Dabid Anaut: «Euskara betaurreko oso teknikoekin begiratzen da»


2006ko abenduaren 10an
Liburuan atentzioa eman didan lehen gauza erabili duzun tonua izan da; hizkuntza kontuei buruz gutxitan idazten baita umorez, ironiaz eta sarkasmoz... Baina, irribarrez idatzi duzu, ala ozpinduta?
Erakutsi nahi izan dut gai hauetaz diskutitu daitekeela beste klabe batean, beti erabiltzen dugun ostitxar eta erretxin puntu hori gabe. Ekarpena hortik egin nahi nuen. Gaiak, euskalgintzan beti dabiltzanak dira. Disparate dezente sartu dut, bestalde, erakusteko hemen imajinazioak ez duela mugarik izan behar eta disparatearentzako ere tokia badagoela. Baina oro har ez dut gogorik izan behatzarekin inor seinalatzeko.

Liburua irakurtzen ari nintzela, pasarte askotan barre egin dut. Zerk bultzatu du zu bezalako pertsona serio bat umorea erabiltzera?
Hain ohituta nago gauza hauetaz euskalgintzan erabiltzen den tonu serio horretan hitz egiten, aspertu ere egin naizela! Gai hauetaz hitz egin izan dudanean, ia beti izan da doinu serio eta tragiko horretan. Eta hori ere beharrezkoa iruditzen zait, baina gogoa neukan tonu horretatik aldendu eta gauzak beste era batera esatekoa. Beti gustatu izan zait, bileretan eta, tribializatu gabe, baina umore dosiak sartzea, gauzak arintzeko eta giroa deskargatzeko. Hori bai, uste dut gehiago disfrutatu dudala pentsatzen idazten baino.

Noiz sortu zitzaizun euskara teknikaria izateko bokazioa?
Karrera ikasten ari nintzela, Nafarroako Euskara Teknikarien Sarearen idatzi bat irakurri nuen, eta orduantxe ikusi nuen lehen aldiz nire burua horrelako leku batean, irtenbide profesionaletan gehiegi pentsatu gabe. Kontxo! Nafarroa eta euskalgintza, esan nuen, eta hor nire burua ikusten nuen. Bortzirietako deialdia atera zenean, probatzea erabaki nuen.
Euskaltzaletasuna, aldiz, oso txikitatik datorkit. Gogoan dut, 10 urterekin edo, hartu nuela amak zeukan Euskaltzaindiaren liburu bat eta hitzak ikasten hasi nintzela. Horrelako puntu bat baneukan.

Baina hori perbertsiotzat ere har daiteke ezta?
Bai. Agian ume euskaltzale goiztiar eta perbertsoa nintzen. Nik uste, frustrazio bat neukala. Euskaltzalea sentitzen nintzen, ikastolan ez genuen sekula euskaraz hitz egiten, irakasleekin bai, baina ikasleen artean sekula ez, eta nik egoera hori bizi nuen... ez tragedia bat bezala, baina bai arantza bat bezala.

Ez al zinen estralurtar samarra? Liburuan aipatzen duzun bezala, euskara teknikariaren laburdura E.T. da. Estralurtarra sentitzen zara?
Zenbaitetan bai, eta liburuan ere esaten dut; batez ere, Villabesan (autobusean) gertatzen zait hori. Iruñerriko Villabesa hartu eta jendeari begira jartzen naiz, pentsatzen, eta orduan bai sentitzen dudala neure burua, arrotza ez, baina... «Gure mundua, euskara, euskalgintza eta gure roilo guztiak zein urruti geratuko zaizkion jende honi», pentsatzen dut. Eta ez dakit zergatik, baina beti Villabesan gertatzen zait hori. Bestela, eguneroko lanean edo inguruko jendearekin ez.

Koldo Zuazok Euskararen sendabelarrak proposatu zizkigun eta zuk berriz medikuntza tradizionala alde batera utzi eta farmakoak proposatu dizkiguzu liburuaren lehen atalean: Euskararen botikak.
Bai, egoera ikusita erremedio gogorrak behar dira. Euskara teknikariok batzuetan nortasun arazoak izaten ditugu, ez dakigu zer garen! Esatari? Filologo? Aisialdiko begirale? Idazle? Itzultzaile? Eta beharbada, zerrendan botikaria ere sar genezake, jendeak askotan «errezetak» eskatzen baitizkigu bere arazotxoak konpontzeko. Teknikariak jakin behar du era guztietako gaitzak konpontzen: Hau nola esaten da? Honek ez daki ongi euskaraz eta zer egin behar da? Hemen ez da euskaraz egiten, zer egin behar dugu?... Eta guk botikak behar ditugu zulotxo guztiak konpontzeko.

Terapiak ere aurkeztu dizkiguzu. Esate baterako, bertso-terapia.
Europako prentsara begiratu besterik ez dago, era guztietako terapiak daudela ikusteko. Bertsogintza hain emankorra, bizia, irekia, sortzailea eta originala izanik, bada, uste dut potentzialtasun handia duela.

Baina azken finean, kontua burua estutzea da, eta bertso-terapia sortu dugun bezala, euskararen inguruko edozein osagairekin ere osa daiteke terapia egokia. Itsasoko urarekin, barrearekin edo besarkadekin senda daitekeen bezala, bertsoekin ere egin daiteke.

Euskararen alde jardutea, afizio izatetik ofizio izatera pasa da askoren kasuan. Eta ofizio bihurtzearekin batera ez al du askok afizioa galdu?
Gerta liteke. Niri, oraingoz behintzat, ez zait gertatu. Lana bukatuta ere segitzen dut euskararen inguruko gauzak lantzen, idazten, irakurtzen, eta nire militantzia euskararen inguruan bideratu dut.

Baina ikusten dut euskalgintzan edo euskaltzaleon artean teknifikazioa gertatu dela eta alor pertsonalean profesionalizatzeak zenbaitetan ekarri duela euskararekiko pasioa edo grina galtzea, dena oso betaurreko teknikoekin begiratzea, eta euskararen gaia bizitzeko modua gehiegi hoztea.

Giro horretan, liburuak ekarpen bat izan nahiko luke. Euskara soziolinguistikaren betaurrekoekin begiratzen denean -oso modu teorikoan edo oso ukitu akademikoarekin-, azkenean, gure aztergaiak, fosilak edo mineralak balira bezala tratatzen ditugu eta nire ustez hizkuntza hori baino gehiago da. Bestelako betaurreko batzuk jantzi beharko genituzke.

Filologoa izanik, euskal filologoak ere hizpide edo idazpide izan dituzu liburuan.
Jendearentzat seguru asko filologoa pertsona xelebrea izango da, hamarretik bederatzik ez bailukete asmatuko filologia zer den esaten. Eta zalantza egingo nuke, filologo askok asmatuko ote genukeen ongi geure burua definitzen. Are gehiago, filologoei karrerak zertarako balio duen galdetuta, askok lanak izango lituzkete erantzuteko. Nik dakidala filologo asko dago ikasketaz, baina lanbidez filologoa denik... Nik ez dakit bat bakarra ere ezagutzen dudan.

Eta filologian hasitako bidaia iniziatiko horrek Absurdoaren lurraldean barna eraman zaitu liburuaren atal batean diozunez.
Hizkuntzaren inguruko egoera anormal horretan oso baldintza onak daude absurdoa sortzeko. Esate baterako, niri neroni gertatu zait, normalizazio lanetan sartuta, Goizuetako haurrak euskarazko udalekuetara bidaltzea, eta justu horixe izatea haiek erdaraz egiten duten ia leku bakarra. Euskara teknikaria naiz, euskararen erabilera helburu hartuta, antolatu ditut jarduera batzuk haur horientzat, eta lortu dudana da Goizuetako haurrek urte osoan egiten ez dutena egitea; alegia, erdaraz hitz egitea... Zertan ari naiz? Hori sekulakoa izan da. Absurdo guztiek badute atzean esplikazio bat baina... horrek ez dit kentzen sentsazio absurdo hori.

Hori niri gertatu zait, baina absurdo txikiak edo handiak egunero ikus ditzakegu euskararen inguruan.

Beharbada horregatik aldarrikatu duzu Berritu edo hil? Zer da berritu beharrekoa?
Erraza da egin eta gero kritikatzea eta berritu egin behar dugula edo gaizki egin dugula esatea. Alde horretatik, liburuak ez dauka seinalatzeko asmorik. Baina estrategia eta teknikatan uste dut asko hobetu behar dugula. Erabilera areagotzeko erabili ditugun diskurtsoak adibidez. Eskola umeei esatea: «Egin ezazu euskaraz, edo zigortuko zaitut!» Hori da niretzat egin behar ez denaren adibiderik garbiena.

Estrategia orokorrak ere bai, baina batez ere eguneroko gauzak eta taktika txikiak berritu beharra aipatu nahi izan dut. Gizartea, jendea, berritzen eta aldatzen ari da eta nik uste badaukagula pentsatu eta garai bateko diskurtsoak eta formulak berritu beharra.

Eta hau guztia esana dago malaostiarik gabe. Neure burua ere sartzen dut hanka sartze horietan, esate baterako gure umeekin egindakoak. Bizi dugun egoeran badakit ezin dudala hiztun idealik espero, baina gero barru-barruan espero dut gure seme-alabak hiztun idealak izatea. Orduan hasten naiz zuzentzen eta «hori ez da horrela esaten!» bezalakoak erabiltzen...

Eta orduan ateratzen zait nire barruko superheroiaren espiritua, eta nire barruko euskaltzaina.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude