H

Bai; egia esan, liburuaren ardatza ez da amodioa, gehiago da bikote-harremana, eta, horrekin batera, amodioaren ostean geratzen diren errautsetatik ateratako zenbait gauza: zeloak, bikoteen arteko harremanetan agertu ohi den monotonia, perbertsio batzuk ere bai... Hortaz, amodioa baino gehiago, amodio eza izan daiteke liburuaren ardatza.

Ipuin batzuk pertsonaietatik tira eginez sortu nituen; hau da, pertsona bat hartzen nuen kaletik eta gero, idazterakoan, gogora ekartzen nuen, eta baita egoera jakin batean jarri ere. Demagun, esaterako, hondartzako

hartzen dudala. Bada, egoera zehatz batean irudikatzen nuen tipo hori, eta gero zera imajinatzen saiatzen nintzen: ea zer egingo lukeen tipo horrek egoera horretan. Hortik tira eginez ateratzen nuen ipuina. Beste batzuk, aldiz, gehiago dira aldez aurretik planifikatutako ipuinak. Eskultorearen ipuinaren kasuan, esate baterako, kaletik nindoala etorri zitzaidan ideia burura; orduan, poltsikoan beti eramaten ditudan paperetako bat atera eta ideia apuntatu nuen: jeloskorkeria, eskultura bat... Etxera bueltan, eskema gauzatu eta ipuina egin nuen. Beraz, hasi baino lehen amaiera ondo pentsatuta zegoen, dena ondo planifikatuta. Beste batzuetan, berriz, hasi eta ez dut jakiten zelan amaituko diren. Hortaz, liburuan bi ipuin-mota desberdin daude sorrera-prozesuari erreparatuz gero.

Beharbada ez duzu aldez aurretik hautu kontziente bat egiten, baina gero, jada ipuina idatzia dagoenean, gogoetan hasten zara:

. Orduan konturatzen zara pertsonaiarik zail edota identifikagaitzenak lehenengo pertsonan neureganatu ditudala. Nik uste erronka bat izan dela niretzat; hau da: pertsonaia horien psikologiak aztertu nahi izan ditut, eta horretarako sakon sartu nahi izan dut pertsonaia horietan, ondorio guztiekin, eta horretarako lehenengo pertsona erabili dut. Gero, gauza arinagoak, barregarriagoak izan direnean, edota ipuinetan pertsonaiak ez baizik eta istorioa bera denean protagonista nagusi, nahiago izan dut hirugarren pertsona. Nolanahi dela, horiek denak ipuinak idatzi ondorengo hausnarketak dira.

Nire ustez ipuin on batek izan behar duen ezaugarrietariko bat ustekabeko amaiera da. Oso gogoan izan dut hori ipuin bat idatzi dudan bakoitzean.

Salaketa batzuk egin ditut, nahiz eta beharbada oso modu kontzientean egin ez. Izan ere, nik ez dut aldez aurretik planik egiten, ez dut esaten

, ez, baina noski, nire ideiak hor daude, buruan, eta liburuetan jartzen dugun guztia burutik ateratzen da.

Ez dut uste bikote-harremanen irudi ezkorra daukadanik; nik ipuinetan jarri ditudanak gertatu egiten dira, baina kontrako adibideak ere badaude. Hala ere, bikote-harremanen alde ilunak joko literario gehiago ematen zidan alde arrosak baino. Alde hori ez zitzaidan interesatzen.

Niretzat ironia baliabide literario bezala erabiltzen hastea aurkikuntza bat izan da, eta ondo funtzionatzen duela egiaztatu ahal izan dut. Ezaugarri hori liburu osoan zehar aurki daiteke, maila desberdinetan izan arren. Badago ironia arina, barrea eragiten duena, eta badago halaber ironia gogorrago bat. Umorearekin ia-ia gauza bera gertatzen da (ironia eta umorea paraleloki doazelako, besteak beste).

Bikote-harremanak ukitzen direnean logikoa da sexua ukitzea. Hor bai egon zela egitasmo kontziente bat nire aldetik: euskal literaturan ia ez da jorratu sexua. Azken urteetako kontua da, eta oraindik ez dugu asmatu horretan. Horregatik, niretzat sexua modu sinesgarri batean tratatzea gainditu beharreko erronka izan zen; ezen (orain arte behintzat) sexua ukitu denean pasarte horrek atera egiten zintuen narraziotik, ez zegoelako ondo idatzia, artifizial samarra geratzen zelako. Hori ikusita, zera pentsatu nuen:

. Gai hori modu naturalean tratatzen saiatu naiz.

Uste dut nire idazteko moduagatik erosoago sentitu naizela ipuinetan, oso noizbehinka idazten dudalako. Ipuina hobeto egokitzen da erritmo horretara, eleberri batek egunero ordu asko lanean ematea eskatzen baitizu.

Nik ezagutzen ditudanak behintzat berri samarrak dira. Baliteke aukera hori aztertzeko modukoa izatea.

Ez, ez. Kontua da literatur lehiaketa batean zer ikusi nahi dugun; hau da, hori kultur politika dela pentsatzen badugu, noski, hori ez da aski, ez du ezertarako balio. Baina literatur lehiaketek badute balioa: batetik, idazle ezezagunei beren lanak ezagutarazten laguntzen diete; bestetik, soilik idaztera dedikatzen ez garenontzat epe batzuk markatzeko lagungarri dira. Izan ere, badugu beste lanbide bat, beste zeregin batzuk ere baditugu, ez gara idaztetik bizi, eta, hortaz, derrigortzen gaituen motibazio bat bilatu behar dugu. Bekena da alternatiba bat, baina Sarrionandia aurkezten bada, zer egingo dut nik? Horrez gain, literatura lehiaketa bidez neurtzerik badagoen? Non neurtzen da ordea behar bezala literatura? Gehien saltzen dena da ona? Kritikari batek ondo jartzen duena da ona eta txarto jartzen duena txarra? Lehiaketa batean behintzat –eta ez dut horrekin defendatzaile sutsua izan nahi– literaturan adituak diren hiruzpalau pertsona daude epaimahaian, eta zure ipuin edo eleberriak balio duela esaterakoan bat egiten badute, hori zure lana baliagarri den seinale da. Batzuetan esaten da –eta ni bat nator horrekin– irabazten duena ez dela agian onena, baina onenen artean egon badagoela. Berrogeigarrena, aldiz, ia-ia ziur txarra dela. Lehenengo lauretan daudenek, berriz, badute meritu bat. Gero, egia da lan sarituak askotan banketxeen biltegietan galtzen direla, edo ez direla editatzen, edota editatzen badira ere, kalitate txarrez eta zabalkunde murritzez... Hori bai bada arazoa.

Orain dela hogei urte zegoenarekin alderatzen badugu, zoragarria da. Logikoa ere bada: orain dela hogei urte lau oilo zeuden hor lumekin lau gauzatxo idazten, tradiziorik gabe. Imajina ezazu zer den hori. Hogei urte ez dira ezer tradizioan, baina tira, badugu salda bat behintzat, eta baita salda horretan mugitzeko aukera ere. Izugarri hobetu da kontua, bai, baina inguruko literaturekin alderatuta oraindik pobre gabiltza. Baina bagoaz aurrera eta hori da inportanteena, ez gaudela geldirik.

Aspaldi hasitako eleberri-egitasmo bat daukat. Utzi, berreskuratu, aldatu, berriro hasi... denetarik egin dut berarekin. Ehundik gora orrialde izan ditut idatziak, baina asko eta asko baztertu egin ditut azken boladan, gaindituta daudela iruditzen zaidalako. Hasieran neukan asmoak ez du zerikusirik gaur egun daukadanarekin. Egitasmo hori behingoz gauzatzea da nire helburua: edo oraintxe argitaratzen dut edo zaramara botako dut