin mintzatzera, Manex Goienetxe, Txillardegi, Laplace, eta abar, urte horietan bazen euskararekiko jakin gosea. Udako ikastaroetatik kanpo ez zen fitsik, sortu eta itzaltzen ziren eskolak, jarraipenik gabe. 1980an sortu zen Iparraldean AEK, auzotegi bezainbat eskola sortzeko asmoz. Bi kezka genituen: behar zen absolutuki frogatu euskara ikas zitekeela (pedagogia berritzea) eta ikas-prozesua eraginkorra izan behar zuela (ordutegia tinkotzea, oren gehiago sartzea). Julen Kaltzada, Alberto Gabika eta Josu Naberan etortzen ziren laguntzeko.

Seaskakoa zer esperientzia izan da?


Seaskan espero ez nuen bizipena atzeman nuen. Nire lankide zen irakasle anitz ez zen arras euskaldundua, baina hala ere, konpromisoa hartzen zuten ikasgai guztiak euskaraz emateko. Hori izan da niretzat ikastaldirik eraginkorrena. Ikusi ditut gazte horiek euskara ikasten eta urte bat pasa eta gero euskaraz mintzatzen ziren, eta gainera, gai ziren euren ikasgaia euskaraz irakasteko. Euskara lanean erabiliz ere ikasten da. Seaska hizkuntza-murgiltzea zen ikasleentzat eta irakasleentzat ere bai. Hala ere, lana ere behar zen ikasleei euren artean euskaraz egitera bultzatzeko, gazteek ez dute euskara lanjeran ikusten, eta euskara badakite, baina motibazio falta dute molde naturalez praktikatzeko. Min egiten du horrek. Joan nintzen zeren ez nuen nire burua ikusten zahartzen beti toki berdinean, baina bestalde sentitzen nuen emankorragoa nintzela helduekin gazteekin baino. Gazteekin taldea atxiki behar duzu, diziplinaz kudeatuz, zailagoa da, belaunaldi kontuak direla pentsatzen dut. Helduek, ordea, badute motibazioa piztua, haiek hautatu dute etortzea, euskara ezagutzea. Hobeki sentitzen naiz.

Orain euskara trebatzaile zara.


Bada publiko bat nahi duena ikasi lan denboran eta lanerako. Hortxe urrats bat eman izan da, talde horiek animatuz, sustengatuz, eta behar da aurkitu ildoa non lanean erabiliko duten ikasitakoa, euskara praktikatzeko eta hobeki izateko lanean. Nire ikasleak idazkariak dira, gizarte-zerbitzukoak, herriko etxeetako langileak, eta abar. Abantaila da kontuan hartzen dugula ingurumen bat, ikastea indibiduala da baina euskara gauzatzea kolektiboa da, ikasleen artean harremanak lotzen saiatzen gara, eraginkorragoak izateko. Bakoitzak aurkitu behar du sare bat –lagun taldea, familia, lana...– non euskaraz aritu ahal den, bestenaz ez du ikasiko bururaino: fiteago eta hobeki praktikatzeko.

Euskara ikasten ari nintzela, banituen bizpahiru kontaktu eta banekien horiekin aritu ahalko nintzela euskaraz. Oso lagungarria izan da. Eraiki ditut harreman horiek euskaraz eta oraindik euskarazkoak dira.

Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude