LAN GATAZKEK ERAGIN ZUTEN ENPRESARIEN ANTOLAKUNTZA

  • enpresarien lehen antolakuntzaren oinordekoa da. 1899an sortu zen, bereziki Ezkerraldean eta Ibaizabalen inguruko meategi ingurunean bizi zen langiro gatazkatsuari erantzuteko.

1999ko abenduaren 26an
Bizkaiko Enpresarien Konfederakuntza (CEBEK) euskal enpresarien lehenengo antolakuntzaren jarraitzaile da, hau da, Ekoizleen Bizkaiko Liga (1894) eta Bizkaiko Industri Zentroa (CIV) (1899) izeneko haien oinordeko, eta ehun urte bete ditu aurten. Espainiako Estatuari dagokionez, enpresarien bigarren antolakuntza zaharrena da. Gaur egun ere, Bizkaiko enpresariek konfederakuntza batean bildurik jarraitzen dute, herrialdeko elkarte, federazio eta enpresen euskarri izateko xedez. Industrializazioa Euskal Herriko lurralde gehiagotara hedatu zen heinean, enpresarien antolakuntza berriak sortu ziren, beti ere Hego Euskal Herrian nahiz Iparraldean indarrean egon diren legeria politikoak mugatuak.
CEBEKeko egungo lehendakari Jose Maria Vazquez Eguskizak honela laburbiltzen du erakunde honen jatorria: «

Ehun urte igaro dira Bizkaiko enpresari kopuru garrantzitsu bat antolakuntza baten beharraz jabetu zenetik, kolektiboaren kezkak eta eskakizunak aurkeztu eta bideratzeko beharraz jabetu zenetik. Gaur egungoaren aldean oso ezberdina zen egoera. Garai hartan gai batzuk nagusitzen ziren: merkatu eta produkzio nazionalaren babesa, erakunde sindikalen indarraren ondorioz sortu zen desorientazioa eta merkataritza mugak desagertarazi zitzaketen nazioarteko hitzarmenekiko kezka larria. Horrela sortu ziren Ekoizleen Bizkaiko Liga (1894) eta CIV (1899)
». Azalpen hori erakunde horren ehun urteko historia biltzen duen liburu mardularen aurkezpenean egin zuen. Liburua historia arloko euskal aditu talde batek osatu du.


BIZKAIKO INDUSTRI ZENTROA.

Nahiz eta CEBEKeko oraingo lehendakariak adierazitakoa joan den mende amaierako egoerari ondo egokitzen zaion, egia da, bestalde, enpresarien lehenengo erakunde horren sorrera, batez ere, garai hartako langiro gatazkatsuak eragin zuela, orduko partaideek aitortzen dutenez. Horrela, 1933tik 1937ra CIVeko lehendakari eta ondoren idazkari izan zen Luis Barreirok honako hau idatzi zuen 1942an, aurreko urteetako jarduerari buruzko memoria batean: «

Industriariek, sarritan, laneko jarduera hausten zuen giro gatazkatsua izaten zuten langileekin (...) eta elkarte bat eratzea erabaki zuten, lan arloko konponezinak sortzen zirenerako jarraibide batzuk adosteko eta, xedapen ofizialak aztertu ondoren, enpresariek bere jardunean jarraitu beharreko prozedurak ezartzeko...
».
Ignacio Olabarri Gortazar eta Ignacio Arana Perez euskal historialari doktoreek hainbat azterketa egin dute enpresarien euskal erakunde honen jatorriari buruz, eta honela diote: «

Urte hartako (1898) sindikatuen berrantolaketa eta indartzealdiaren testuinguruan, metalurgiako enpresari talde batek –horietako gehienak Ekoizleen Ligako partaide edo zuzendariak– eta eraikuntzako hainbat nagusik industri zirkulu bat sortzea erabaki zuten. Honela zioen 1898ko azaroaren 6ko "La Voz de Vizcaya"k Bizkaiko Industri Zentroa izango zenari buruz egunkarietan argitaratu zen lehen berria izan litekeen honetan: `Ekoizleen Ligari eta Merkataritza Ganbarari indarrik kendu gabe, industriarien elkarte iraunkor bat eratuko du industri zirkuluak, langileekiko harremanetan elkarren artean babesteko, antzeko fabrikatzaileekin maiztasunezko harreman teknikoak izateko eta, behar denean, gobernuarengana joateko legezko interesak defendatzera'
».
Proiektuari honako hauek ekin zioten: Ignacio Ituarte, metalen fundiziorako tailer txiki baten jabea eta Ekoizleen Ligako partaidea; Marcelino Ibañez, ohe metalikoen lantegi baten jabea, Ligako bazkidea; eta Lucio Ortiz de Urbina, latorritegi lantegi baten jabea. Hiru horien artean osatu zuten 1898ko abenduaren 4ko Industriarien Batzarrean buru egin zuen behin-behineko mahaia, CIVen ibilbideari hasiera emanez. Handik astebetera, abenduaren 11n, CIVen batzar eratzailetzat har dezakegun bilkura egin zen. Erakundearen estatutuak onetsi zituzten bertan. Handik hilabete bira, 1899ko otsailaren 18an, erakundea legez eratu zen

Langile-erresistentziako lehen elkarteak Bizkaian eratu ziren XIX. mendean

Bizkaiko Industri Zentroaren (gaur CEBEK) sorrerak lotura zuzena da XIX. mende amaierako langileen bizi eta lan baldintzekin. Nagusiek garai hartan ezarritako neurri batzuk langileen erresistentzia indartzea, elkarteak eratzea –gerora sindikatuak sortu ziren– eta hainbat greba –kasu batzutan oso bortzitzak– burutzea ekarri zuten.
Garai haietan etorri zen Bilbora Facundo Perezagua Toledoko metalurgilaria. XIX. mende amaierako sindikalista nagusiak sozialismoa ezartzeko egin zuen bertan lan. 1886tik 1903ra bitartean tokian tokiko 13 elkarte sozialista eta 59 erresistentzi-elkarte osatu ziren, bide batez UGTren oinarrizko lehen zelulak eratuz. Bizi eta lan baldintzak hobetzeko aldarrikapenak egiteko baliabide erangikorrenak izango ziren Bizkaiko langileentzat. 1890ean egin zen maiatzaren 1eko lehen ospakizuna, eta baita meatzarien lehen greba orokorra ere. Eta lan arloko negoziaketetako baliabide nagusi gisa bortizkeria erabiltzea izan zen garai hartako borroken ezaugarria.
Ignacio Olabarri Gortazar eta Ignacio Arana Perez historialarien ustez, «bortizkeria» hori arrazoi jakin batzuengatik gertatu zen. Batetik, meatzari, siderurgilari eta eraikuntzako langile askoren behin-behinekotasuna eta espezialitate maila urria kontuan izanik, erraza gertatzen zen grebalariak ordezkatzea, eta horrek ahuldu egiten zuen nagusiekiko zuten indarra. Eta bestetik, erresitentzi-elkarteak ez ziren nahiko indartsuak eta ez zuten biltzen zegokien lanbideko langileen gehiengoa modu iraunkorrez; horri esker nagusiek beti zeuzkaten behar zituzten «eskirolak», eta grebalariek horien lana eragotzi beharra zeukaten, beren borroka irabazi nahi bazuten.
Historialari horiek beraiek diotenez, bortizkeriak garai hartan Bizkaiko lan harremanetan izan zuen presentzia kontuan izanik, «

atsedenik gabeko gerraz
» hitz egin genezake, bai langileen elkarteen jarreragatik eta bai nagusien elkarteek haien aurka hartutako jokabideagatik. Atsedenik gabeko borroka giroa nabarmen ageri da XIX. mendearen azken hamarkadan izandako greba kopuruan ere: gutxienez 23 izan ziren lehen greba uholdean, 1890etik 1893ra bitartean (horietako bi greba orokorrak meagintzan, 1890ean eta 1892an); eta hamarkadaren erdialdeko bi urteetan halako barealdi baten ondoren (12 greba, gutxienez, 1894tik 1898ra bitartean), bigarren uholde bat izan zen, 51 grebatik gora burutuz 1893tik 1903ra bitartean.
Gatazka giroa oso larria izan zen 1898an eta 1899an. Oinarrizko jakien prezioak igo izanak eta urte horretako ekonomiaren indarberritzearen ondorioz Bizkaiko industriak geroz eta eskulan gehiago behar izateak erabat areagotu zuen lan arloko gatazka giroa 1898an: mearen zamaketarien greba, soldata igoera eskatzeko (martxoan, Urtuellan, hiru hildako eraginez); greba Labe Garaietan kaleratze baten ondorioz...
Hurrengo urtean, 1899an, gatazka areagotu egin zen industria eta garraio sektoreetako mobilizazioekin. 1900. urtean tentsio handia bizi izan zen Bilbon. Ia lanbide guztiak gatazketan murgildurik zeuden (tranbiak, telefonoak, portuko zamaketari eta orgariak, eraikuntza...), eta langile elkarteek martxotik ekainera bitartean bultzatutako ekintzak geroz eta gogorragoak ziren.
Gorakada horrekin batera, aipatutako historialariek diotenez, erresistentzi-elkarte gehiago eratu ziren; hala nola, Sestaoko Mekanikarien Elkartea 1898ko uztailean (torneroak, doitzaileak, arrabotatzaileak eta zulatzaileak bilduz) edo zilindreroena azaroan. Antolakuntza garapen hori erabat indartu zen 1899an, eta urte horretatik 1903ra bitartean 43 langile-elkarte berri sortu ziren.
Bizi eta lan baldintzak aldarrikatzeko elkartegintzaren beroaldi horrek eragin zuen, beste ezerk baino gehiago, patroien erantzuna. Bizkaiko Industri Zentroa eratu zuten hain zuzen ere 1899an, enpresari eta gremio korporatibo gisa zituzten interesak babesteko

Ekoizleen Bizkaiko Liga izan zen jatorria

Ekoizleen Bizkaiko Liga izan zen Bizkaiko Industri Zentroaren jatorriko elkartea. Elkarte hau 1894an eratu zen, batez ere, 1891ko Arantzela «lehertarazten» zuten Merkataritza Itunen aurka Kataluniako industriariek ekin eta bultzatutako protestaldien eraginez. Kataluniako industriariek itun horien aurkako bilkura handi bat antolatu zuten Bartzelonan. Garai hartako arazo politikoek ezinezko bihurtu zuten bilkura hori burutzea. 1893ko udan bi atentatu izan ziren Bartzelonan, bat Martinez Campos generalaren aurka (hildako bat eta hamabi zauritu eraginez) eta bestea lehergailu bidez Liceoaren aurka (25 hildako eraginez). Horren ondorioz, setio egoera ezarri zen Bartzelonan, eta bilkura Bilbon egin zen 1893ko abenduaren 9an. Bilera horretan, ekoizleen elkarteak «

lehendik ez zeuden lekuetan
» eratzea erabaki zen.
Testuinguru horretan eratu zen lehenik Bilbon Ekoizleen Liga Nazionala. Aldi berean euskal industriariek, batez ere Bizkaiko siderometalurgia sektorekoek, Ekoizleen Bizkaiko Liga eratu zuten –Iparreko Ekoizleen Liga eratzeko ahaleginean izandako porrotaren ondoren–. Estatutuak 1894ko urtarrilaren 15etik 17ra bitartean onetsi zituzten, eta Gobernadore Zibilak urtarrilaren 22an. Estatutuen arabera, Ekoizleen Bizkaiko Ligaren xedea «

ekoizpenaren arlo guztiak bultzatzea zen, botere publikoengandik lanaren eta ekoizpen nazionalaren garapena ahalbideratuko zuketen legeak eta xedapenak lortu ahal izateko asmoz
». Bertako Zuzendaritza Batzordea hainbat enpresa garrantzitsuri atxikitako pertsonaz osaturik zegoen, hala nola Labe Garaietako Molina, Pablo Alzola, Gabriel Villalonga, Enrique Disdier edo beste enpresa batzuetako Guillermo Pradera, Zaracondegui, Victor Chavarri, Federico Echevarria...


Azkenak
Lan banaketak

Gizakiok ez bezala, erlauntzako hiru partaideek jaiotzetik dituzte eginkizunak argi.


2024-05-06 | Nagore Zaldua
Arrosarioa, sexu-estrategia aurrerakoiaren adierazle

Itsaso zabalean bada izaki lirdingatsu bat, gorputz gardenekoa, bitxi bezain ezezaguna. Aitzitik, ezin esan genezake ezohikoa denik, haren banaketan munduko itsaso gehienetara zabaltzen baita, Kantauri itsasoa barne. Batzuetan bakarka topatu daitezke, besteetan aldiz lepoko edo... [+]


2024-05-06 | Jakoba Errekondo
Intsusa lore edariak

Edanari emateko prest? Uda atari hau aproposa da gero berokoak etortzean ez lehortzeko edariak destilatzeko. Hezetasunari eustea garrantzitsua da gorputzari bere onenean atxikitzeko, eta etxean sortutako mamarekin bada zer esanik ez.


2024-05-06 | Garazi Zabaleta
Erlauntzako airea arnastearen onurak

Eladi Balerdi erlezainaren eta Jose Manuel Atxaga erleen zale sutsuaren arteko elkarlanetik egitasmo berritzailea sortu da duela gutxi. "Arnastu erlauntzaren airea" eta "Erleen sauna" jarduerak proposatu dituzte, konbentzituta baitaude onuragarri direla... [+]


Adimen artifizialaren esku utzi du palestinarren hilketa Israelek

Titularra irakurri eta baten batek pentsatuko du esajerazio bat dela, neurriz kanpoko orokortze bat egin duela kazetariak. Israelgo informazio zerbitzuetako sei langile ohien lekukotasunetan oinarrituriko 'Lavender': The AI machine directing Israel's bombing spree in... [+]


Eguneraketa berriak daude