Herodotok arrazoi

  • Etruria, K.a. 40. Etruriarren herriak independentzia galdu zuen eta Erromatar Inperioko probintzia bihurtu zen. Huraxe izan zen mende luzez etruriarrek penintsula Italikoan izan zuten nagusitasunaren amaiera. Baina zein zen Mediterraneo mendebaldeko potentzia honen jatorria? Hainbat erantzun eman zaizkio galdera horri.

    Herodoto historialari eta geografo greziarrak (K.a. 484-425) uste zuen Lidiatik, hots, ekialdetik abiatu zirela K.a. XIII. mendean.

    Herodotoren herrikide batek, Halikarnasoko Dionisiok, berriz, etruriarrak Penintsula Italiko bertakoak zirela zioen. Bere esanetan, etruriar zibilizazioa ez zen beste inon garatu, eta etruriar hizkuntzak jatorri mediterraniarra zuen, ez ekialdekoa.
Iparraldetik etorri zirela zioen beste teoria batek. Egungo Suitzaren ekialdea eta Austriako mendebaldea omen zuten jatorri. Eskualde horretan bizi ziren zeltei raethii esaten zieten erromatarrek; eta etruriarrek euren burua rasena hitzez izendatzen zuten. Bi hitzen arteko antzak justifikatzen zuen hipotesi hori, eta XIX. mendean eta XX.eko hasieran arrakasta izan zuen. Baina azken mendean erabat baztertu dute.

Orain arte Dionisioren usteek izan dute pisu gehien, etruriarrek jatorri autoktonoa zutela, alegia. Herodotoren proposamena ez dute erabat alde batera utzi, eta zibilizazioak ekialdeko eragina izan zuela onartu da. Baina eragina besterik ez; greziarraren teoria ez du arkeologiak frogatu ahal izan. Gainera, erromatar zibilizazioaren oinarri italiarra zalantzan jartzeak ez dio bultzada handirik eman aukera horri.

Egungo Toscanako hiri zaharra da Murlo. Garai hartan Etruriako konfederazioaren barruan zegoen. Ferrarako Unibertsitateko biologo Guido Barbujanik hiri horretako biztanleen informazio genetikoa aztertu du. Ikertutako DNAn Ekialde Hurbilean ohikoak diren lotura genetiko gehiago aurkitu ditu, Italiako gainerako eskualdeetan baino. Hortaz, Murloko biztanleen arbasoak siriarrak eta palestinarrak zirela ondorioztatu du. Barbujaniren azterketa American Journal of Human Genetics aldizkarian argitaratu berri dute.

Italiako bete zientzialari talde batek, aldiz, Toscanako abelburuen DNA aztertzen jardun du. Eskualde horretan Italian ohikoak ez diren lau behi espezie aurkitu dituzte; hauen ahaide genetikoak ere ekialdekoak dira.

Beraz, DNAren azterketak etruriarrak ekialdetik etorri zirela esan digu. Duela 2.500 urte logika soilak horixe bera esan zion Herodotori: albokoekin alderatuta zibilizazio garatuegia zen etruriarrena, eta haien erlijioak eta ohiturek ekialdeko ezaugarriak zituzten.

Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude