Autodeterminazio hitzak oso prentsa ona du euskal politika munduan, erraz saltzen da, baina juridikoki balio oso eskasa ditu. Gauzak argitu beharrean nahastu egiten du. Autodeterminazio hitza erabiltzen denean, independentziaren alde daudenen artean, benetan aldarrikatu nahi dena SEZESIO eskubidea da. Hobeto esanda -zeren sezesioa berez ez da eskubidea-, sezesioa gauzatu ahal izateko eskuduntza aldarrikatzen da. Espainiatik aldentzeko aukera izatea. Baina eskuduntza hau gauzatu ahal izateko ere -asko suposatzea da horrelako eskuduntza onartuko zenik baina... segi dezagun oraingoz gogoetarekin- arazo ugari planteatzen dira.

Lehenengo, Euskal Herria askorentzat errealitate kulturala da, batzuentzat errealitate politiko, baina Euskal Herria ez dena da errealitate juridikoa. Hegoaldean, Euskadi (Euskal Autonomia Arkidegoa) eta Nafarroa dira "Euskal Herria" baina juridikoki hiru entitate juridikoz ari gara. Euskadi, Gernikako Estatutuan oinarritzen dena, Nafarroa "Amejoramenduan" eta Espainia, 1976ko Konstituzioan. Sezesio eskuduntza gauzatzekotan hiru errealitate juridiko horietan aplikatu beharko litzateke. Iparraldean berriz, euskal lurraldeek ez dute entitate juridiko propiorik. Batzuek urteak daramatzate Euskal Departamendu propioa izateko borrokan, baina oraingoz amets bat besterik ez da. Lapurtarrak, zuberotarrak eta Iparraldeko nafarrak bi entitate juridikoko parte dira, Akitaniako Erregiokoak eta Frantziako Estatukoak. Hegoaldekoekin batera sezesio prozesu baten sartu nahiko balute, bi entitate juridikoetan aplikatu beharko litzateke.

Ikusi daitekeenez, gaurko errealitatetik begiratuta prozesu guzti hau kimera bat besterik ez da. Baina autodeterminazioa aldarrikatzen dutenek jakin beharko lukete egunen batean, autodeterminazio hitza pankartetatik atera eta errealitate bihurtu nahiko balute, bidea, gutxi gora behera, hemen deskribatzen dena izango dela.

Sezesio eskuduntza tentagarria izan daiteke batzuentzat, baina errealitatean praktika ezina da. Eskuduntza edukita ere gaurko Euskal Herrian aplikatzekotan, Gipuzkoan eta Bizkaian bakarrik izango litzateke posible eta hori nahiko zalantzarekin baita ere. Beste euskal lurraldeetan, amets beroenetan ere, ez dago gehiengo nahikorik. Orduan, Gipuzkoan eta Bizkaian posible izango balitz ere, merezi al du horrelako prozesu korapilatsu eta frustrazioz betetako batean sartzeak, hain emaitza eskasak lortzeko?