ZER ESAN TXORA-TXORA EGINDA GABILTZANEAN?

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Garaia duk, motel, esaiok! Ez pentsa geiho, esaiok! Amodioaren aurrean egia lotsagabe esaten ikasi behar duk» zioen 1988ko Hertzainak-en abesti ezagunak. Garai hartan gazte asko identifikatu zen kantarekin, Euskal Herrian nekez ligatzen omen zelako. Eta ez dirudi kantak gaurkotasuna galdu duenik, euskaldunak ligatzen txarrak garela nahiko zabaldua dagoen iritzia baita. Euskaraz ligatzea, gainera, gaitzagoa gertatzen omen zaio askori. «Gauza batzuk euskaraz esatea oso ‘hortero’ geratzen da» erantzun digu galdetutako gazte batek; «niri ez zait ateratzen ‘gustatzen zatzaizkit’ eta horrelakoak esatea» beste batek. Eta egia da bihotzeko kontuetan erdaratako erreferentzia ugari dugula. Bada, euskarazko erreferentziak zabaltzeko kezkarekin batzuk hasi dira lanean. Lasarte-Oriara hurbildu gara, bertako Ttakun Kultur Elkarteko Aisialdi Saileko buru den Iñaki Eizmendirekin hitz egitera.

2001eko udaberrian Nafarroako Gobernuko Hizkuntz Politikarako Zuzendaritza Nagusiak deialdi bat egin zuen gazte hizkera ikastetxeetan lantzeko helburuarekin. Ttakun Kultur Elkarteak eta Urtxintxa Eskolak elkarrekin proiektu bat aurkeztu zuten eta huraxe izan zen Nafarroako HPZNk aukeratutakoa. Deialdiak ezaugarri zehatzeko proiektu bat eskatzen zuen: 10 bat orduko moduloa eskola orduetan emateko, adarra jotzea, haserretzea eta ligatzea gaitzat hartuta. «Gai hauen inguruko esamoldeak lantzeko, jolasean oinarritutako programa bat prestatu genuen» dio Iñaki Eizmendik. 2001eko udazkenean hasi ziren berau praktikan jartzen Nafarroako ikastetxeetan. Altsasu, Etxarri, Lizarra, Garralda, Elizondo edo Iruñea inguruko ikastetxeetako DBHko 2. eta 3. mailatan dagoeneko eskaini dute modulua. Lasarten ere, moldaketa batzuekin, martxan jarri da eta beste leku batzuetara ere zabaltzen ari dira eskaintza. Aretxabaletan esaterako saio batzuk eginak dituzte.


MAITE ZAITUT

Horrela du izena lagunarteko hizkeraren inguruko programan ligatzeari dagokion joko batek. Denak borobilean eseriko dira, bakar bat zutik geratuz. Zutik dagoenak, adibidez, «maite zaitut begi berdeak dauzkazulako» botako du. Eta ezaugarri hori betetzen duten guztiek lekuz aldatu beharko dute, zutik zegoena ere toki bat topatzen saiatuko delarik. Zutik geratu berri denak egitura bereko esaldia bota beharko du orduan: «Maite zaitut zure irribarrea txokolatea bezain goxoa delako», esaterako, eta jolasak modu horretan jarraituko du.
Beste joko bat hitzak lotzearen ariketa da. Bi kaxa hitzez beteko dira, bata adjektiboz eta bestea sustantiboz. Bi kaxatatik paper bana hartuta, ikasleek piropoak osatu beharko dituzte. «Begiak» eta «distiratsua» egokituz gero, ez dirudi lan zaila denik. Baina «ipurdia» eta «merkea» tokatuz gero?


LIGATZEKO ZERRENDA

«Ikasleek erabiltzen dituzten esamoldeak jasotzen eta, egokiak badira, haiekin jolasten saiatzen gara» dio Eizmendik. «Baina erdaratik hartuta badaude edo balore aldetik ez badira egokiak, guk bildutakoak eskaintzen dizkiegu edo haiek berriak sor ditzaten ahalegintzen gara». Ligatze kontuetako esamoldeen zerrenda egina dute, gaika sailkatua: hitz goxoak, kuttunkeriak, piropoak, masturbazioa, ligatzeko saiakera, larrua jotzea, sexurako gogoa... Esamoldearen oinarria ere kontuan hartzen da eta hizkuntza zein balore aldetik egokia ote den ere adierazten da. Hona hemen programa honek egokitzat jo dituen hainbat adibide:

Eiakulazioa: marmita hustu, olioa aldatu.
Hitz Goxoak: panpoxa, sorgintxu, laztana, zurrukutuna, kuttuna, txilipristina, bihotza, azukre-koxkorra.
Kondoia: langabetuaren zorroa.
Txolinduta egon: Gaztanberatu, txora-txora eginda ibili, eulia kaketan bezala egon, ur gaineko aparretan ibili.
Larrua jo: txortan egin, txorta jo, txotxoka egin, mok-mok, gainkatu, tiki-tiki, estali.
Ligatzen saiatu: nesketara/mutiletara joan, erasoa bota, katotan ibili.
Masturbatu: kanpaia jo, xagua klikatu, idiarena egin, partxisera jokatu.
Piropoak: neskamotza, larru onekoa, mutil/neska puska, mutil/neska katxarroa, hori gerribuelta!, popa-eder.
Sexu jolasean aritu: lardaskan aritu, txokolatinak izan, zirri egin, larrea aurkitu.
Musukatu: zopa-janean aritu, mukiak jan.

Iñaki Eizmendi ados dago «gustatzen zatzaizkit» ligatzeko orduan esamolderik egokiena ez dela esatean. «Beste formula batzuk bilatu behar dira, formula naturalak». Garbi utzi nahi du euren helburua ez dela gazteei ligatzen erakustea, «euskaraz ere horretarako esamoldeak badaudela eta hizkuntzarekin jolas egin daitekeela» adieraztea baizik. Garbi du horrelako programek eragina izan dezaketela euskara erabiltzeko ohitura duten gazteen artean. Baina hortik kanpo ordea, zaila ikusten du: «Berez euskara ezertarako erabiltzeko ohiturarik ez badute, ez dira bat-batean euskaraz ligatzen hasiko» Hasten direnean, erreferentzia batzuk izango dituzte behintzat

Mobil bidezko maitasun mezuak
Bergarako Jardun Euskara Elkarteak urtero amodiozko gutunen lehiaketa antolatu ohi du. Azkenekoak, ordea, berrikuntza bat izan du, ohiko gutunen lehiaketaz gain, sakeleko telefono bidezko maitasun mezuen lehiaketa ere antolatu baitute. Gazteen artean hain zabalduta dauden sms-etan maitasunak ere tokia bazuela pentsatu zuten antolatzaileek. Eta orotara 57 mezu jaso zituzten; 14 urte zituzten lehiakide gazteenek eta 54 zaharrenak, baina parte hartu duten gehienak 20 urtez beherakoak dira. Saria Azpeitiko Gorka Beobidek lortu zuen eta sari banaketa ekitaldia joan den otsailaren 14an, San Balentin egunean burutu zen.

Mezu saritua:
Zuretzat; (m)imoak, (a)isia, (i)lusioa, i(t)xaropena, d(e)sioa, guzti(a)!

Beste mezu batzuk:

Nere bizitzari argia ematen dion pertsona bakarra zu zara bihotza.
Zu nire bezain ni zure, bide banatan baino batean ez hobe?
Maite beltx hori, hire ikatzaren epela behar diat negu gorrian nire berdetasuna hori ez dadin.
Arraintsua itsasoa, landaretsua basoa, zu zaitut beti nire bizitzan, maitasunaren gozoa.
Eder hori: sakelekoaren leihoa ireki eta bihotzak lagun egin eta, eguzki izpiekin talka egin dut. Goizero zurekin ernatzen naiz maittia.
Iturri ondoan nago. Zatoz atoan laztana, gaurko hotzagaz gerritik heldu eta mosu bero bat emongo deutsut. Maite zaitut.
Zeinek eman deutsu baimena nire bizitzan sartzeko? Zeinek niri askatasuna kentzeko? Eta zeinek nire bihotza hola urraketako? Nik neuk.
Kuttuna! 10etan Bihotz kalean, sentimenduen atarian eta amodioaren pisuan, ados? Ez ahaztu kondoiak... ezta arima ere.
Iep wapisimo! erran nai datzt lenengo lagun 1 zinla, gro ilusio 1 ta orain nre bihotzean dagon gauzaik edrena!! Aunitz mait datzt mxu aundi 1.
Bixotxa! 23 urt egitn dizkiagu gaur: Zorionak!
Joeee! Horrenbeste kontzentratu naiz zure mezuko muxuan, ezpainak itsasita gelditu zaizkidala! Etorri ni salbatzera!!!
Zugnak sntimnduk z dt mugark infntoan galtzn dielko, amtsk zugnko maitsna areagtzn dt mund irealn burtik kndu ezin zaitdalk; m. zaitd al diotsut ne biotzn jab zalako


Azkenak
Europa makurrarazi du Trumpek
AEBek Europako produktuei %15eko muga-zergak ipiniko dizkie, eta alderantziz ezer ez

Horrez gain, Europa behartu egin du gasa AEBei erostera, 750.000 milioi euro xahutu beharko ditu horretan datozen hiru urteotan; beste 600.000 milioi euro gehiago inbertitu beharko ditu han, "inbertsio estrategikoetan"; eta, "ehunka milioi euro", zehaztapen... [+]


Gosez hiltzen ari gara

Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.


Octavio Alberola zendu da, Donostian Franco hiltzen saiatu zen anarkista

1962ko udan, CNT Francisco Franco diktadorea hiltzen saiatu zen Donostian, ETAren laguntzarekin. Octavio Alberola anarkistak koordinatu zuen ekintza, baina huts egin zuten.


Paul Urkijoren ‘Gaua’ hurrengo filmaren soinu bandaren grabaketan parte hartu du Aiaraldeko Iaiaiai taldeak

Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.


2025-07-28 | Gedar
Arrazakeriarekin lotu ziren iazko gorroto-delituen ia erdia Espainiako Estatuan

%37 genero- eta sexu-diskriminazio kasuekin loturik egon ziren, eta aporofobia %33 hazi zen. Gorroto-delituen intzidentzia tasarik altuena Nafarroan identifikatu zuten iaz.


Umezurtz geratu diren Palestinako haurrei eskolak ziurtatzeko 41.000 euro bideratuko ditu Salam Gaza erakundeak

Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]


2025-07-28 | Hala Bedi
Gasteizko kanpaldian jasandako Poliziaren bortizkeria salatu dute GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak

GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]


Espetxetik irten da Georges Abdallah, Europan espetxean denbora gehien zeraman preso politikoa

40 urte pasatxoko espetxealdiaren ostean, joan den ostiralean atera zuten espetxetik, eta segituan Libanora eraman, bere jaioterrira. Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz ez... [+]


Janaria sartzeko “10 orduko etenak” iragarri ditu Israelek, Gazan 100.000 haur desnutrizio arriskuan daudelako

"Pausa taktiko" gisa definitu ditu Israelek. Igandean hasi da eta 35 kamioi sartu dira Gazako zerrendara.


Sendabelarrak oliotan

Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]


Eskuz eta banaka

Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]


2025-07-28 | Jakoba Errekondo
Harroputzetik artaputzera

Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]


2025-07-28 | Garazi Zabaleta
Udako azoka ekologikoak
Aurtengo hamabi plazak

Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]


Eguneraketa berriak daude