IKASTOLEN UR NAHASIETAN IGERI

  • anitza izan da. Sinplea dirudien arren, ez da makala ikastola bat zer den azaltzea. Ikusmoldu ugari dago ikastolaren izaerari dagokionez eta beste horrenbeste elkarte.

1999ko urtarrilaren 17an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
1993. urtea ikastolentzat berezia izan zen. Mugarritzat har daiteke, Eusko Autonomi Erkidegoan (EAE) batik bat. Fernando Buesak, garai hartan Hezkuntza Sailburuak, asmo eta helburu maltzurrekin Euskal Eskolaren Legea aurrera atera zuen ikastolen mundura zatiketa eta gaztazka giroa ekarriz. Kolore guztietako gertakizunak eman ziren herri, auzo eta ikastola desberdinetan. Arrazoi desberdinak zirela medio, eta oso prozesu gordinaren ondorioz, batzuek sare publikoan integratzearen aldeko apustua egin zuten eta beste batzuek sare kontzertatuan geratzea erabaki zuten. Gutxi gora-behera ikastolen % 60k azken aukera honi heldu zion eta % 40k publifikaziora jo zuen. Batzuk –sare kontzertatuan geratu zirenak– Partaide elkartearen barruan bildu ziren; sare publikora joan zirenetako erdiak Ikasbatuaz sortu zuen. Zauri guztiak konpontzeke dira oraindik.
Gaur egun guztiek ikastolaren ikurra jasotzen dute baina batzuek besteek baino ikastolago sentitzen dute berea eta azken urteotako matrikulazio kanpainetan tirabira bat baino gehiago gertatu da haien artean; guztiak ikastolak izanda ere batzuk –Ikasbatuazekoen esanetan– bigarren mailako ikastolatzat kontsideratuak izan bide direlako.
Ikasbatuazen Ikastola izaerari eusteko adorea dutela aldarrikatzen dute irmoki, eta izaera hori sare publiko zein pribatuko ikastola guztiei dagokiela uste dute.
Partaideko Jose Luis Sukia zuzendari nagusiak dioskunez, ikastolek beren burua berkokatu behar izan zuten 93ko publifikazio prozesuaren ondorioz, eta hain zuzen ere prozesu horretan daude egun Ikastolen Elkartearen barruan hasi berri den berregituraketaren inguruko hausnarketan. Sukiaren ustez,

«gure proiektuaren afirmazioan kokatu dugu gure burua une honetan».
Eztabaida ñabarduraz beteta dago. Partaidekoen arabera, gakoa beste maila batean dago:

«Bakoitzaren buruaren jabe izatean datza eztabaida. Une honetan badaude ikastola batzuk bere buruaren jabe direnak, onerako eta txarrerako, eta beste batzuk aldiz ez, administrazioaren agindupean daude»,
dio Sukiak. Helburu zein eguneroko zereginak berdinak baldin badira ere autonomiaren eztabaida dantzan dabil eta iskanbila bat baino gehiago sortu du.
Ikastolen Elkarteak martxan jarri berri duen berrantolaketa

«guztion onerako»
izango dela uste du Ikasbatuazeko Mariaje Fullaondok. Elkartea euskarazko eta euskal irakaskuntza propioa sustatu nahi duten guztien etxea bilakatu da, tira-bira guztien gainetik; bere baitan arlo pedagogikoaren haria bera dute sare eta egoera administratibo desberdinetan dauden ikastolek.
Partaideren barruan 55 ikastola biltzen dira, orotara 35.000 ikasle eta 2.000 irakasle. Erakunde hau 1995ean eratu zen 1993ko publiko-pribatu eztabaida prozesuaren ondoren. Bere baitan Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako ikastolak biltzen dira. Ikastetxeok ikastola ereduari eutsi zioten eta ekonomia eta administrazioaren eremuan zeuzkaten arazo berezi eta propioak kudeatzeko elkartu ziren. Bidenabar, Ikastolen Elkartea indartzea erabaki zuten Hezkuntza arloaren inguruan Plan Pedagogiko batez.
Arestian aipatu bezala, sare publikora bildutako EAEko hainbat ikastolak (22) osatzen dute Ikasbatuaz. 1993-94 ikasturtean sortu zen eta 1995ean legeztatu, ikastola eredua mantenduaz, Euskal Eskola Publiko Berriaren aldeko lanean sare publikoaren barrutik jarduteko asmoz. Orotara 10.500 ikasle eta 918 irakasle biltzen ditu.
Ikastola hauek, ordea, 1993. urteko publifikazio prozesuan sare publikorantz jauzia egin zutenen erdia besterik ez dira, beste hainbestek erakundetu gabe egotea erabaki zuen, bakoitzak tokian tokiko erabakiak hartuz eta ibilbide «autonomo» bati ekinez. Ikasbatuazen elkartzearen arrazoia sare publikora bilduriko ikastolek elkarrekin antolatuta jarraitzea izan zen; hasiera batean publifikazio prozesu korapilotsu bati aurre egiteko beharrak batu zituen, Administrazioarekiko negoziaketetan zintzilik geratutako hariak elkarrekin lotzeko.
Sare publikoan dauden ikastola gehienak –ez guztiak– Ikastolen Elkartearen kide dira gaur egun. Gehienek, federazioek eskaintzen dituzten zerbitzuak erabiltzeaz gain, Ikastolen Mugimenduko partaide izaten jarraitu nahi dutelako.
Ikasbatuazen helburu nagusien artean honako hauek aurkitzen ditugu: euskal hizkuntza eta kultura sustatzea; irakaskuntzaren kalitatea eta ikastetxeen kudeaketa hobetzea bere antolamendu, ekonomi eta kurrikulum kudeaketaren autonomiaren esparruan. Ikastola-eskola publiko euskaldunen indar metaketa lortzea da beraien erronka nagusia. Horretarako, ikastola guztiak errekonozimendu bera izanik, Euskal Eskolaren ereduaren zutabe izan nahi duen Euskal Eskola Publiko Berriaren helburuekin bat egiten duten ikastetxe publiko euskaldun guztiekin elkarlana bultzatzeko asmoa dute. Batzuk eta besteak administrazioen zatiketa gainditzea dute helburu.


EIB ETA HEZIBIDE.

Euskal irakaskuntzaren unibertso berezi honetan beste erakunde eta sigla batzuk ere agertzen zaizkigu, hots, Eusko Ikastola Batza (EIB), eta Hezibide Hezkuntza Taldea. EIBk hamabi ikastola biltzen ditu, konfesionalak batzuk, sekularrak besteak; denak pribatuak. EIBko Ignacio Marin zuzendari gerenteak adierazi zigunez, Euskal Herriko abertzaletasun moderatuaren izpiritu pean leudeke ikastolok, EAJren ingurumarian alegia. Orotara, 9.191 ikasle (6.641 famili), eta 708 langile hartzen ditu. 1986ko martxoaren 21ean sortu zen. Bizkaiko hainbat ospe eta ezagutza handiko ikastolaren itzalpean egon ohi da, Lauro Ikastola bere erreferentzia nagusietakoa izanik. Baina Gipuzkoan eta Araban ere baditu ikastolak: Bizkaian zortzi ikastola (Artxandape –Bilbo–, Begoñazpi –Bilbo–, Berakruz –Markina–, Juan Ramon de Iturriza –Berriz–, Karmengo –Bilbo–, Lauxaeta –Zornotza–, Lauro –Loiu–, Txomin Agirre –Ondarroa–), Gipuzkoako hiru (Ekintza Ikastola –Donostia–, Mariaren Bihotza Ikastola –Donostia–, Mariaren Lagundia Ikastola –Bergara–) eta Gasteizko Olabide Ikastola.
1982-83 ikasturtean aukera pribatuaren aldeko estraineko bira eman zuten garai hartako lehen publifikazio keinuak antzematen hasi zirenean eta 1988. urtean ikastolen barruan sare publikoarekiko lehen konfluentzia prozesua eman zenean ikastolok bere bidetik jarraitzea erabaki zuten, pribatutasunaren aldeko apustua eginez. Tartean gertatu ziren interes desberdineko arazoak medio –hitzarmen kolektiboa, ikastolen arteko disfuntzioak eta abar– Ikastolen Elkartetik irten ziren. Ikastolen Elkarteko estrategiak itolarrian jartzen bide zituen aukera pribatu honen alde egin zuten hainbat ikastola.
Urtetan EIB nahiko bakartuta egon da ikastolen unibertsoan eta bere bide propioa eraman du. Egun pribatuak dira, ez daude federaturik baina urtetan egondako hausdura eta harreman eza gainditze bidean dago; Ikastolen Elkartearekin proiektu bateratuak dituzte jada.

«Publifikazioa eman zenetik Partaideko zein EIBko ikastolen artean elkarlan dinamika berri batean sartu gara, helburu berdinak ditugulako»,
diosku Ignacio Marin EIBko zuzendariak. Urtarriletik aurrera EIBko irakasle batek Ikastolen Elkarterako lan egingo du haur hezkuntzarako material didaktikoa prestatze lanetan.
Marinen esanetan EIBko ikastolak helburu baten inguruan elkartu ziren, hots, hezkuntz proiektu baten alde lan egiteko, lehen publifikazio prozesuaren aurrean beren ezaugarriak galtzeko arriskua ikusten zuten eta.
Egun –Partaidekoak bezala– ikastola kontzertatuak dira, Eusko Jaurlaritzatik diru laguntza jasotzen dute eta beren ekonomia nahikoa onbideratuta daukate. 98-99 ikasturteko aurrekontua 4.597 milioi pezetakoa da (183 miliar libera inguru). Duela aste gutxi jakin zen bezala, Eusko Jaurlaritzako Kontseiluak ikasturte honetarako EIBri 97,6 milioi pezeta ematea erabaki du. Diru laguntza hori sare pribatua ordenatzeko prozesuaren barruan ematen du Jaurlaritzak. Hor legoke ikastoletako irakasleen soldata eta beste zentro pribatuetako irakasleen soldata parekatzeko asmoa. Sare pribatuko ikastolei ere –Partaidekoei– 480 milioi pezeta emango die Jaurlaritzak.
EIBren barruan ikastola konfesional eta sekularrak daudenez harreman estuak dituzte egun EIEF erakundearen zein Partaideren barruan biltzen diren ikastetxe erlijioso eta ikastola desberdinekin. Miguel Marinen esanetan, EIBn Euskal Eskolaren aldeko apustua egiten dute, beti ere norberak bere hezkuntz proiektua defenda dezan, bere berezitasunekin, eta administrazioarekiko harremanak izaten behartuak izan gabe.
Hezibide Hezkuntza Taldea Deba Garaiko zortzi ikastetxek osatzen dute. Ikastetxeok irakaskuntza arautua eta ez-arautua eskaintzen dute, Haur hezkuntzatik hasi eta Unibertsitate ikasketetan bukatu. Talde honetan Eskoriatzako Almen eta Arrasateko San Francisco Xabier, San Biator eta Ume Zaintza ikastolak daude. Haur Hezkuntzatik Heziketa ziklorainoko ikastetxeak daude talde honetan. Arrasateko unibertsitatearen barruan dauden Arrasateko Eskola Politeknikoa, Oñatiko Eteo eta Aizke Cim Arrasateko hizkuntz atzerritarren zentroak ere Hezibideko kideak dira.
Guztira 6.000 inguru ikasle eta 594 langile biltzen ditu Hezibidek. Ikastola hauek Partaideren barruan daude baina estatus berezia dute. Joserra Zubizarreta Hezibideko Komunikazio arduradunaren esanetan, talde honen ezaugarririk aipagarriena kooperatiba integrala izatean datza. Honek langile, bazkide laguntzaile eta guraso-ikasleen partaidetza ziurtatzen du organu erabakiorretan.
Guztien artean gizartearen eskabide dinamikoari erantzutea dute helburu nagusia, bikaintasunaren bidea urratuz. Horren erakusgai dira ikastetxe bakoitzak bere errealitatera egokitu dituen proiektu anitz. Esperientzia berritzaileetara irekita dihardute iraunkorki.


ESKOLA PUBLIKOA.

Euskal Autonomi Erkidegoko Eskola Publikoak ere pisu nabarmena du irakaskuntzaren eremu zabalean. Datuak eta zenbakiak kontuan izanik, bere presentzia oso adierazgarria da eta irakaskuntzaren erradiografia egiterakoan bere lekua ozenki aldarrikatzen du. Beste sare eta ereduetan gertatzen den moduan, Eskola Publikoan erakunde andana biltzen da, guraso elkarte, zuzendari ordezkaritzak eta abar luzea.
Zenbakietara etorriz, EAEko Eskola Publikoan –Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza tartean– 247.000 ikasle daude. Datuon artean, jakina, arestian zenbatu ditugun Ikasbatuazeko 10.500 ikasleak sartuko lirateke. Ikasleez aparte, beste 20.000 bat irakasle daude sare honetan, horietatik 3.500 bat ordezkapen lanean.
Eskola Publikoaren organigramaren goiko puntan Eusko Jaurlaritzarekin egiten dutu topo. Gobernuko ordezkaritza bana dago herrialdeko. Organigrama horren barruan, halaber, zonaldeka ikuskaritzak eta eskualdeka PAT pedagogi aholkularitzak daude.
Sare Publikoko Lehen Hezkuntzako premia nagusienak, hots, eraikuntzak, mantenimenduak eta abar, herri bakoitzeko udaletxeen menpe geratzen dira. Bigarren Hezkuntzaren kasuan, aldiz, Eusko Jaurlaritzak bere gain hartzen du ardura hori.
Gurasoen esku dago Eskola Publikoaren unibertso honetako partehartzerik nagusiena. Guraso elkarteen aniztasuna horren eredu. Herrialde bakoitzean izen desberdinarekin baina helburu berekin aurkitzen ditugu BIGE –Bizkaia–, Baikara –Gipuzkoa–, Denon Eskola –Araba–, edo Herrikoa –Nafarroa– bezalako gurasoen elkarteak

Orden erlijiosoetako eskolak

Euskal Autonomi Erkidegoko Hezkuntz sisteman ere oso sustraituta dauden hainbat ikastetxe pribatu dago. Ikastetxe katoliko zein elizbarrutiko horiek irakaskuntza pribatuaren % 42-43 osatzen dute (hezkuntza sistema osoaren % 32). Eskola katolikoak Euskadiko Irakaskuntza Erlijiosoen Federakuntzan (EIEF-FERE) biltzen dira, ez ordea elizbarrutiko beste hainbat ikastetxe.
Marianistak, Jesuitak, Klaretarrak, Mariaren konpainiakoak, La Salletarrak eta abar luze bat aurkitzen ditugu eremu honetan eta EAEko irakaskuntzan benetako pisua dutela esan genezake. Guztira sare kontzertatu, pribatu zein publikoko ikastolen ikasle kopurua bikoizten dute, 90.000 ikasleekin. 3.800 gela eta 5.700 irakasle daude ikasturte honetan orden erlijioso horietan guztietan. Elizbarrutietako ikastetxeak gehitzen baditugu, 110.000 ikasle inguru leudeke sare honetan.
Nafarroan ez bezala, ikastetxe hauetan ere euskarazko irakaskuntzak bide garrantzitsu zein aipagarria egin du EIEF-FEREko idazkaria den Felix Ezama Lasalletarrak jakinarazi digunez. Emeki euskarak gune berriak bereganatzen joan da. Egun 2.000 gela ditu A ereduan, 1.300 B ereduan eta 420 D ereduan.
Felix Ezamak aitortu zigunez,

«euskalduntze prozesuan biderik gaitzena gure sailean dago».
Euskalduntzearen aldeko joera gero eta nabarmenagoa dela ziurtatu bazigun ere, ez zuen ukatu beren eremuan lan eskerga zegoela egiteko eta oztopo eta zailtasun handiak zituztela.
Gaur egun beren ikastetxeen eskaerak kontutan izanik 2003-4 ikasturterako B-D ereduetarako 600 irakasle gehiago behar dituztela dio Ezamak. Bide horretan lan egiteko asmoa dute eskola katolikoetako arduradunek. Datozen urteetan euskalduntze prozesuaren bidez zein hainbat irakaslerentzako aurrejubilazio planen bidez irakasle kopuru hori lortzeko asmotan ari dira. B eta D ereduak nagusitzen doazela beren ikastetxeetan eta joera hori geldiezina dela aitortzen dute.
Dena den, Eusko Jaurlaritzak euskalduntze prozesuaren barruan Eskola Publikoarekin begirune handiagoa izan bide du: Ezamaren esanetan dirulaguntza handienak sare publikora joan ei dira eta sare pribatua pixka bat bazterturik geratu da.
Orain Jaurlaritzarekin adostu nahi duten hitzarmen berriaren zutabe nagusietakoa euskalduntze prozesua litzateke.
Diru laguntzez gain, EIEF-FEREko arduradunak adierazten duenez, eskola katolikoen munduak baditu kontuan hartu beharreko berezitasun batzuk, nahitaez euskalduntze prozesuan eragin zuzena dutenak. Orden erlijioso batzuen kasuan Euskal Herri mailako elizbarrutian daude eratuak eta hemen bertan daukate erabakigunea. Baina, aldiz, beste zenbait ordenatan Espainia mailako elizbarrutiaren menpe daude eta erabakigunea Madrilen dago. Kasu horietan, beraz, zailtasun bereziak dituzte batik bat euskalduntzearekin zerikusia duten erabakiekin


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude