"AMODIO EZA IZAN DAITEKE LIBURUAREN ARDATZA"


1999ko maiatzaren 16an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
H

amaika ipuin bildu dituzu liburuan, eta denek amodioa dute hizpide; egia esan, apika zuzenagoa litzateke hizpide duzuna amodioa beharrean bikote-harremana dela esatea...
Bai; egia esan, liburuaren ardatza ez da amodioa, gehiago da bikote-harremana, eta, horrekin batera, amodioaren ostean geratzen diren errautsetatik ateratako zenbait gauza: zeloak, bikoteen arteko harremanetan agertu ohi den monotonia, perbertsio batzuk ere bai... Hortaz, amodioa baino gehiago, amodio eza izan daiteke liburuaren ardatza.

Zelakoa izaten da oro har zure ipuin baten sorrera-prozesua?
Ipuin batzuk pertsonaietatik tira eginez sortu nituen; hau da, pertsona bat hartzen nuen kaletik eta gero, idazterakoan, gogora ekartzen nuen, eta baita egoera jakin batean jarri ere. Demagun, esaterako, hondartzako

txuloa
hartzen dudala. Bada, egoera zehatz batean irudikatzen nuen tipo hori, eta gero zera imajinatzen saiatzen nintzen: ea zer egingo lukeen tipo horrek egoera horretan. Hortik tira eginez ateratzen nuen ipuina. Beste batzuk, aldiz, gehiago dira aldez aurretik planifikatutako ipuinak. Eskultorearen ipuinaren kasuan, esate baterako, kaletik nindoala etorri zitzaidan ideia burura; orduan, poltsikoan beti eramaten ditudan paperetako bat atera eta ideia apuntatu nuen: jeloskorkeria, eskultura bat... Etxera bueltan, eskema gauzatu eta ipuina egin nuen. Beraz, hasi baino lehen amaiera ondo pentsatuta zegoen, dena ondo planifikatuta. Beste batzuetan, berriz, hasi eta ez dut jakiten zelan amaituko diren. Hortaz, liburuan bi ipuin-mota desberdin daude sorrera-prozesuari erreparatuz gero.

Perspektiba kontuetara etorrita, bi ikuspuntu baliatzen dituzu batik bat: batetik, iraganeko jazoerak kontagai dituen hirugarren pertsona; bestetik, lehenengo pertsona. Noiz hautatzen duzu bat eta noiz bestea?
Beharbada ez duzu aldez aurretik hautu kontziente bat egiten, baina gero, jada ipuina idatzia dagoenean, gogoetan hasten zara:

«Zergatik egin dut hau lehenengo pertsonan? Zergatik beste hau hirugarrenean?»
. Orduan konturatzen zara pertsonaiarik zail edota identifikagaitzenak lehenengo pertsonan neureganatu ditudala. Nik uste erronka bat izan dela niretzat; hau da: pertsonaia horien psikologiak aztertu nahi izan ditut, eta horretarako sakon sartu nahi izan dut pertsonaia horietan, ondorio guztiekin, eta horretarako lehenengo pertsona erabili dut. Gero, gauza arinagoak, barregarriagoak izan direnean, edota ipuinetan pertsonaiak ez baizik eta istorioa bera denean protagonista nagusi, nahiago izan dut hirugarren pertsona. Nolanahi dela, horiek denak ipuinak idatzi ondorengo hausnarketak dira.

Gehien-gehienetan ipuinetan suspentsea bermatuko duen elementuren bat tartekatzen saiatzen zara, amaieran ipuinei ustekaberen batekin errematea jarrita...
Nire ustez ipuin on batek izan behar duen ezaugarrietariko bat ustekabeko amaiera da. Oso gogoan izan dut hori ipuin bat idatzi dudan bakoitzean.

Matxismoa (edota gizon estereotipo jakin bat, nahi bada) gogor kritikatzen duzu zenbait ipuinetan, ironia baliatuta.
Salaketa batzuk egin ditut, nahiz eta beharbada oso modu kontzientean egin ez. Izan ere, nik ez dut aldez aurretik planik egiten, ez dut esaten

«honen kontra idatziko dut»
, ez, baina noski, nire ideiak hor daude, buruan, eta liburuetan jartzen dugun guztia burutik ateratzen da.

Bikote-harremanen oso irudi gatazkatsua eskaintzen duzu ipuinetan...
Ez dut uste bikote-harremanen irudi ezkorra daukadanik; nik ipuinetan jarri ditudanak gertatu egiten dira, baina kontrako adibideak ere badaude. Hala ere, bikote-harremanen alde ilunak joko literario gehiago ematen zidan alde arrosak baino. Alde hori ez zitzaidan interesatzen.

Kontakizunei umore beltza darie...
Niretzat ironia baliabide literario bezala erabiltzen hastea aurkikuntza bat izan da, eta ondo funtzionatzen duela egiaztatu ahal izan dut. Ezaugarri hori liburu osoan zehar aurki daiteke, maila desberdinetan izan arren. Badago ironia arina, barrea eragiten duena, eta badago halaber ironia gogorrago bat. Umorearekin ia-ia gauza bera gertatzen da (ironia eta umorea paraleloki doazelako, besteak beste).

Sexua da ipuinetan ageri den beste konstanteetako bat.
Bikote-harremanak ukitzen direnean logikoa da sexua ukitzea. Hor bai egon zela egitasmo kontziente bat nire aldetik: euskal literaturan ia ez da jorratu sexua. Azken urteetako kontua da, eta oraindik ez dugu asmatu horretan. Horregatik, niretzat sexua modu sinesgarri batean tratatzea gainditu beharreko erronka izan zen; ezen (orain arte behintzat) sexua ukitu denean pasarte horrek atera egiten zintuen narraziotik, ez zegoelako ondo idatzia, artifizial samarra geratzen zelako. Hori ikusita, zera pentsatu nuen:

«Idazten ari garenok ahalegin bat egin behar dugu sexuaren kontua onik atera dadin»
. Gai hori modu naturalean tratatzen saiatu naiz.

Nobela bat idatzi zenuen lehenengo, eta ipuinak orain. Zein generotan zaude erosoago?
Uste dut nire idazteko moduagatik erosoago sentitu naizela ipuinetan, oso noizbehinka idazten dudalako. Ipuina hobeto egokitzen da erritmo horretara, eleberri batek egunero ordu asko lanean ematea eskatzen baitizu.

Bekak daude orain. Ez duzu bide hori probatu?
Nik ezagutzen ditudanak behintzat berri samarrak dira. Baliteke aukera hori aztertzeko modukoa izatea.

Lehiaketen bidea ere hor dago: batzuk alde daude, besteak kontra. Zu zeu, sari garrantzitsuak irabazitakoa izaki, ez zara nonbait kontra dagoenetakoa izango...
Ez, ez. Kontua da literatur lehiaketa batean zer ikusi nahi dugun; hau da, hori kultur politika dela pentsatzen badugu, noski, hori ez da aski, ez du ezertarako balio. Baina literatur lehiaketek badute balioa: batetik, idazle ezezagunei beren lanak ezagutarazten laguntzen diete; bestetik, soilik idaztera dedikatzen ez garenontzat epe batzuk markatzeko lagungarri dira. Izan ere, badugu beste lanbide bat, beste zeregin batzuk ere baditugu, ez gara idaztetik bizi, eta, hortaz, derrigortzen gaituen motibazio bat bilatu behar dugu. Bekena da alternatiba bat, baina Sarrionandia aurkezten bada, zer egingo dut nik? Horrez gain, literatura lehiaketa bidez neurtzerik badagoen? Non neurtzen da ordea behar bezala literatura? Gehien saltzen dena da ona? Kritikari batek ondo jartzen duena da ona eta txarto jartzen duena txarra? Lehiaketa batean behintzat –eta ez dut horrekin defendatzaile sutsua izan nahi– literaturan adituak diren hiruzpalau pertsona daude epaimahaian, eta zure ipuin edo eleberriak balio duela esaterakoan bat egiten badute, hori zure lana baliagarri den seinale da. Batzuetan esaten da –eta ni bat nator horrekin– irabazten duena ez dela agian onena, baina onenen artean egon badagoela. Berrogeigarrena, aldiz, ia-ia ziur txarra dela. Lehenengo lauretan daudenek, berriz, badute meritu bat. Gero, egia da lan sarituak askotan banketxeen biltegietan galtzen direla, edo ez direla editatzen, edota editatzen badira ere, kalitate txarrez eta zabalkunde murritzez... Hori bai bada arazoa.

Zer moduz ikusten duzu euskal letren mundua osasun aldetik?
Orain dela hogei urte zegoenarekin alderatzen badugu, zoragarria da. Logikoa ere bada: orain dela hogei urte lau oilo zeuden hor lumekin lau gauzatxo idazten, tradiziorik gabe. Imajina ezazu zer den hori. Hogei urte ez dira ezer tradizioan, baina tira, badugu salda bat behintzat, eta baita salda horretan mugitzeko aukera ere. Izugarri hobetu da kontua, bai, baina inguruko literaturekin alderatuta oraindik pobre gabiltza. Baina bagoaz aurrera eta hori da inportanteena, ez gaudela geldirik.

Gaur egun baduzu ezer esku artean?
Aspaldi hasitako eleberri-egitasmo bat daukat. Utzi, berreskuratu, aldatu, berriro hasi... denetarik egin dut berarekin. Ehundik gora orrialde izan ditut idatziak, baina asko eta asko baztertu egin ditut azken boladan, gaindituta daudela iruditzen zaidalako. Hasieran neukan asmoak ez du zerikusirik gaur egun daukadanarekin. Egitasmo hori behingoz gauzatzea da nire helburua: edo oraintxe argitaratzen dut edo zaramara botako dut


Azkenak
NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.


Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena


Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.


2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.


Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki


Hamabost migratzaile bizi ziren kanpaleku bat hustu du Getxoko Udalak

Algortako Larrañazubi inguruan dago kanpalekua, eta Getxoko Udaltzainek hori husteari ekin diote ostegun goizean. Alkateak adierazi du han bizi ziren pertsonen "segurtasuna" bermatzeko eta "ingurune natural hori zaintzeko" desegin dutela. Getxoko EH Bilduren... [+]


Zizurren ikasleak komun eta aldageletan grabatzen zituen irakasleak 180 urteko zigorra jaso dezake

Zizur Nagusiko institutu batean 41 pertsona grabatu zituen eta haietako 30 bere ikasleak ziren. Argazki batzuk sare sozialak erabilita lortzen zituen eta adimen artifizialarekin aldaketak egiten zituen.


Jaurlaritzak babestu du Jerusalemgo kolonoentzat CAF egiten ari den tranbia

Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.


Irungo ‘auzokide patruilen’ atzean, islamofobia, xenofobia eta erailketarako deiak

Maiatzaren 5ean “Lo Vimos en Irun” WhatsApp taldea sortu zenetik, 700 lagun baina gehiago bildu dira larunbatetan patruilak antolatzen dituen taldera. “Segurtasuna bermatzeko” eta “delituak prebenitzeko” aitzakien gibelean, gorrotoaren haztegi... [+]


2025-06-20 | Gedar
Basauriko Sidenorrek 1.207 tona altzairu bidali dizkio arma-ekoizle sionista bati

Egoitza nagusia Basaurin duen enpresak IMI Systemi egin dio bidalketa. Armagintzan bakarrik aritzen da Israelgo Estatuko konpainia hori.


Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


Osasungintzak guztiz publikoa izan behar duela exijitu du OPA Plataforma Herrikoiak

Jose Ignacio Martinez Ortegak, OPA Herri Plataformako bozeramaileak, salatu du  Eusko Jaurlaritzak “azkar” itxi nahi duela osasun mahaiko eztabaida.


2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Eguneraketa berriak daude