Bai, liburu honen idazketa prozesua luzea izan da -bost urte baino gehiago kosta zait-, baina nik denbora horretan beste hizkuntza edo esparru artistikoetan egin ditudan lanak -talde sormen lanak izan dira gehienbat (dantzan, antzerkian, hainbat gauzatan)-, horiek ere liburuan daude, ez fisikoki, ezin dira ikusi, baina nik badakit hor daudela. Bestalde, liburuaren azala eta barruko argazkia aukeratzerakoan, hor ere bilatu dut besteen begirada egotea. Azala Idoia Elosegirena da, eta nire argazkia jarri ordez, idazlanean neure burua desagertarazi nahi izan dudanez, eskatu nion Oier Etxeberriari erretratu bat egiteko, bere begirada jartzeko. Idazle batek, nire ustez, bere burua desagerrarazi behar du testuetan. Beste gauza bat da, liburua argitaratzerakoan, merkatua dela-eta, beharrezkoa izatea aurpegi bat, norbanako bat. Baina hor ere norberak jarri behar ditu mugak.

Liburuko hiru pertsonaia nagusiak -neska bat eta bi mutil- zentrorik gabe geratu dira. Eta zentro eza horrek etengabeko mugimendu batera bultzatzen ditu, bilaketa batera. Esango nuke, orokorrean hitz eginda, deserrotzea ez dela inoiz hautu bat. Negutegiaken deserrotze hori jaioterriak, heriotzak, desamodioak, egungo prekarietateak eta bizi baldintzak bultzatua dago. Ondorioz, pertsonaiek marrak egiten dituzte beren geografia pertsonaletan. Eskutitz bat bidaltzen die Omarrek bere bi lagunei, Emiri eta Dederi; Omar kartzelan dago, eta liburuan Emik eta Dedek eskutitz horri erantzunez egiten duten bidaia agertzen da. Autoz bata, Berlinetik; itsasontziz bestea, Bartzelonatik. Hori litzateke hari nagusia. Baina era berean bakoitzak duen deserrotzearen zergatiak ere azaltzen dira narrazioan zehar.

Arestian aipatutako arrazoiekin batera, beraien aiton-amonak. Omarren aitona naziek atxilotu zuten, eta bi urte eman zituen kontzentrazio gune batean. Dederena, berriz, Espainiako 36ko Gerraren ondorioz Frantziara ihes egindako errepublikarra da; eta Emirenak, II. Mundu Gerra ostean Europa altxatzen edo berreraikitzen lanean egon diren etorkinak dira. Eta hori, nolabait, odolean daramate hirurek.

Liburu korala da, bai. Eta istorioez gain, badira idazketa prozesuan nengoen bitartean egin ditudan gogoetak. Memoriari buruzko gogoeta, esate baterako. Hor, hiru pertsonaien memoria agertzen da, baina ez modu nostalgikoan ulertutako memoria; beraiek egiten dutena esperientziaren erreskate moduko bat da. Eta nik une horien erreskate moduko bat egiten dut, mikro istorioak azalduz. Liburuan bada ere denborari eta espazioari buruzko hausnarketa bat. Izan ere, denborak eta espazioak baldintzatu egiten dute gure sentsibilitatea. Gure pertzepzioaren arrazoi dira, eta haietako batean aldaketaren bat dagoenean gure pertzepzioa eta, ondorioz, gure bizitzan egoteko modua, aldatu egiten dira.

Hildakoen irudimenak bizidunona ukitzen du. Banaezinak dira biak, ez da heriotzarik bizitzarik gabe, eta alderantziz. Literaturak ematen duen aukeraz baliatu naiz, hau da, heriotzak, heriotza gogorrak, heriotza esangaitz horiek maila poetiko batera eraman ditut. Horrek posible egin du liburuan heriotza etengabe azaltzea. Badago ere adiskidetasunari buruzko gogoeta bat, identitateaz eta jatorriaz harago sortzen den adiskidetasun horren aldeko apologia bat. Nire ustez, adiskidetasun horrek erritualetan oinarritutako politikak baino indar handiagoa izan dezake. Esango nuke edozertarako gai dela identitateen kate motzetik harago sortzen den adiskidetasun hori. Elkartze horrek esperientzien trukaketa bat posible egiten du, ondoezaren trukaketa ere bai. Bizi nahi bat sortzen du, eta bizi nahi hori, pentsamenduarekin, eta zentzu zabalean ulertutako maitasunarekin eta poesiarekin lotuta, bada, oso indartsua da.
Bestalde, liburuaren egiturak postmodernitatearen ezaugarriak baditu ere, ez da nobela postmodernoa. Ez da nihilista edo suntsitzailea. Denbora guztian hatsa eman diet pertsonaiei, nolabaiteko bizipoza.
Aurrekoekin batera, badago beste gai bat liburuan: Medusaren mitoa.

Berreskuratu egin dut. Medusaren mitoak eragin handia izan du gure alegiazko munduan. Publizitatean, margoetan-eta, etengabe agertzen da Medusaren irudia. Mito klasikoak dio Medusa dela Gorgona ahizpetatik gazteena, hilkorra den bakarra. Perseok Medusarekin borrokatzen duenean, ezkutua erabiltzen du, eta Medusak bere itsustasuna ezkutuan islatua ikusterakoan, hil egiten da; orduan, Perseok mozten dio burua eta, geroztik, buru hori erabiltzen du bere etsaiak harri bihurtzeko. Hori dio irakurketa klasikoak. Baina badira beste asko Medusari buruz idatzi dutenak, Freud, Marx, Goethe, Nietzsche... Kastrazioaren mitoa ere hor dago. Hélène Cixous idazleak gizonezkoen kastrazioaren beldurraz idazten du Le rire de la Méduse saiakeran. Clarice Lispector idazlearen gaineko saiakera ere bada liburu hori, eta honakoa proposatzen du: ausardia behar dela logozentrismoa eta falozentrismoa gainditzeko, eta munduan ikusi nahi ez dugun hori ikusteko.

Bai. Baina mitoaz gain, leku geografiko gisa ere agertzen da Negutegiak-en, nobelaren pasarte bat Gorgona izeneko uhartean gertatzen baita.

Jakina da forma dela idazleoi geratzen zaigun bilaketa bakarra, bestela dena esana dagoelako, dena idatzita. Eta formari dagokionez, nire ustez kontuan izan behar da edukiak eta formak bat egin behar dutela, forma edukia dela, eta edukia, forma. Orduan nik, fragmentazioaren bitartez, denboraren hari kronologikoa hautsiz eta esaldiren hari logikoari ere bueltak emanez, bilaketa bat egin dut denbora guztian. Eta oso kontziente egin dut aukeraketa hori, zeren, nire iritzian, fragmentazioa da gaurkoaz hitz egiteko modu bakarra. Gainera, fragmentazioak irakurleari parte hartzen uzten dio. Ez bakarrik liburuaren bukaera osatzen, baizik eta liburu guztian zehar narrazioan sartzen uzten dio, ez duzulako dena esaten, iradoki egiten duzulako. Eta horrekin batera, prozesua bera azpimarratzen du fragmentazioak. Hau da, adierazten du narrazioaren prozesua bera dela garrantzitsuena, ez emaitza. Ikasi duguna desikasi behar dugu, nolabait, idazterakoan.

Prozesua bera izan da niretzat emaitza. Noraezeko liburua izan da, nahiz eta nik bukaera oso argi neukan. Bilatzen ari nintzen kondentsazioarekin eta hizkuntza poetikoarekin. Oso gustura sentitu naiz bilaketa horretan, bitartean denbora eta espazio berezi batean nengoelako, eta iruditzen zait hori liburuan islatzen dela. Aurreko liburuekin ere egoera hori bilatu izan dut, horrek uzten dizulako literaturan ezinbestekotzat jotzen dudan baldintza bat betetzen: bestea izatea, bestea bilakatzea. Bilakaera egon behar du. Azaltzen duzun istorioak ez du zure bizitzaren kontaketa hutsa izan behar, edo istorio pertsonal bat, edo errealitatearen imitazio hutsa. Nire ustetan, eta narraziogintzaz ari naiz, idazleak ez du dakiena erakutsi behar, ez dakienaren bila abiatu beharko luke. Horiek dira niri irakurle bezala interesatzen zaizkidan liburuak. Eta idazle bezala bilatzen dudan prozesua ere horixe da.