TXERPOLEROAK IZANGO AL DU MAKAILURIK?


2003ko otsailaren 23an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Ilegalak izanda ere, drogak kalean dira aspalditxotik. Euskaraz nola izendatzen ditugu drogak ordea? Askotan, eskualdearen arabera izen ezberdinak erabiltzen dira. Idatzita ere ez ditugu askotan topatzen. Hala ere, gero eta gehiago dira drogei buruz euskaraz aritzen diren testuak, baina orain arte ez du inork hiztegi bateratu bat osatu, bakoitzak erdaretatik gutxi gorabeherako baliokideak bilatu behar izaten zituen. Hutsune hori ikusita, Eusko Jaurlaritzak "Drogei buruzko hiztegia" argitaratu zuen aurreko urtean eta sarean ere dohain eskura daiteke.

Droga da hiztegi honek jorratzen duen gai bakarra, gizarte alor horretan bereziki lanean ari direnei zuzendua baita. 1.000 hitz baino ez ditu jasotzen eta gazteleratik euskararakoa da soilik. Helburua gai hauei buruz euskaraz idazten dutenentzat edota itzulpen lanak egiten jarduten dutenentzat lagungarri eta inspirazio iturri bilakatzea da.
Eusko Jaurlaritzako Droga Gaietako Zuzendaritzak Egia-Kareaga Fundazioari eskatu zion lan hau egiteko. Hauek erabilgarri jo zuten hitz zerrenda bat aukeratu eta Rosetta Testu Zerbitzuak itzulpen enpresaren esku utzi zuten erredakzio lana. "Guk bitartekari lana egin genuen; Eusko Jaurlaritzakoen enkargua jaso genuenean, zein hitzek merezi zuten itzulpena eta zeintzuk ez erabaki genuen, gainerako lana itzultzaileena izan zen", adierazi digu Egia-Kareaga Fundazioko kide den Joseba Zalakainek.
Itzultzaileek orain arte idatzitakoa berrikusi, aztertu eta luzera gabe sor zitezkeen premiak kontuan hartu nahi izan zituzten eta lan hori burutzeko hiru mila orrialde inguru hustu zituzten. Corpusa osatzeko iturburu askotako dokumentuez baliatu dira: Osakidetzako dokumentuak, Arartekoaren urteko txostenak, zenbait Udalen Drogomendekotasunei buruzko planak, Askagintzaren argitalpenak eta beste hainbat.
Lehenik, lagin horretan aurkitutako terminologia zuzendu eta Euskaltzaindiaren arauetara egokitu zuten; ondoren, erabilgarri izan zitezkeen beste zenbait ordain proposatu zituzten; eta azkenik, haien osagarri, beste hizkuntza batzuetan gai honi buruz dauden hiztegietatik beste sarrera zerrenda bat ere aukeratu zuten. Dena den, egileek, proposamen huts baino ez direla argi utzi nahi izan dute eta balio hori aitortu behar zaiela, ez ordain terminologiko frogatuarena ordea. "Hiztegi hau erabiliko duen horrek idazteko erabiliko duela pentsatuaz aukeratu ditugu hitz horiek. Erabilgarritasuna izan da gure helburua eta horregatik aukera zabal bat eskaini nahi izan dugu, hiztegiaz baliatuko denak diskurtsoa egoki antolatzeko aukera errazagoak eta moldagarriagoak izan ditzan", azaldu digu Josu Zabaletak, hiztegiaren erredakzioaz arduratu den itzultzaileak.
Hiztegian agertzen diren adibide guztiak erabilitako testu corpusetik hartuak dira, ez da bat bera ere asmatu eta horregatik agertzen dira letra etzanez. Zenbait adibide izartxo batez markaturik datoz; horrekin, corpusean oso maiz agertzen diren arren, arauz kontrakoak direla adierazi nahi izan dute. Kasu hauetan beste erabileraren bat proposatu dute; horrela, *menpekotasun beharrean mendekotasun dela forma egokia adierazi nahi dute adibidez.
Interneteko www.drogomedia.com web gunean badago hiztegi hau eskuratzerik. Bi aukera eskaintzen ditu gainera: batetik, "pdf" formatoan hiztegi osoa jasotzea eta bestetik, mementoan on-line kontsulta egitea. Joseba Zalakainek argitu digunez, "orokorrean, droga gaietan lan egiten duten elkarteei bidali diegu hiztegi hau eta beste banaketa txiki bat ere egin dugu euskara elkarteetan eta antzekoetan, baina nahi duen orok gure web gunean ezer ordaindu gabe egin dezake kontsulta, baita ale oso bat jaitsi ere".


TEKNIKOEGIA AKASO

Bere izaerak berak eragiten dizkio muga nagusiak hiztegi honi. Hiztegi tematiko soila izateak bestelako informaziorik ez jasotzea dakar, bereziki beste hiztegietan aurkitu daitezkeen gramatikazko eta mota horretako azalpenak. Gainera, inspirazio iturri izan nahi horrek sarrera askotan ordain mordoa biltzea dakar eta erabilpenaren poderioz, hauetariko asko soberan geratuko direla argi dago.
Bestalde, hiztegi honek ez ditu kaleko erabilpenak oso kontuan hartzen, erakunde publikoek argitaratutako testuetan oinarritzen da eta horregatik gehiago aurkitzen dira "neurotransmisore", "gizarte orientazio", "jokaera eredu" eta gisa horretako hitzak. Gai honek sarean euskaraz duen presentzia oso txikia dela ohartu gara eta gune gutxi horietan ere, ez direla gehiegi aurkitzen kaleko erabilpenak.
Eusko Jaurlaritzako Droga Gaietako Zuzendaritzako arduradunek uste dute hiztegi hau ezinbesteko tresna izango dela droga arloak normalizazioaren ikuspuntutik hizkuntzaren ikuspegia jasotzeko. Espero dezagun Espainiako Barne Ministerioak orain dela urte gutxi kaleratu zuen "Drogarik gabe, atsedenik ez" drogen aurkako kanpainarekin gertatua berriro ez errepikatzea

Eta zuk, nola esango zenuke?
Drogari lotutako hitzak kalean erabiltzen dira batez ere. Legez kanpokoa izateak gainera, drogei buruz hitz egiteko beti termino ezkutuak erabiltzea ekarri du. Literaturan topatu daitezke hauetako adibide batzuk. J. L. Zabalaren «Galdu arte»n eta Zazpiak Batman kolektiboaren lokuzio bildumetan esaterako: "porroak erre", "speed arraia", "makailua" (heroina) "pipatzea" (porro asko erretzearen ondorioa), "pitxu" (speed-a), "irribelarra" (marihuana), "txerpolero"(droga saltzailea)...


Azkenak
Mendebaldeko 28 estatuk Israeli exijitu diote Gazaren aurkako genozidioa “berehala” bukatzea

Salatu dute zerrendako palestinarrak "inoiz ikusi ez den sufrimendu bat" jasaten ari direla, eta gaitzetsi egin dituzte elikagaiak banatzeko eremuetan soldadu israeldarrek eginiko hilketak. Gazan hamabost pertsona hil dira gosez azken 24 orduetan, eta AFP albiste... [+]


Subflubiala Ez plataformak protesta zaratatsua egin du Bizkaiko Foru Aldundiaren aurrean

Subflubialaren behin betiko proiektua onartu zuenez Aldundiak pasa den astean, eta dozenaka pertsona batu dira proiektua gelditzea eskatzeko.


71 urteko espetxe zigorra ezarri diote Hondarribiko surf irakasle bati, 11 adin txikikori sexu abusuak egitea egotzita

2011tik 2021era bitarte egin zituen erasoak, klaseak eman bitartean. Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak sexu abusuen delitu bakoitzeko lau urte eta hilabete bat eta hamabi urte bitarteko kartzela zigorra ezarri dio. Horrez gain, 40 urteko gizonak adin txikiko bakoitzari 3.000 eta... [+]


Frankismoko dokumentu klasifikatuak argitaratuko dituen legea onartu du Espainiako Gobernuak

Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.


Espainiako Auzitegi Gorenak Loiolako kuartelari babes berezia ematen zion epaia bertan behera utzi du

2022an EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi zuen kuartela Hirigintza Ondare Eraikia Babesteko Plan Berezian sartzea, Voxek jarritako helegite bat onartuta. Gorenak baliogabetu egin du epai hori, eta bidea ireki dio Donostiako Udalari eremu horretan 1.500-1.700 etxebizitza... [+]


Galizieraz egiteagatik eraso egin diote espainiar batzuek turismo-gida bati Galizian

Inguratu, iraindu eta besotik heldu eta bultzatu ere egin zutela salatu du Galiziako gida gazteak. Valladolidekoak dira sei pertsona galegofoboak.


Legazpiko Udala eta Sidenor kalte ordainak ordaintzera zigortu dituzte langile bat amiantoaren eraginpean jartzeagatik

Langileak amiantoak eragiten duen minbizi mota bat dauka eta 376.305 euroko kalte ordaina eman beharko diote, EAEko Auzitegi Gorenak zigorra berretsi baitu. 


Zabaltzen ari den morofobiaren azken adibidea, Gasteizen

Gasteizko hainbat auzotan ezarri dituzten “Moros fuera de España” kartel eta pegatinak ikertzen ari da Ertzaintza. Irun, Hernani, Barakaldo… Ez dira kasu isolatuak, eta “etorkinen kontura jarraitzaileak irabazi nahi dituen ideologia” ikusten du... [+]


Donostiako auzitegi batek ebatzi du zaharren egoitzako langile denek ez dutela euskarazko B2 maila eduki beharrik

Euskarazko B2 maila dutela ez ziurtatzeagatik Eibarko Egogain zaharren egoitzako lan eskaintza publikotik kanpo utzi zituzten bi langileen alde ebatzi du Donostiako Lehen Auzialdiko 3. Epaitegiak, CCOOk jakinarazi duenez. 2024ko urrian, Gonzalo Pérez Sanz epaileak... [+]


Jesus Maria Gomez Ezkerro preso iruindarra aske geratu da zigor osoa beteta

Jesus Maria Gomez Ezkerro 'Txutxo', 2001eko urtarrilean atxilotu zuten, 2021ean hirugarren gradua ezarri zioten, eta 2023ko otsailean baldintzapeko askatasuna eman zioten. 24 urte geroago aske geratu da. 


2025-07-22 | Estitxu Eizagirre
Frutazaintza ekologikoa ezagutzeko txangoa deitu du Biolurrek

Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]


2025-07-22 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Japoniar nazionalismoa hasi da berragertzen mozorrorik gabe

Japoniako goi-ganberaren erdia berritzeko uztailaren 20an egindako hauteskundeek berretsi eta ondu egin dituzte aurreikuspenak: Alderdi Liberal Demokratikoak eta haren ia betiereko aliatua den Komeito konfesional eskuindarrak galdu egin dute Aholkularien Batzar horretan zuten... [+]


2025-07-22 | Mara Altuna Díaz
Haien hizkuntzak hiltzen uzteko prest ez dauden zortzi gazte grinatsu

Uztailaren 14tik 18ra munduko hizkuntza gutxituen hiriburua izan da Gasteiz. HIGA, hizkuntza gutxituetako gazte hiztunen topaketetan, lau kontinenteko dozenaka gazte elkartu ziren esperientziak eta estrategiak trukatzeko. Hizkuntza “txikiak” babestea dute helburu... [+]


2025-07-22 | Kote Camacho
Aurtengo baraualdirako jada hamalau lagunek eman dute izena

Barau kolektiboak beti erdaraz izaten ziren, baraualdi bat euskara hutsean antolatzen hasi ginen arte. Irakurketa dramatizatuak taldean, abestu, dantzatu, arnasketa kontzientea, masaje trukaketa, Bergarako igerilekura jaistea, kanten liburuxka... eta pilota partiduak.

Aurten,... [+]


2025-07-22 | Bertsozale.eus
Bertsolaritzaren dokumentazio bilketa sendotzeko aurrerapausoetan

 Xenpelar Dokumentazio Zentroak dokumentazio bilketan sakontzeko aurrerapausoak eman ditu: Bertsozale Elkarteko egitasmoen bilketa prozesuak berrikusi dira eta tokian tokiko eragileekin harremanetan jarrita, eremu horretako jarduna aztertu eta hobekuntzak bideratu... [+]


Eguneraketa berriak daude